ORIGINAL_ARTICLE
جهتگیری سیاست کیفری برمبنای دانش مخاطرات (مطالعۀ موردی: سیل فروردین 1398 در خوزستان و شیراز)
هدف این مقاله، تحلیل جهتگیریهای سیاست کیفری برمبنای دانش مخاطرات و آسیبشناسی مقررات کیفری از منظر حمایتهای پیشگیرانه و جبرانی از عوامل زمینهساز سیل و تشدیدکنندۀ نتایج آن پس از وقوع است. دانش مخاطرات با دغدغۀ تأمین سلامت در برابر وقایع احتمالی مخاطرهآمیز، در علوم جنایی بهطور عام و سیاست کیفری بهطور خاص بهتدریج اهمیت یافته است و قانونگذاران در مقام تدوین قوانین جامع برای آیندگان درصدد مقابله با تهدیدهای احتمالی ناشی از برخی جرایم و وقایع برآمدهاند. در این زمینه، قانونگذار درصدد بر میآید تا با وضع مجازاتها، جهتگیریهایی را ترسیم کند تا از هزینههای احتمالی وقایع زیستمحیطی بر افراد و جوامع بکاهد. بر این اساس، چنانچه دغدغۀ مخاطرهشناسی، یعنی حفظ و ارتقای سلامت محیط و انسان و تلاش برای مراقبتهای قبل از وقوع، به حوزۀ سیاست کیفری وارد شود، میتوان حمایت حداکثری را از انسان و محیط زیست به عمل آورد. وقوع سیلابهایی که بنا به نظر کارشناسان، در اثر عوامل انسانی و اقدامات ضعیف نظارتی، نتایج فاجعهبارشان تشدید شده، بیش از پیش ضعف مقررات کیفری و سیاست کیفری را نشان داد. سؤال اساسی مقاله این است که برمبنای ملاحظات دانش مخاطرات، به چه شکلی و در چه ابعادی میتوان این دانش را در جرایم زمینهساز وقوع سیلاب و پاسخهای کیفری متناسب با این رفتارها لحاظ کرد. روش مقالۀ حاضر کتابخانهای با ابزار توصیفی- تحلیلی است. برای این کار، ضمن مطالعۀ منابع مختلف، مثالهای عملی بهویژه در زمینۀ سیلاب اخیر در خوزستان و شیراز بررسی شده است. در نهایت در نتیجۀ آسیبشناسی سیاست کیفری برمبنای ملاحظات دانش مخاطرات نشان داده شده که در ابعاد مختلف حقوق کیفری، از جرمانگاری رفتارهای مخاطرهزا گرفته تا پاسخ به این رفتارها و همچنین ترسیم ساختار متناسب با آن، ورود و لحاظ دانش مخاطرات اولویت راهبردی دارد؛ زیرا بنابر مطالعات، در سیلابهای رخداده، رفتارها و قصور مسئولان، در تغییر محیط زیست و تصمیمگیری نادرست تأثیر اساسی داشته که این رفتارها در مقررات جرمانگاری نشده و پاسخهای مقبولی برای آن به رسمیت شناخته نشده است. از اینرو برای اینکه یک سیاست کیفری همزمان کارامد، عادلانه و انسانی باشد، باید در پیشبینی و اجرای ضمانت اجراهای کیفری متناسب با تنوع جرایم مؤثر در وقوع سیل، گوناگونی مجرمان و تفاوت شرایط ارتکاب بزه از انواع و مقادیر مختلف مجازاتها بهره جوید و همواره هدف اصلی سیاست کیفری برتر، یعنی برقراری عدالت در جامعه را مدنظر قرار دهد. نتیجۀ دیگر آنکه پاسخهای مقررات کیفری باید بهسمت جبران خسارات بزهدیدگان آسیبدیده سوق پیدا کند. برخی از آسیبهای اشخاص و جامعه پس از وقوع سیل رخ میدهد و حمایت یا جبران خسارات آنها از بیتالمال یا صندوق تأمین خسارت یا با همکاری دولت و بیمه میتواند سیاست کیفری را توانمندتر جلوهگر کند. افزونبر آن، با توجه به اینکه برخی از زمینههای وقوع سیل بهدلیل نبود محافظت قانونی از بستر رودخانهها صورت میگیرد، میتوان با جلب نظر کارشناسان مخاطرهشناسی علمی در سیاستگذاری کیفری، قوانین نظاممند کیفری را تدوین کرد که هدف آن تقویت کارکرد پیشگیرانه از وقوع چنین حوادثی باشد.
https://jhsci.ut.ac.ir/article_74087_23496e0926454b550f7e5172948650db.pdf
2019-09-23
205
219
10.22059/jhsci.2019.282595.474
جرمانگاری
جبران خسارت
حمایت و پیشگیری
دانش مخاطرات
سیاست کیفری
سیل
یزدان
صیقل
yazdan.seyghal@yahoo.com
1
استادیار دانشگاه علامه محدث نوری (ره)
LEAD_AUTHOR
عیسی
بنینعیمه
e.bani.1394@gmail.com
2
دکتری حقوق کیفری و جرمشناسی، هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد آبادان
AUTHOR
امیر
ایرانی
irani.amir66@gmail.com
3
دکتری حقوق جزا و جرمشناسی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز
AUTHOR
[1]. اس.ریگاکاس، جورج (1390). «جامعۀ خطر و جرمشناسی سنجشی: جنبههایی برای یک گفتمان انتقادی»، ترجمۀ افشین عبداللهی، فصلنامۀ مطالعات بینالمللی پلیس، سال 4، ش 13، ص 172-157.
1
[2]. آقابابایی، حسین (1390). «امنیت، آزادی شخصی و مدیریت خطر جرایم امنیتی»، ضمیمۀفصلنامۀتحقیقاتحقوقیدانشکدۀحقوقدانشگاه شهید بهشتی، یادنامۀ شادروان دکتر رضا نوربها.
2
[3]. دلماس مارتی، میرِی (1393). نظامهای بزرگ سیاست جنایی، ترجمۀ علیحسین نجفی ابرندآبادی، چ 2، تهران: میزان.
3
[4]. حاجیدهآبادی، احمد؛ و سلیمی، احسان (1393). «اصول جرمانگاری در فضای سایبر»، فصلنامۀ راهبرد، ش 80، ص 88-61.
4
[5]. رمضانی قوامآبادی، محمدحسین (1390). «پیشگیری و سرکوب جرایم زیستمحیطی در پرتو اقدامات سازمانهای غیردولتی در نظام حقوقی ایران»، مجلۀ حقوقی دادگستری، سال 75، ش 75، ص 225-199.
5
[6]. طهماسبی، علی(1393). «مطالعۀ تطبیقی شرایط دعوای گروهی در حقوق آمریکا و کانادا؛ آموزههایی برای حقوق ایران»، فصلنامۀ پژوهشهای حقوق تطبیقی، دورۀ 18، ش 3، ص 175-153.
6
[7]. عالی پور، حسن (1389). جرایم ضد امنیت ملی، تهران: خرسندی.
7
[8]. فروغی، فضلالله؛ و ایرانی، امیر (1397). «بازشناسی معیارمدار از تحولات ارکان رفتارهای مجرمانۀ مخاطرهآمیز»، فصلنامۀ مدیریت مخاطرات محیطی، دورۀ 5، ش 2، ص 165-143.
8
[9]. قاسمی، محمدعلی (1388).«جامعۀ ریسک و اهمیت آن برای مطالعات استراتژیک»، فصلنامۀ مطالعات راهبردی، دورۀ 12، ش 45، ص 47-27.
9
[10]. قرهخانی، محسن؛ و ماجدی، زهرا (1395). راهنمای جامع طراحی و پیادهسازی چارچوب مدیریت ریسک، آتینگر.
10
[11]. کولیور، ساندرا؛ و آقایی، علیاکبر (1379). «آزادی، حق و امنیت»، مجلۀ فصلنامۀ مطالعات راهبردی، دورۀ 3، ش 10، ص 192-177.
11
[12]. مهدویپور، اعظم؛ و شهرانی کرانی، نجمه (1393). «امنیتی شدن جرمشناسی: راهبردها و آثار آن بر حقوق کیفری»، دو فصلنامۀ پژوهشنامۀ حقوق کیفری، دورۀ 5، ش 1، ص 188-159.
12
[13]. قاسمی حامد، عباس؛ و فلاح، آرزو (1393). «دعوای گروهی و تأثیر آن بر حقوق مصرفکننده»، فصلنامۀ دیدگاههای حقوقی قضایی، دورۀ 19، ش 65، ص 122-89.
13
[14]. مندنی، اسلام (1394)، سیاست جنایی امنیتمدار و نظام کیفری حقوق بشر، تهران: مجد.
14
[15]. محسنی، حسن؛ غفار فارسانی، بهنام؛ و شوشینسب، نفیسه (1391). «دعاوی جمعی و نقش آنها در احقاق حقوق مصرفکنندگان»، فصلنامۀ پژوهش حقوق خصوصی، دورۀ 1، ش 1، ص 182-157.
15
[16]. مقیمی، ابراهیم (1394). دانش مخاطرات (برای زندگی با کیفیت بهتر)، چ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
16
[17]. مقیمی، ابراهیم (1396). چرا دانش مخاطرات (دانش مخاطرات امری فطری است)؟، فصلنامۀ مدیریت مخاطرات محیطی، دورۀ 4، ش 1، ص 7-1.
17
[18]. مقیمی، ابراهیم (1393). «چرا مخاطرات (1)، (تعریف و ضرورت)»، فصلنامۀ مدیریت مخاطرات محیطی، دورۀ 1. ش 1، ص 3-1.
18
[19]. نجفی ابرندآبادی، علی حسین(1392). تقریراتدرس جرمشناسی (از جرمشناسیانتقادیتاجرمشناسیامنیتی)،دورۀ دکتری حقوق کیفری و جرمشناسی دانشکدۀ حقوق دانشگاه شهید بهشتی.
19
[20]. Hudson, Barbara (2003). Justice in the Risk Society; Challenging and Re-affirming Justice in Late Modernity, Opcit, P: 46.
20
[21]. Luhmann, Niklas. (1993) Risk: A Sociological Theory, New York: Aldine/de Gruyter.
21
[22]. Mythen, Gabe, (2014). Underestanding the Risk Society, Risk, Security and Justice, Palgrave Macmillan publication, London, P: 12.
22
[23]. Simester, Andrew & von Hirsch, Andrew . (2011). Crimes, harms, and wrongs: On the principles of criminalisation, Oxford: Hart.
23
ORIGINAL_ARTICLE
رادیوی محلی و مخاطرات طبیعی (بررسی عملکرد رادیو خوزستان در پوشش رسانهای سیل نوروز 1398)
رادیو بهواسطۀ امکان دسترسی ساده، راحت و همگانی از کاربردیترین رسانههای ارتباطی در شرایط بحران است. رادیوهای محلی، بهدلیل رویارویی مستقیم با بحران، دسترسی زیاد و آسان به منابع موثق، انحصار خبرها و اطلاعات کمیاب و به لحظه، قدرت تأثیرگذاری بیشتری داشته و نیز در مقابله با مخاطرات، منابع شهروندی بیشتری در اختیار دارند و میتوانند در کنترل و مدیریت بحران، به مسئولان ذیربط کمک کند. در روزهای آغازین نوروز سال 1398 دو سامانۀ بارشی به فاصلۀ یک هفته استانهای غربی و جنوب غربی کشور را تحت شعاع بحران سیل قرار دادند. با توجه به اینکه در بارندگیهای سامانۀ اول، سطح آب در سدهای مسیر رودخانههای کرخه، دز و کارون بالا آمده و استان لرستان را درگیر سیل کرده بود، با پیشبینی موج دوم بارندگیها، بیشترین نگرانی دربارۀ استان خوزستان به وجود آمد، زیرا احتمال سرریز شدن آب، طغیان رودخانهها، غرقاب شدن دشت خوزستان و... زیاد بود. با این پیشبینی عملاً استان خوزستان وارد مرحلۀ پیش از بحران شد که با شروع این موج بارشی، این استان درگیر بحران شده و وضعیت فوقالعاده در آنجا اعلام شد. از همین رو نحوۀ مدیریت و پوشش رسانهای بحران، در رادیوی محلی (رادیو خوزستان) بهعنوان یکی از رسانههای مؤثر در طول بحران، در دامنۀ زمانی 4 فروردین تا 21 فروردین با روش تحلیل محتوای کیفی با رویکردی تحلیلی-توصیفی بررسی شد. این پژوهش از نوع پژوهشهای کاربردی است و نتایج نشان میدهد که رادیو خوزستان در ایام بحران در سه مرحلۀ هدف این مقاله برنامهسازی داشته است. در مرحلۀ قبل از بحران، به مقولاتی همچون «اطلاعرسانی و آموزش» و «اختصاص بخشهای ویژه» توجه کرده و شایسته بود به مقولاتی همچون «ارتباط با سایر مراکزی که دچار این بحران شدهاند و تجربیاتی در این زمینه دارند»، «توجه به همه مناطق مبتلا در استان»، «آموزش نحوۀ دسترسی به رادیو در زمان بحران» توجه بیشتری میکرد. در مرحلۀ «حین بحران» زیر مقولات «توجه به ایام خاص»، «سرعت برقراری و نوع ارتباط»، «اطلاعرسانی سریع»، «رعایت اصل صداقت»، «تعاملات رسانهای»، «مبارزه با شایعات» پرداخت مناسبی شده بود و شایسته بود زیرمقولۀ «توجه به میراث فرهنگی» نیز مورد توجه قرار میگرفت و در مرحلۀ «بعد از بحران» این رادیو در پرداخت به زیرمقولات «تقویت همبستگی»، «نحوه مواجه سازمانهای مسئول»، «بازگرداندن سلامت روانی» و «اطلاعرسانی برای کاهش آلام» رویکرد مناسبی داشته است.
https://jhsci.ut.ac.ir/article_74088_31c27365cc655047552ac84ed5705974.pdf
2019-09-23
221
237
10.22059/jhsci.2019.284086.485
خوزستان
رادیوی محلی
سیل
مخاطرات طبیعی
علی
نوری ممرآبادی
alinoorim6@gmail.com
1
کارشناس ارشد ارتباطات
LEAD_AUTHOR
احمد
میرزایی
a_mirzaei_aa@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری مدیریت استراتژیک
AUTHOR
طیبه
براتی
barati1392@gmail.com
3
دکتری مترجمی زبان عربی
AUTHOR
[1]. ایسنا (1398). «فوت ۷۶ نفر بر اثر سیل اخیر»، بازیابی 20 مهر 1398، از https://www.isna.ir/news/98020402213.
1
[2]. ایسنا (1398). «گزارشی از سیل خوزستان»، بازیابی 20 مهر 1398، از https://www.isna.ir/news/98012007187.
2
[3]. برخوردار، ایرج (1381). اصول تهیۀ برنامههای رادیویی. تهران: دفتر پژوهشهای رادیو.
3
[4]. بشیر، حسن (1387). «رسانهها و معناشناسی بحران»، فصلنامۀ پژوهشهای ارتباطی، دورۀ 15، ش 55، ص 31-9.
4
[5]. بیمن، جیم (1383). مصاحبۀ رادیویی، ترجمۀ احمد ارژمند، تهران: دفتر پژوهشهای رادیو.
5
[6]. پاتر، دیوید جیمز (1391). بازشناسی رسانههای جمعی با رویکرد سواد رسانهای، ترجمۀ امیر یزدیان، منا نادعلی و پیام آزادی، قم: صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، مرکز پژوهشهای اسلامی.
6
[7]. تاجیک، محمدرضا (1379). مدیریت بحران: فرهنگ گفتمان.
7
[8]. تبریزی، منصوره (1393). «تحلیل محتوای کیفی از منظر رویکردهای قیاسی و استقرایی»، فصلنامۀ علوم اجتماعی، دورۀ 21، ش 138-105.
8
[9]. خجسته، حسن (1384). «بحران بلایای طبیعی و نقش ویژۀ رادیو در کنترل آن»، فصلنامۀ پژوهش و سنجش، ش 42 و 43، ص 26-7.
9
[10]. دوروکس، اوئن (1387). «تحلیل محتوای بازنماییهای رسانهای در جهان نابرابر»، ترجمۀ سیدمحمد مهدیزاده، مجلۀ رسانه، دورۀ 19، ش 1(77)، ص 144-127.
10
[11]. روشندل اربطانی، طاهر (1387). «نقش مدیریت رسانه در تحول بحران از تهدید به فرصت»، فصلنامۀ پژوهشهای ارتباطی، ش 55، ص 162-141.
11
[12]. سازمان هواشناسی کشور (1398). اطلاعیۀ شمارۀ 3 چهارشنبه 7 فروردین 1398.
12
[13]. سبیلان اردستانی، حسن (1386). رادیو و مدیریت بحران، تهران: دفتر پژوهشهای رادیو.
13
[14]. شفیعی، زهرا (1396). «الگویابی از شیوههای تولیدی در برنامههای رادیو برای تولید برنامههای رادیویی در شرایط بحران (رادیو جبهه)»، پایاننامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه صداوسیما.
14
[15]. صادقی، عادل (1386). واژهنامۀ برنامهسازی رادیویی. تهران: دفتر پژوهشهای رادیو.
15
[16]. صفائیان، زهرا (1391). آگهی خدمات عمومی، تهران ادارۀ کل پژوهشهای رادیو.
16
[17]. صلواتیان، سیاوش؛ و روشندل اربطانی، طاهر (1390). «مدیریت رسانهای بحران؛ رویکردی پیشگیرانۀ رسانهها و مدیریت بحران»، فصلنامۀ پژوهشهای ارتباطی، دورۀ 18، شمارۀ 2(66)، ص 176-149.
17
[18]. صلواتیان، سیاوش (1395). «طراحی الگوی جامع نقش رادیو و تلویزیونهای محلی و ملی در مدیریت مخاطرات طبیعی ایران»، مدیریت مخاطرات محیطی، دورۀ 3 ش 3، ص 232-211.
18
[19]. عبداللهی، مجید (1391). مدیریت بحران در نواحی شهری، سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور.
19
[20]. عفیفی، محمدابراهیم (1394). بحرانهای محیطی ایران، پیروز.
20
[21]. قاضیزاده، علیاکبر (1381). گزارشگری در رادیو. تهران: دفتر پژوهشهای رادیو.
21
[22]. کرایسل، آندرو (1381) درک رادیو، ترجمۀ معصومه عصام، تهران: تحقیق و توسعۀ صدا.
22
[23]. لیندف، تامس؛ و تیلور، برایان (1397) «روشهای تحقیق کیفی در علوم ارتباطات»، ترجمۀ عبدالله گیویان، چ 3، تهران: انتشارات همشهری چ سوم.
23
[24]. محمدپور، احمد (1390). روش تحقیق کیفی، ضد روش 2؛ مراحل و رویههای عملی در روششناسی کیفی. تهران: جامعهشناسان.
24
[25]. معتمدنژاد، کاظم (1385). وسایل ارتباطجمعی، ج 1، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
25
[26]. میرزایی، احمد (1391). واژهنامۀ برنامهسازی رادیویی. تهران: دفتر پژوهشهای رادیو.
26
[27]. Lægreid, P.; & Rykkja, L. H. (Eds). (2019). Societal Security and Crisis Management, Springer International Publishing.
27
[28]. Martín-Santana, josefa D.; Reinares-Lara, Eva; & Reinares-Lara, Pedro (2017). “Using Radio Advertising to Promote Blood Donation”, Journal of Nonprofit & Public Sector Marketing,p: 52-73.
28
[29]. Spence, Patric R.; McIntyre, J. J.; Lachlan, Kenneth A.; Savage, Maureen E.; & Seege, Matthew W. (2011). “Serving the Public Interest in aCrisis: Does Local Radio Meetthe Public Interest?”, Journal of Contingencies and Crisis Management, Vol, 19, No. 4.
29
[30]. Stafford, M. R.; Stafford, T. F.; & Day, E. (2002). “A contingency approach: The effects of spokesperson type and service on service advertising perception”, Journal of Advertising, 31(2), P: 17-34.
30
[31]. Thomas, David R. (2006). “A General inductive approach for qualitative
31
data analysis”, American Journal of Evaluation. Vol 27. No. 2, p2
32
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و استخراج تخریبهای ساختمانی ناشی از وقوع زلزله با استفاده از تصاویر ماهوارهای با توان تفکیک زیاد
زلزله یکی از بلایای طبیعی است که در صورت شدت داشتن در مناطق پرجمعیت، فاجعۀ انسانی بزرگی را ایجاد خواهد کرد. زلزله ممکن است آثار ویرانگر جانی و مالی چشمگیری را بهویژه در مناطق شهری داشته باشد. مشاهدۀ نقشۀ ساختمانهای آسیبدیده برای متخصصان مدیریت بحران حیاتی است و به آنها کمک میکند تا گروههای نجات را در کوتاهمدت به محلهای آسیبدیده هدایت کنند. سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، ابزاری کارامد برای بررسی سریع وضعیت ساختمانهای آسیبدیده در مناطق شهری پس از زلزله محسوب میشود. این پژوهش با هدف تشخیص ساختمانهای تخریبشدۀ ناشی از زلزله با استفاده از تصاویر ماهوارهای با قدرت تفکیک بسیار زیاد و مقایسۀ روشهای پربازده موجود انجام گرفته است. برای رسیدن به این اهداف از تصاویر ماهوارهای با قدرت تفکیک بسیار زیاد مربوط به قبل و بعد از زلزله در شهر بم و نقشۀ تخریب مشاهدهشده از منطقه استفاده شده است. در این پژوهش پس از محاسبۀ ویژگیهای بافتی تصاویر با استفاده از تحلیل آماری رگرسیون لجستیک و همبستگی، بهترین و مناسبترین شاخصهای بافتی انتخاب شدند. سپس با استفاده از مقادیر بافتی بهینۀ بهدستآمده و پیادهسازی سیستمهای شبکۀ عصبی پرسپترون چندلایه (MLP)، سیستم استنتاج عصبی- فازی سازگار (ANFIS)، روش الگوریتم ماشین بردار پشتیبان (SVM)، وضعیت تخریب ساختمانها طبقهبندی شد. در نهایت، دقت همۀ روشهای ارائهشده با یکدیگر مقایسه و بهترین روش پیشنهادی انتخاب و معرفی شد. با توجه به نتایج، هر سه روش MLP، SVM و ANFIS برای طبقهبندی درجات تخریب ساختمانها خوب بود، اما روش ANFIS با اختلاف 1 درصد در دقت کلی و 4 درصد در ضریب کاپا و 7/1 درصد در RMSE بهتر بود.
https://jhsci.ut.ac.ir/article_74089_318e463db7d9b22d383310305e566f2a.pdf
2019-09-23
239
257
10.22059/jhsci.2019.287833.496
روش الگوریتم ماشین بردار پشتیبان (SVM)
زلزله
سیستم استنتاج عصبی- فازی سازگار (ANFIS)
شبکۀ عصبی پرسپترون چندلایه (MLP)
نقشۀ تخریب ساختمان
علی اصغر
حسینزاده دهآبادی
ahoseinzadeh@ut.ac.ir
1
کارشناسی ارشد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
AUTHOR
میثم
ارگانی
argany@ut.ac.ir
2
استادیار، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
علی
درویشی بلورانی
ali.darvishi@ut.ac.ir
3
دانشیار، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران
AUTHOR
[1]. باقری، میلاد؛ جلوخانی نیارکی، محمدرضا؛ و باقری، کیوان (1396). «بررسی پتانسیل اراضی استان کرمانشاه جهت کشت گندم دیم با استفاده از شبکۀ عصبی مصنوعی (کاربرد سنجش از دور و Gis در علوم منابع طبیعی)»، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر، دورۀ 8، ، ش 4، ص 48-36.
1
[2]. جعفرآبادی، محمد؛ سلطانی، اکبر؛ و محمدی، سیده مؤمنه (1392). «سری آمار: همبستگی و رگرسیون»، مجلۀ دیابت و لیپید ایران، ش 6، ص 506-479.
2
[3]. شریفی، آرش؛ علیاری شورهدلی، مهدی؛ و تشنهلب، محمد (1389). «معرفی سیستم فازی شبهچندجملهای تاکاگی-سوگنو-کانگ با کاربرد در شناسایی سیستم و کلاسبندی الگو». مجلۀ کنترل، دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی، ج4، ش 3، ص 28-15.
3
[4]. مختاری، محمدحسین؛ و نجفی، احمد (1394). «مقایسۀ روشهای طبقهبندی ماشین بردار پشتیبان و شبکۀ عصبی مصنوعی در استخراج کاربریهای اراضی از تصاویر ماهوارهای لندست TM»، مجلۀ علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک، ج 19، ش 72، ص 45-35.
4
[5]. منهاج، محمدباقر (1397). مبانیشبکههایعصبیمصنوعی، چ 12، تهران: انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر.
5
[6]. ویس، حیدر؛ و صمدزادگان، فرهاد (1392). «تعیین میزان تخریب ناشی از زلزله در ساختمانها با استفاده از تصاویر ماهوارهای با قدرت تفکیک بالا»، علوم و فنون نقشهبرداری، سال 2، ش 2، ص 191-106.
6
[7]. Agency, F. E. M.; Security, U. D. O. H.; & America, U. S. O. (2001). Guide for All-Hazard Emergency Operations Planning.
7
[8]. Brunner, D.; Lemoine, G.; & Bruzzone, L. (2010). “Earthquake Damage Assessment of Buildings Using VHR Optical and SAR Imagery”, IEEE TRANSACTION ON GEOSCIENCE AND REMOTE SENSING.
8
[9]. Cotrufo, S.; Sandu, C.; Giulio Tonolo, F.; & Boccardo, P. (2018). “Building damage assessment scale tailored to remote sensing vertical imagery”, European Journal of Remote Sensing, 51(1), pp: 991-1005.
9
[10]. Dong, L.; & Shan, J. (2013). “A comprehensive review of earthquake-induced building damage detection with remote sensing techniques”, ISPRS Journal Of Photogrammetry and RemoteSensing, 84(0), 85-99. doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.isprsjprs.2013.06.011.
10
[11]. EMS-98.2019.https://www.gfz-potsdam.de/en/section/seismic-hazard-andrisk-dynamics/data-products-services/ems-98-european-macroseismic-scale.
11
[12]. Faradars. https://blog.faradars.org/understaing-support-vector-machine-example-code/ .
12
[13]. Menderes, A.; Erener, A.; & Sarp, G. (2015). “Automatic detection of damaged buildings after earthquake hazard by using remote sensing and information technologies”, Procedia Earth and Planetary Science, 15, pp: 257-262.
13
[14]. Mizutani, E.; Jang, J. S. R.; & Sun, C. T. (1997). Neuro-fuzzy and soft computing: a computational approach to learning and machine intelligence.
14
[15]. Yamazaki, F.; Miura, H.; & Matsuoka, M. (2007). “Identification of damaged areas due to the 2006 Central Java, Indonesia earthquake using satellite optical images”, Paper presented at the Urban Remote Sensing Joint Event.
15
[16]. Yamazaki, Fumio; & Kehiyama, Masayuki (2003). “Detection of Damage Due To The 2003 Bam, Iran Earthquake Using Terra- Aster imaging”, Workshop an Application of Remote Sensing Technologist for Disaster Response, University of California, Septemer 12Th,.
16
ORIGINAL_ARTICLE
اولویتبندی روشهای مشارکت و آموزش مردم در پیشبینی و هشدار سیلاب در ایران
سیل از مخربترین مخاطرات طبیعی در جهان است که نتایج زیانبار آن، بهویژه در مناطق توسعهیافته، هزینههای زیادی ایجاد میکند. از اینرو برای مقابله با سیلاب و خطرهای ناشی از آن، میتوان از دو دسته اقدامات اساسی شامل اقدامات سازهای و اقدامات غیرسازهای استفاده کرد. از روشهای مؤثر در میان اقدامات مدیریت غیرسازهای، میتوان به روشهای پیشبینی و هشدار سیلاب اشاره کرد که توسعۀ آنها نیازمند استفاده از روشهای مختلف مشارکت و آموزش مردم است. در این تحقیق، این روشها از نظر تأثیر آنها در توسعۀ پیشبینی و هشدار سیلاب در ایران رتبهبندی شدهاند. در این تحقیق، پس از تعیین گزینهها (روشهای مختلف مشارکت و آموزش مردم) و معیارهای مربوط و استفاده از نظر متخصصان و دستاندرکاران، از روش تصمیمگیری مناسب برای رتبهبندی روشهای مختلف استفاده شده است. در این رویکرد تصمیمگیری، معیارها با روش آنتروپی شانون وزندهی شده و سپس گزینهها با روش TOPSIS رتبهبندی شدهاند. در نهایت در بین یازده روش مختلف، روش برگزاری جلسات با مردم ساکن در سیلابدشتها بهعنوان رتبۀ اول انتخاب شد. در بین روشهای دیگر نیز ایجاد نشانگرهای مشاهداتی از سیلابهای رخدادۀ پیشین در رتبۀ دوم، بازدید مسئولان هشدار سیلاب از کارخانهها و صنایع واقع در سیلابدشتها و اخطارهای لازم به صاحبان صنایع در رتبۀ سوم، نصب تابلوهای نشانگر پتانسیل سیلاب روی ساختمانهای عمومی در رتبۀ چهارم، انتشار مقالات در روزنامهها در رتبۀ پنجم، ارائۀ دستورالعملهای سیلاب به شکل کتابچهها و بروشورها به مردم در رتبۀ ششم، مانورهای آزمایشی در رتبۀ هفتم، تعامل چهره به چهره و خانه به خانه با مردم در رتبۀ هشتم، روشهای توزیع اطلاعات مربوط به سیلاب از طریق جزوهها، بروشورها و غیره و همچنین تبلیغات آگاهیبخش در رادیو هر دو در رتبۀ نهم و مصاحبه با مسئولان مدیریت سیلاب در رتبۀ دهم قرار گرفتند.
https://jhsci.ut.ac.ir/article_74223_2dd3ae83a4002b70873c163e1c2e0298.pdf
2019-09-23
259
269
10.22059/jhsci.2019.283191.477
پیشبینی سیل
سیلاب
مدیریت غیرسازهای
هشدار سیل
TOPSIS
احمد
نوحه گر
nohegar@ut.ac.ir
1
استاد دانشکدۀ محیط زیست، پردیس دانشکدههای فنی، دانشگاه تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
اسماعیل
صالحی
tehranssaleh@ut.ac.ir
2
دانشیار دانشکدۀ محیط زیست، پردیس دانشکدههای فنی، دانشگاه تهران، ایران
AUTHOR
مینا
علوی نائینی
minaini@yahoo.com
3
دانشجوی دکتری مهندسی صنایع، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات. تهران، ایران
AUTHOR
علی
علوی نائینی
ali.alavinaeini@ut.ac.ir
4
دانشجوی دکتری رشتۀ برنامهریزی محیط زیست، دانشگاه تهران، ایران
AUTHOR
[1]. قهرودی تالی، منیژه؛ مجیدی هروی، آنیتا؛ و عبدلی، اسماعیل (1395). «آسیبپذیری ناشی از سیلاب شهری (مطالعۀ موردی: تهران، درکه تا کن) «، جغرافیا و مخاطرات طبیعی، جلد 5، ش 17، ص 36-21.
1
[2]. نظامنامۀ مدیریت سیلاب در وزارت نیرو (1395).
2
[3]. Arnell, Nigel W.; & Gosling, Simon N. (2016). “The impacts of climate change on river flood risk at the global scale”, Climatic Change, 134(3), pp: 387-401.
3
[4]. Chen, Chen-Tung (2000). “Extensions of the TOPSIS for group decision-making under fuzzy environment”, Fuzzy sets and systems, 114(1), pp: 1-9.
4
[5]. Chuansheng Xie; Dapeng Dong; Shengping Hua; Xin Xu; & Yingjie Chen (2012). “Safety evaluation of smart grid based on AHP-entropy method”, Systems Engineering Procedia, 4(2), pp: 203-209.
5
[6]. Fu, Guangtao (2008). “A fuzzy optimization method for multicriteria decision making: An application to reservoir flood control operation”, Expert Systems with Applications, 34(1), pp: 145-149.
6
[7]. Lawshe, C.H. (1975). “A quantitative approach to content validity 1”, Personnel psychology, 28(4), pp: 63-75.
7
[8]. Mileti, Denis S. (1995), “Factors related to flood warning response”, in: US-Italy Research Workshop on the Hydrometeorology, Impacts, and Management of Extreme Floods, pp: 1-17.
8
[9]. Mohit, Mohammad Abdul; & Sellu, Gajikoh Mohamed. (2017). “Development of Non-structural Flood Mitigation Policies and Measures for Pekan town, Malaysia”, Asian Journal of Behavioural Studies, 2(6), pp: 9-20.
9
[10]. Orozco, Michael M.; & Caballero, Jonathan M. (2018). Smart disaster prediction application using flood risk analytics towards sustainable climate action, In MATEC Web of Conferences (Vol. 189, p. 10006). EDP Sciences.
10
[11]. Özcan, Evren Can; Ünlüsoy, Sultan; & Eren, Tamer (2017). “A combined goal programming–AHP approach supported with TOPSIS for maintenance strategy selection in hydroelectric power plants”, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 78(4), pp: 10-23.
11
[12]. Parker, Dennis J.; & Handmer John W. (1998). “The role of unofficial flood warning systems”, Journal of contingencies and crisis management, 6(1), pp: 45-60.
12
[13]. Plate, Erich J. (2002). “Flood risk and flood management”, Journal of Hydrology, 267(1-2), pp:2-11.
13
[14]. Walesh, Stuart G. (1989). “Urban surface water management”, John Wiley & Sons, 2(3), pp: 18-30.
14
[15]. Wang, Endong; Alp, Neslihan; Shi, Jonathan; Wang, Chao; Zhang, Xiaodong; & Chen, Hong (2017). “Multi-criteria building energy performance benchmarking through variable clustering based compromise TOPSIS with objective entropy weighting”, Energy, 125(1), pp: 197-210.
15
[16]. Windarto, J. (2010). “Flood early warning system develop at garang river Semarang using information technology base on SMS and Web”, International Journal Of Geomatics And Geosciences, 1(1), pp: 14-28.
16
[17]. EM-DAT CR. The international disaster database.
17
[18]. Yadav, Shiv Prasad; Kumar, Surendra; & Kavita (2009). “A multi-criteria interval-valued intuitionistic fuzzy group decision making for supplier selection with TOPSIS method”, In International workshop on rough sets, fuzzy sets, data mining, and granular-soft computing . Springer, Berlin, Heidelberg, pp: 303-312.
18
[19]. Yuan, Wenlin; Liu, Meiqi; & Wan, Fang (2019). Study on the impact of rainfall pattern in small watersheds on rainfall warning index of flash flood event. Natural Hazards, 97(2), pp:665-682.
19
[20]. Yue, Zhongliang (2011). “A method for group decision-making based on determining weights of decision makers using TOPSIS”, Applied Mathematical Modelling, 35(4), pp: 1926-36.
20
[21]. Zschau, Jochen; & Küppers, Andreas (Eds) (2013). Early warning systems for natural disaster reduction, Springer Science & Business Media.
21
ORIGINAL_ARTICLE
کاهش پهنۀ خطر سیل در حوضۀ دشت کاشان از طریق اجرای سناریوی آمایش خطرمدار
هرساله سطح وسیعی از کشور تحت تأثیر طغیان آب رودخانهها و جاری شدن سیلاب قرار میگیرد. اجرای برنامههای آمایشی در راستای مدیریت خطر سیل با تشخیص پتانسیلها و محدودیتهای موجود در هر حوضه و تلاش برای کاهش سیلاب و افزایش بهرهوری اراضی تأثیرات چشمگیری دارد. هدف اصلی این تحقیق، معرفی رویکرد جدید آمایش خطرمدار با توجه به پهنۀ خطر سیل، در حوضۀ آبخیز دشت کاشان است. بهمنظور تهیۀ نقشۀ احتمال و حساسیت سیل حوضه با استفاده از مدل EBF، از پارامترهای طبقات ارتفاعی، درصد شیب، انحنای زمین، شاخص رطوبت توپوگرافی، توان آبراهه، میانگین بارندگی، فاصله از رودخانه، سنگشناسی، نوع خاک و کاربری اراضی در حوضۀ دشت کاشان استفاده شد. ابتدا همۀ پارامترها با استفاده از نرمافزار Arc GIS10.4 با فرمت رستری تهیه شدند. برای تهیۀ نقشۀ کاربری سالهای 1985 و 2017 از تصاویر ماهوارهای لندست 5 (MSS) و 8 (OLI) و نرمافزار ENVI5.3 و الگوریتم حداکثر احتمال استفاده شد. سپس نقشۀ موقعیت جغرافیایی 213 نقطۀ سیلگیر در منطقه تهیه شد. نقاط بهصورت تصادفی به گروههایی متشکل از 149 نقطه (70 درصد) و 64 نقطه (30 درصد) بهترتیب برای واسنجی و اعتبارسنجی تقسیم شدند و بعد از آن احتمال رخداد سیل برای هر طبقه از پارامترها محاسبه شد. وزنهای بهدستآمده در لایههای مربوط اعمال شد و با استفاده از توابع رویهمگذاری نقشۀ نهایی پهنهبندی خطر سیل بهدست آمد. سپس عوامل مؤثر در سیل، در دو دستۀ معیارها و محدودیتها، براساس توابع فازی استانداردسازی و با استفاده از روش AHP وزندهی و با مدل WLC رویهمگذاری شدند. در نهایت نقشۀ نهایی آمایش خطرمدار براساس کاربری سالهای 1985 و 2017 بهدست آمد. نتایج نشان داد که در نقشههای آمایش خطرمدار هر دو سال، کاربری حفاظت بیشترین درصد (بهترتیب 69 و 7/68 درصد) و کاربری کشاورزی با طبقۀ متوسط، کمترین درصد (بهترتیب 05/0 درصد و 014/0 درصد) از مساحت حوضۀ دشت کاشان را دارا هستند.
https://jhsci.ut.ac.ir/article_74316_66c8bdf05e13b6154b80d05d7ffcd838.pdf
2019-09-23
271
285
10.22059/jhsci.2019.285855.491
حوضۀ آبخیز دشت کاشان
خطر سیل
مدل آمایش خطرمدار
مدل EBF
ملیحه سادات
حمصی
sadatmaliheh@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری اقلیمشناسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرمآباد، ایران
AUTHOR
داریوش
یاراحمدی
yarahmadi.d@lu.ac.ir
2
دانشیار، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرمآباد ، ایران
LEAD_AUTHOR
مجید
اونق
mownegh@yahoo.com
3
استاد، دانشکدۀ مرتع و آبخیزداری، دانشگاه گرگان، گرگان، ایران
AUTHOR
علی اکبر
شمسی پور
shamsipr@ut.ac.ir
4
دانشیار، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران
AUTHOR
[1]. اونق، مجید (1388). «الزامات آمایشی مدیریت پایدار خطرات طبیعی در مقیاس آبخیز: یک مدل خطرمدار پیشنهادی»، پنجمین همایش ملی علوم و مهندسی آبخیزداری ایران (مدیریت پایدار بلایای طبیعی)»، دانشکدۀ علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان. 3-2 اردیبهشت.
1
[2]. پریسای، زهرا؛ اونق، مجید؛ بردی شیخ، واحد؛ و بهرهمند، عبدالرضا (1396). «ارزیابی اثر سناریوی کاربری آمایشی در خطر و خسارت سیل حوضۀ آبخیز سد بوستان»، مدیریت بحران، دورۀ 6، ش11: 143-133.
2
[3]. حسام، رسول؛ ضرابی، اصغر؛ و تقوایی، مسعود (1398). «پتانسیلسنجی خطر سیلاب شهری با رویکرد توسعۀ شهری ایمن (مطالعۀ موردی: شهر گنبد کاووس)»، مدیریت مخاطرات محیطی (دانش مخاطرات سابق)، 6(1)، ص 32-17.
3
[4]. دارابی، حمید؛ شاهدی، کاکا؛ و مردیان، مهدی (1395). «تهیۀ نقشههای خطر احتمال و حساسیت سیل با استفاده از روش نسبت فراوانی در حوزۀ آبخیز پل دوآب شازند»، نشریۀ علمی پژوهشی مهندسی و مدیریت آبخیز، جلد 8، ش 1، ص 79-68.
4
[5]. رجبی، محمدرضا؛ منصوریان، علی؛ طالعی، محمد (1390). مقایسة روشهای تصمیمگیری چندمعیارۀ AHP، AHP_OWA و Fuzzy AHP_ OWA برای مکانیابی مجتمعهای مسکونی در شهر تبریز، محیطشناسی، سال 37، ش 57، ص 77-92.
5
[6]. سپهری، مهدی؛ ایلدرومی، علیرضا؛ فرخزاده، بهنوش؛ و نوری، حمید (۱۳۹۴). «ارزیابی ریسک سیل در شهر تاریخی همدان، کنفرانس بین المللی دستاوردهای نوین پژوهشی در مهندسی عمران، معماری و شهرسازی»، تهران - مؤسسۀ آموزش عالی نیکان، دانشگاه تهران.
6
[7]. سعدالدین، امیر (1388). تجزیهوتحلیل سناریوهای: مدیریتی یک پروتوتیپ سیستم پشتیبان تصمیم شبکههای بیزین برای مدیریت شوری. پنجمین همایش ملی علوم مهندسی منابع آبخیزداری ایران (مدیریت پایدار بلایای طبیعی)، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، 12-3 اردیبهشت.
7
[8]. کرم، عبدالامیر (1383). «کاربرد مدل ترکیب خطی وزین (WLC) در پهنهبندی پتانسیل وقوع زمینلغزش. مطالعۀ موردی؛ منطقۀ سرخون در استان چهارمحال و بختیاری»، مجلۀ جغرافیا و توسعه، دورۀ 2، ش 4، ص 146-131.
8
[9]. گودرزی، محمدرضا؛ و فاتحیفر، آتیه (1398). «پهنهبندی خطر سیلاب در اثر تغییرات اقلیمی تحت سناریو RCP8.5 با استفاده از مدل هیدرولوژیکی SWAT در محیط GIS (حوضۀ آذرشهرچای)»، نشریۀ تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 19، ش 53، ص 117-99.
9
[10]. محمدی، شاهین؛ حبشی، خلیل؛ و پورمنافی، سعید (1397). «پایش و پیشبینی تغییرات کاربری/ پوشش اراضی و ارتباط آن با خشکسالی (مطالعۀ موردی: زیرحوزۀ پارسل B2، حوزۀ آبخیز زایندهرود)»، سنجش از دور و سامانۀ اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، دوره 9، ش 1، ص 39-24.
10
[11]. مزیدی، مریم؛ و خوشروش، مجتبی (1395). «تأثیر تغییر اقلیم بر فراوانی سیل حوضۀ گرگانرود با استفاده از آنالیز مرتبه اول مدل هیدرولوژیک بارش-رواناب»، نشریۀ پژوهشهای کاربردی علوم آب، سال دوم، ش 2، ص 44-35.
11
[12]. نوحانی، ابراهیم؛ معروفینیا، ادریس؛ و خسروی، خهبات (1396). پتانسیلیابی منابع آب زیرزمینی دشت الشتر توسط مدل تابع شواهد قطعی، نشریۀ آبیاری و زهکشی ایران، ش 4، ج 11، ص 707-698.
12
[13]. Glavovic, B. C; Saunders, W. S. A; Becker, J. S. (2010). “Land-use planning for natural hazards in New Zealand: the setting, barriers, ‘burning issues’ and priority actions”, Natural Hazards, 54(3), pp: 679-706. https://doi.org/10.1007/s11069-009-9494-9
13
[14]. Khosravi, Khabat; Nohani, Ebrahim; Maroufinia, Edris; Prakash,Indra; & Tien Bu, Dieu (2016). “A comparative assessment of decision trees algorithms for flash flood susceptibility modeling at Haraz watershed, northern Iran”, Sience of the total environment,627,pp:744-755.
14
[15]. Khosravi, Khabat; Nohani, Ebrahim; Maroufinia, Edris; & Pourghasemi, Hamid Reza (2016). “A GIS-based flood susceptibility assessment and its mapping in Iran: a comparison between frequency ratio and weights-of-evidence bivariate statistical models with multi-criteria decision-making technique”, Natural Hazards, 83(2), pp: 947–987.
15
[16]. Khosravi, Khabat.; Panahi, Mahdi.; BinAhmad, Baharin.; & Saro, Lee (2018). “Land Subsidence Susceptibility Mapping in South Korea Using Machine Learning Algorithms”, Sensors , 18, 2464, pp:1-20. doi:10.3390/s18082464
16
[17]. Lee, M.-J.; Kang, J.-E.; Jeon, S. (2012). “Application of frequency ratio model and validation for predictive flooded area susceptibility mapping using GIS”, 2012 IEEE International Geoscience and Remote Sensing Symposium. IEEE, pp: 895–898.
17
[18]. Li, Zh.; Liu, W.zh.; Zhang, X.ch.; Li, Zh.; Liu, W.zh.; Zhang, X.ch.; & Li zheng, F. (2009). “Impacts of land use change and climate variability on hydrology in an agricultural catchment on the Loess Plateau of China”, Journal of Hydrology, 377(1-2), pp: 35-42.
18
[19]. LIU, Yue.; Cheng, Qiuming.; XIA, Qinglin.;Wang, Xinqing, Wang (2014). “The use of evidential belief functions for mineral potential mapping in the Nanling belt, South China”, Front Earth Science, Vol 9, Issue 2:342–https://doi.org/10.1007/s11707-014-0465-4
19
[20]. Malekian,Arash; & Azarnivand, Ali. (2016). “Application of Integrated Shannon’s Entropy and VIKOR Techniques in Prioritization of Flood Risk in the Shemshak Watershed, Iran”, Water Resources Management, 30(1),pp:409-425. https://doi.org/10.1007/s11269-015-1169-6
20
[21]. Niehoff, D.; Fritsch, U.; Bronstert, A. (2002). “Land-use impacts on storm-runoff generation: scenarios of land-use change and simulation of hydrological response in a meso-scale catchment in SWGermany”, Journal of Hydrology, 267(1-2), pp: 80-93
21
[22]. Rahmati, Omid; Pourghasemi,Hamid Reza; & Zeinivand,Hossein. (2016). “Flood susceptibility mapping using frequency ratio and weights-of-evidence models in the Golastan Province, Iran”, Geocarto International, 31(1), pp:42-70. https://doi.org/10.1080/10106049.2015.1041559
22
[23]. Rahmati,Omid; Zeinivand, Hossein; & Besharat, Mosa . (2016). “Flood hazard zoning in Yasooj region, Iran,using GIS and multi-criteria decision analysis”,
23
[24]. Shafapour Tehrany M.; Shabani F.; Neamah Jebur M.; Hong H.; Chen, W.; & Xie, X. (2017). “GIS- based spatial prediction of flood prone areas using standalone frequency ratio, logistic regression, weight of evidence and their ensemble techniques”, Geomat Nat Hazard Risk, 8, pp:1538–1561.
24
[25]. Shi, Pei-Jun;Yuan, Yi; Zheng,Jing;Wang,Jing-Ai;Ge,Yi; & Qiu,Guo-Yu. (2007). “The effect of land use/cover change on surface runoff in Shenzhen region, China”, CATENA, 69(1), pp:31-35. https://doi.org/10.1016/j.catena.2006.04.015
25
[26]. Siahkamari, Safura; Haghizadeh, Ali; Zeinivand, Hossein; Tahmasebipour Naser; & Rahmati,Omid. (2018). “Spatial prediction of flood-susceptible areas using frequency ratio and maximum entropy models”, Journal of Geocarto International,Vol33,Issue9, pp:927-941. https://doi.org/10.1080/10106049.2017. 1316780
26
[27]. Youssef, A.M.; Pradhan, B.; Pourghasemi, H.R.; & Abdullahi, S., (2015), “Landslide susceptibility assessment at Wadi Jawrah Basin, Jizan region, Saudi Arabia using two bivariate models in GIS”, Geosci. J. 19, 449.
27
[28]. Youssef, A.M.; Pradhan, B.; & Sefry, S.A. (2016). “Flash flood susceptibility assessment in Jeddah city (Kingdom of Saudi Arabia) using bivariate and multivariate statistical models. Environ”, Earth Sci. 75, 12.
28
ORIGINAL_ARTICLE
الگوی اسکان موقت مبتنی بر روش نظریۀ زمینهای (مطالعۀ موردی: شهر سرپل ذهاب پس از زلزلۀ 1396)
زلزلههای شدید همواره با آسیب به بخش مسکونی، زندگی مردم را مختل میکنند. در فرایند اسکان پس از سانحه، پس از مرحلۀ اسکان اضطراری در هفتههای نخست تا زمان اسکان دائم بهطور معمول یک تا دو سال طول میکشد که لازم است برای بازگشت آنها به زندگی عادی، اسکان موقت تأمین شود. این دوره با وجود نقش مؤثر در روند بازتوانی جامعه، در تجارب گذشته اغلب ساده انگاشته شده و بهویژه در سوانح شهری با چالشهای اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی همراه بوده است. هدف مقالۀ حاضر، معرفی الگوی اسکان موقت از طریق شناسایی ابعاد تشکیلدهنده و عوامل تأثیرگذار بر آن، با نگاهی جامع و سیستمی است. بدین منظور با رویکرد اکتشافی و روش کیفی نظریۀ زمینهای، همزمان طی یک سال و نیم از زلزلۀ آبان 1396 به مطالعۀ فرایند اسکان موقت در شهر سرپل ذهاب پرداخته شد. دادههای پژوهش از طریق مشاهدۀ مشارکتی و مصاحبۀ عمیق نیمهساختارمند با 78 نفر از افراد مهم شامل مسئولان، خبرگان، مردم و مطلعان محلی گردآوری شد. نمونهگیری بهصورت نظری و هدفمند تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت و دادهها توسط نرمافزار مکسکیودای در سه مرحلۀ کدگذاری باز، محوری و گزینشی تحلیل شد و با استخراج 33 مقولۀ محوری و انتخاب مقولۀ هستۀ «سکونتگاه انتقالی»، الگوی نهایی ارائه شد. یافتههای پژوهش نشان میدهد که موضوع اسکان موقت پس از سانحه، موضوعی سهل و ممتنع است که برخلاف تصور غالب، پیچیدگیهای فراوانی دارد. چالش اصلی «اسکان موقت» با تعریف روشن آن مرتبط است. کاربرد واژۀ «اسکان» موضوع را در بعد کالبدی محدود کرده است. در این دوره به بازتوانی روانی، اجتماعی و اقتصادی آسیبدیدگان کمتر پرداخته میشود و واژۀ «موقت» نیز سبب کماهمیت انگاشتن آن شده است. از اینرو الگوی «سکونتگاه انتقالی» میکوشد با تبیین اجزای اسکان موقت و دستۀ عوامل مؤثر بر آن، به شناخت بهتر آن یاری رساند. از منظر سیستمی فرایند اسکان موقت متشکل از ابعاد «سیاستگذاری، برنامهریزی و مدیریت سکونتگاه موقت، طراحی و اجرای مسکن موقت، ساماندهی و برچیدن» است که از سه دسته عوامل «شرایط سانحه»، «ویژگیهای بستر» و «سیستمهای مداخلهگر» مانند «فرهنگ ایمنی، سیستم مدیریت بحران، فرایند اسکان اضطراری تا دائم، خیرین، بیمه، رسانهها و فشارهای اقتصادی و سیاسی» تأثیر میپذیرد. براساس نتایج پژوهش، اساسیترین راهکارها برای ارتقای برنامههای آتی، اتخاذ رویکرد جامع و فرایندی به اسکان پس از سانحه (از اسکان اضطراری تا دائم) و برنامهریزی در مرحلۀ آمادگی است که میتواند به بازتوانی و افزایش تابآوری جامعه انجامد.
https://jhsci.ut.ac.ir/article_74317_41ec68e43610c75b78c5f257dd0afb7d.pdf
2019-09-23
287
300
10.22059/jhsci.2019.288564.499
اسکان پس از سانحه
اسکان موقت
سرپل ذهاب
سکونتگاه انتقالی
مسکن موقت
سارا
مسگری هوشیار
sarahoushyar81@gmail.com
1
دانشجوی دکتری معماری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
AUTHOR
اکبر
حاجی ابراهیم زرگر
azargar2008@gmail.com
2
استاد دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
AUTHOR
علیرضا
فلاحی
alifallahi30@gmail.com
3
استاد دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
[1]. استراوس، انسلم؛ و کوربین، جولیت (1392). مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریۀ زمینهای، ترجمۀ ابراهیم افشار، تهران: نشر نی.
1
[2]. امیرینژاد، امیر؛ و معرفی، صلاحالدین (1396). «باستانشناسی جنگ: شهرستان سرپل ذهاب»، مجلۀ دیار، 5، ص 91-75.
2
[3]. بنیاد مسکن (1398). مستندسازی فرایند اسکان موقت پس از زلزلۀ 96 کرمانشاه، ویرایش سوم.
3
[4]. پوراحمد، احمد (1377). «مقدمهای بر ویژگیها و ابعاد فضایی بازسازی مناطق جنگزده استان کرمانشاه»، مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ش 141، ص 337-324.
4
[5]. پوردیهیمی، شهرام (1390). «فرهنگ و مسکن، مسکن و محیط روستایی»، فصلنامۀ مسکن و محیط روستا، دورۀ 30، ش 134، ص 18-3.
5
[6]. جودی، مجید (1397). سخنرانی در همایش مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، تهران.
6
[7]. سایت استانداری کرمانشاه، 1398
7
[8]. ستاد معین استان قم (1397). شیوهنامه انتقال اسکان موقت و اضطراری به اسکان دائم در مناطق زلزلهزده استان کرمانشاه، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان قم.
8
[9]. طاهری، جعفر (1392). «بازاندیشی مفهوم سکونت در معماری»، دوفصلنامۀ مطالعات معماری ایران،ش 4، ص 22-5.
9
[10]. علیزمانی، محمد (1397). درسآموختهها از بازسازی پس از زلزلۀ ازگله برای سوانح احتمالی، بنیاد مسکن.
10
[11]. فلاحی، علیرضا (1386). معماری سکونتگاههای موقت پس از سوانح، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
11
[12]. فلاحی، علیرضا (1395). معماری و مدیریت اردوگاههای پناهندگان و آوارگان، مؤسسۀ آموزش عالی علمی کاربردی هلال ایران، ویرایش دوم.
12
[13]. نوربرگ شولتز، کریستیان (1387). مفهوم سکونت، ترجمۀ محمود یاراحمدی، تهران: آگه.
13
[14]. Arslan, Hakan; & Cosgun, Nilay (2008). “Reuse and recycle of the temporary houses after occupancy: Example of Duzce, Turkey”, Building and Environment, 43, pp: 702-709.
14
[15]. Asefi, Maziar; & Farrokhi, Shahin (2017). “Proposing a Model for the Design of Post-Disaster Temporary Housing Based on the Needs of the Injured with Post-Implementation Evaluation Approach (Case Study: Earthquake-Stricken Villages in Heris of East Azerbaijan)”, doi:10.22067/jrrp.v5i4.64121
15
[16]. Barakat, S. (2003). “Housing reconstruction after conflict and disaster. Humanitarian Policy Group”, Network Papers, 43, pp: 1-40.
16
[17]. Biswas, Arindam (2019), “Exploring Indian post-disaster temporary housing strategy through a comparative review”, International Journal of Disaster Resilience in the Built Environment, 10(1), pp: 14-35.
17
[18]. Celik, Erkan. (2017). “A cause and effect relationship model for location of temporary shelters”, International Journal of Disaster Risk Reduction, 22, pp: 257-268.
18
[19]. Corsellis, Tom; & Vitale, Antonella (2005). Transitional Settlement, Displaced Populations, Oxfam GB & University of Cambridge shelter project.
19
[20]. Davis, Ian (1978). Shelter after Disaster, Oxford Polytechnic Press.
20
[21]. Davis, Ian; & Alexander, David (2016). Recovery from Disaster, Routledge
21
[22]. Davis, Ian; IFRC; & OCHA. (2015). Shelter after Disaster, 2nd ed., Switzerland.
22
[23]. Félix, Daniel; Branco, Jorge M.; & Feio, Artur (2013). Guidelines to improve sustainability and cultural integration of temporary housing units.
23
[24]. Félix, Daniel; Monteiro, Daniel; Branco, Jorge M.; & Bologna, Roberto (2015). “The role of temporary accommodation buildings for post-disaster housing reconstruction”, Journal of Housing and the Built Environment, 30(4), pp: 683-699.
24
[25]. Félix, Daniel; Monteiro, Daniel; & Feio, Artur (2015). “The role of pre-positioning of local temporary settlements for better crisis management”, A 2015 Report on the Patterns of Disaster Risk Reduction Actions at Local Level.
25
[26]. Hadafi, Farzaneh; & Fallahi, Alireza (2010). “Temporary housing respond to disasters in developing countries-case study: Iran-Ardabil & Lorestan Province Earthquakes”, World Academy of Science, Engineering and Technology, 66, pp: 1536-1542.
26
[27]. Jha, Abhas. K.; Barenstein, Jennifer Duyne; Phelps, Priscilla M.; Pettet, Daneil; & Sena, Stephen (2010). “Safer Homes, Stronger Communities; a Handbook for Reconstructing after Natural Disasters”, Washington DC, the International Bank for Reconstruction and Development/ the World Bank.
27
[28]. Johnson, Cassidy (2002). “What’s The Big Deal about Temporary Housing? Planning Considerations for Temporary Accommodation after Disasters: Example of the 1999 Turkish Earthquakes”, TIEMS Disaster Management Conference. Canada.
28
[29]. Johnson, Cassidy (2006). “Strategic planning for temporary housing: 1999 earthquakes in Turkey”, Universite de Montreal. PHD.
29
[30]. Johnson, Cassidy (2007). “Strategic planning for post-disaster temporary housing”, Disasters 31(4), pp: 435-458.
30
[31]. Peacock, Walter Gillis; Dash Nicole; Zhang Yang; & Van Zandt Shannon. (2018) “Post-Disaster Sheltering, Temporary Housing and Permanent Housing Recovery”, Handbooks of Sociology and Social Research. Springer, Cham.
31
[32]. Quarantelli, E. L. (1995). “Patterns of sheltering & housing in US disasters”, Disaster Prevention and Management, 4(3), pp: 43-53.
32
[33]. Rashid, A. (2012). “Housing, Land and Property in Urban Transitional Settlements: The case from the Philippines”.
33
[34]. Shelter Centre (2010). Shelter after disaster: strategies for transitional settlement and reconstruction, UN.
34
[35]. Shelter Centre (2010). Transitional Shelter Guidelines, Department for International Development (DFID).
35
[36]. UNDRO (1982). Shelter after disaster: Guidelines for Assistance, New York.
36
[37]. Wagemann, Elizabeth (2015). Making the Temporary Shelter a ‘Home’ Transitional Housing in Chile and Peru.
37
[38]. Wagemann, Elizabeth (2017). “Need for adaptation: transformation of temporary houses”, Disasters, 41(4), 828-851. doi:10.1111/disa.12228
38
[39]. Walker, Joanna Faure (2017). “Transitional shelter strategies in context: cash, private insurance, rental subsidies, private, public and temporary housing after the Great Eastern Japan Earthquake and Tsunami”.
39
[40]. Walker, Joanna Faure; & Crawford, Catherine Anna (2017). “Cash in a housing context: Transitional shelter and recovery in Japan”, doi:10.1016/j.ijdrr.2017.05.018
40
[41]. Yu, H.; & Bai, G. (2018). “Research on Modularization and Sustainable Design of Temporary Housing”, Art and Design Review, 06(03), 125-132.
41