انجمن مخاطره شناسی ایران
مدیریت مخاطرات محیطی
2423-415X
2423-4168
7
4
2020
12
21
بررسی عملکرد مدل هیبریدی ماشین بردار پشتیبان- موجک درپیشبینی توفانهای گردوغبار (مطالعۀ موردی: استان سیستان و بلوچستان)
331
351
FA
محمد
انصاری قوجقار
دانشجوی دکتری گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران
ansari.ghojghar@ut.ac.ir
جواد
بذرافشان
دانشیار گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، دانشکدۀ مهندسی و فناوری کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران
jbazr@ut.ac.ir
شهاب
عراقی نژاد
دانشیار گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، دانشکدۀ مهندسی و فناوری کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران
araghinejad@ut.ac.ir
احسان
پارسی
کارشناس مطالعات، شرکت مهندسین مشاور آب و انرژی اروند، اهواز، ایران
ehsan.parsi1362@gmail.com
شکور
سلطانی
0000000175206685
کارشناس آب وزارت نیرو، تهران، ایران
shakoursoltani@ut.ac.ir
10.22059/jhsci.2021.314582.614
بهمنظور کنترل و مدیریت صحیح توفانهای گردوغبار، آگاهی از تغییرات زمانی این پدیده و لزوم پیشبینی و مدلسازی آن ضروری است. در این پژوهش بهمنظور پیشبینی متغیر فراوانی روزهای همراه با توفان گردوغبار (FDSD)، نتایج دو روش هیبریدی با نام ماشین بردار پشتیبان- موجک (W-SVM) و ماشین بردار پشتیبان- الگوریتم گیاهان مصنوعی (AF-SVM) بههمراه مدل انفرادی ماشین بردار پشتیبان (SVM)، مقایسه شد. بدین منظور از دادههای ساعتی گردوغبار و کدهای سازمان جهانی هواشناسی در مقیاس فصلی با طول دورۀ آماری چهلساله (2018-1980) در پنج ایستگاه سینوپتیک منتخب استان سیستان و بلوچستان استفاده شد. معیارهای ضریب تبیین، ریشۀ میانگین مربعات خطا، میانگین قدرمطلق خطا و ضریب نشساتکلیف برای ارزیابی و مقایسۀ مدلها، استفاده شد. نتایج در مرحلۀ آموزش و آزمایش نشان داد که ساختارهای ترکیبی استفادهشده، نتایج قابل قبولی در مدلسازی شاخص FDSD ارائه میکنند. مدل هیبریدی ماشین بردار پشتیبان- موجک با ضریب همبستگی (984/0-911/0R<sup>2</sup>=)، ریشۀ میانگین مربعات خطا (day 314/0-397/0RMSE=)، میانگین قدر مطلق خطا (day 335/0-236/0MAE=) و ضریب نشساتکلیف (965/0-924/0NS=)، عملکرد بهتری نسبت به دیگر مدلهای استفادهشده در پیشبینی شاخص FDSD داشته است. نتایج این تحقیق میتواند در مدیریت پیامدهای ناشی از توفانهای گردوغبار و برنامههای مقابله با بیابانزایی در مناطق تحت مطالعه مؤثر واقع شود.
الگوریتم گیاهان مصنوعی,پیشبینی,سیستان و بلوچستان,ماشین بردار پشتیبان
https://jhsci.ut.ac.ir/article_80413.html
https://jhsci.ut.ac.ir/article_80413_3ebd1678e5512747ae0ebe843c2e62e2.pdf
انجمن مخاطره شناسی ایران
مدیریت مخاطرات محیطی
2423-415X
2423-4168
7
4
2020
12
21
تحلیل تغییرات رفتاری بدنۀ سد لار و مخاطرات آن با استفاده از روش تداخلسنجی راداری و بررسیهای میدانی
353
366
FA
مهرنوش
قدیمی
0000-0002-3700-9506
استادیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران
ghadimi@ut.ac.ir
10.22059/jhsci.2021.314812.615
در طی دهۀ گذشته، شکست فاجعهبار چندین سد در جهان در نتیجۀ عواملی همچون جنبههای ساختاری، ژئوتکنیکی، هیدرولیکی، عملیاتی و محیطی روی داده است. استفاده از روشهای پایش برای جلوگیری از این مخاطره، مقرون به صرفه است؛ همچنین کاربرد روشهایی بهمنظور ارزیابی خطرهای ایجادشده برای جوامع ساکن پاییندست این ساختارها ضرورت دارد. در سالهای اخیر بهعلت در دسترس بودن روش سنجش از دور و کاهش هزینههای آن، استفاده از آن افزایش یافته است. در این پژوهش در محدودۀ سد لار پس از مشاهدۀ نقاط خردشدگی و فرونشست روی سنگچین سد لار که حاصل فرار آب و فرسایش داخلی خاکریز است، از روش تداخلسنجی راداری با استفاده از تصاویر Sentinel-1A در دامنۀ زمانی ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ بهره گرفته شد. نتایج پردازش نشان داد که جابهجایی سد در جناح چپ بهصورت فرونشست، 8 میلیمتر بوده است، ولی از سال ۲۰۱۸ تا اواخر ۲۰۱۹ این روند تغییر کرده و نقاط نزدیک به تکیهگاه چپ و نزدیک تاج، بالازدگی بدنۀ سد را نشان میدهند. همچنین نتایج این تحقیقات تأکید میکند که پایش مداوم سد لار با استفاده از تصاویر راداری بههمراه مشاهدات میدانی برای جلوگیری از مخاطرات جدی سد ضروری است.
تغییرات رفتاری بدنۀ سد,روش تداخلسنجی راداری,سد لار,Sentinel-1A
https://jhsci.ut.ac.ir/article_80414.html
https://jhsci.ut.ac.ir/article_80414_35c2cdaa5820254907bbbaa88a061e7d.pdf
انجمن مخاطره شناسی ایران
مدیریت مخاطرات محیطی
2423-415X
2423-4168
7
4
2020
12
21
بررسی اقدامات اثربخش حکمروایی محلی در کاهش آثار خشکسالی در سکونتگاههای روستایی شهرستان داراب
367
382
FA
علیرضا
بستانی
دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامهریزی روستایی دانشگاه پیام نور تهران، ایران
bostanyalireza@yahoo.com
ریحانه
سلطانی مقدس
استادیار دانشگاه پیام نور مرکز مشهد، ایران
rt1389@yahoo.com
هوشمند
عطایی
دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
hoo_ataei@yahoo.com
گیتی
صلاحی اصفهانی
استادیار دانشگاه پیام نور مرکز ساوه، ایران
gity_salahi@yahoo.com
10.22059/jhsci.2021.309925.598
کارامدی حکمروایی محلی از عوامل اثرگذار در کاهش آثار خشکسالی در سکونتگاههای روستایی است. هدف این پژوهش بررسی اقدامات اثربخش حکمروایی محلی در کاهش آثار خشکسالی در سکونتگاههای روستایی واقع در پهنههای خشکسالی شهرستان داراب است. اطلاعات لازم برای تحقیق، از طریق مصاحبۀ نیمهساختارمند با نمونهای برگزیده از اعضای شوراهای اسلامی و دهیاران (36=n) بهدست آمد. با استفاده از فرایند کدگذاری مرسوم نظریۀ بنیانی، متن بهدستآمده از مصاحبهها تحلیل شده و یافتههای حاصل از تحلیل ساختاری شامل کدهای باز تدوین شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که از جمله اقدامات اقتصادی مهم حکمروایی محلی در کاهش آثار خشکسالی میتوان به تشویق روستاییان به متنوعسازی معیشت، کمک به معیشت خانوارهای خسارتدیده با معرفی به خیرین، تشویق به کشت محصولات پربازده و بازارپسند، معرفی محصولات کشاورزی با درآمد بیشتر و تشویق به احداث گلخانه اشاره کرد. همچنین اقدامات اجتماعی اثرگذار در زمینۀ کاهش آثار خشکسالی شامل تشویق کشاورزان به استفاده از شیوههای همکاری در تولید و برداشت محصولات زراعی و باغی، تشویق روستاییان به ماندگاری در روستا، کمک به افزایش آگاهی و دانش کشاورزان و معرفی تجارب سرمایههای اجتماعی برای مقابله با آثار خشکسالی است و در زمینۀ اقدامات زیستمحیطی میتوان به مواردی همچون معرفی شیوههای نوین آبیاری، جلوگیری از آلودگی منابع آب سطحی و زیرزمینی و معرفی تخریبکنندگان محیط زیست به مراجع قضایی اشاره کرد.
حکمروایی محلی,خشکسالی,سکونتگاههای روستایی,شهرستان داراب
https://jhsci.ut.ac.ir/article_80415.html
https://jhsci.ut.ac.ir/article_80415_037f3a058aa8dd3f796185aff0a368e9.pdf
انجمن مخاطره شناسی ایران
مدیریت مخاطرات محیطی
2423-415X
2423-4168
7
4
2020
12
21
تحلیل جامع تابآوری شهری در مواجهه با خطر وقوع زلزله (مطالعۀ موردی: شهر ساری)
383
400
FA
میثم
رئیسیان
گروه جغرافیا، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران
mesam6060@gmil.com
مریم
ایلانلو
0000-0001-7571-8808
گروه جغرافیا، واحد ماهشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ماهشهر، ایران
maryamilanloo@yahoo.com
لیلا
ابراهیمی
گروه جغرافیا، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران
geo.ebrahimi@yahoo.com
کیا
بزرگمهر
گروه جغرافیا، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران
kiaboaorgmehr51@yahoo.com
10.22059/jhsci.2021.312902.608
با توجه به خسارات فراوان مخاطرات طبیعی از جمله زلزله، امروزه موضوع تابآوری شهری اهمیت زیادی دارد. پژوهش حاضر با هدف تحلیل جامع تابآوری شهری در برابر مخاطرات با استفاده از تحلیل عاملی در شهر ساری انجام گرفته است. در این پژوهش ابتدا با استفاده از روش دلفی فازی و با توجه به نظر خبرگان پژوهش در سه مرحله، 53 عامل استخراجشده از مطالعات پیشین با استفاده از روند کیفی تأیید و غربال شد تا بدین واسطه عوامل استخراجشده برای فرایند تحلیل عاملی اکتشافی تعدیل و تأیید شوند. سپس براساس نتایج بهدستآمده از این روش، پرسشنامههای تحلیل عاملی اکتشافی تدوین شد و پس از جمعآوری اطلاعاتِ این پرسشنامهها از 98 کارشناس، به تجزیهوتحلیل آنها با استفاده از رویکرد تحلیل عاملی اکتشافی پرداخته شد. متغیرهای تحت بررسی در جهت تبیین تابآوری شهر ساری عبارتاند از وضعیت فضاهای باز، کاربریهای ناسازگار، زمین (بستر)، مقاومت ساختمان، دسترسی، مالکیت و تراکم که در پارادایم ارائهشده واکاوی شدند. در ابتدا 46 عامل وجود داشت که پس از تجزیهوتحلیل به 40 زیرشاخص در قالب هفت شاخص طبقهبندی و غربال شدند. بهمنظور تأیید مدل ایجادشده، از روند تحلیل عاملی تأییدی (معادلات ساختاری) با استفاده از نرمافزار لیزرل استفاده شد. با توجه به نتایج سازۀ ضرایب استاندارد، بیشترین ضریب در مؤلفهها به شاخص اجتماعی اختصاص داده شده است و در این شاخص نیز زیرشاخصهای میزان عدالت اجتماعی، تراکم جمعیتی و مشارکت اجتماعی بهترتیب بیشترین ضریب همبستگی را در مدل دارند که نشان میدهد عوامل مؤثر بر شاخصهای اجتماعی در روند افزایش تابآوری شهری بسیار مؤثر است.
تابآوری,تحلیل عاملی,دلفی,شریانها,ساری
https://jhsci.ut.ac.ir/article_80416.html
https://jhsci.ut.ac.ir/article_80416_a631d8e2df465be9963c4672649b1907.pdf
انجمن مخاطره شناسی ایران
مدیریت مخاطرات محیطی
2423-415X
2423-4168
7
4
2020
12
21
تعیین مناطق ممنوع ژئومورفولوژیکی در شهر بجنورد بهمنظور مکانگزینی جهتهای مناسب توسعۀ شهری از دیدگاه مخاطرهشناسی
401
425
FA
تیمور
جعفری
استادیار گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری دانشگاه کوثر بجنورد
tei.jafarie.53@gmail.com
ابراهیم
مقیمی
استاد ژئومورفولوژی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران
moghimi_ir@yahoo.com
10.22059/jhsci.2021.315867.618
فعالیتهای بدون برنامۀ انسان در محیط، مخاطرات و خسارات مختلفی از جنبههای انسانی، اجتماعی، زیستمحیطی و اقتصادی در پی دارد که میتوان آثار و عواقب فاجعهآمیز آنها را به کمک برنامهریزیهای بعدی و آمادگی برای اقدامات اضطراری کاهش داد. هدف پژوهش حاضر، تعیین مناطق ممنوع ژئومورفولوژیکی بهمنظور مکانگزینی جهتهای مناسب توسعۀ شهری از دیدگاه مخاطرهشناسی در گسترۀ شهری و پیراشهری بجنورد است. با این هدف و در رویکرد سیستمی، متغیرهای محیطی شامل پارامترهای ژئومورفولوژی، زمینشناسی (لیتولوژی و گسلهای فعال)، توپوگرافی (شیب، جهت شیب و ارتفاع)، هیدرولوژی (فاصله از رودخانه و مسیلها) و پارامترهای انسانی (کاربری اراضی و فاصله از نقاط شهری و جمعیتی) در محدودۀ مطالعاتی در قالب نقشههای طبقهبندی تهیه شد و فازیسازی لایهها انجام گرفت. با استفاده از مدل ANP وزن نهایی هر کدام از لایههای عاملی در نرمافزار Super decision بهدست آمد. از حاصلضرب وزن نهایی بهدستآمده از مدل ANP با لایههای فازیشده و با استفاده از عملگر Fuzzy Gamma 0.5، نقشۀ تلفیقی بهدست آمد و مناطق ممنوع ژئومورفولوژیکی از منظر توسعۀ شهری مشخص شد و پهنههای باقیماندۀ محدودۀ مطالعاتی به ردههای مناسب و بسیار نامناسب طبقهبندی شدند. نتایج تحقیق نشان داد که 7/57 کیلومتر مربع معادل 24/21 درصد از محدودۀ تحقیق با توجه به استانداردها و شرایط موجود، منطقۀ ممنوع است که اغلب منطبق بر قسمتهای شرقی، شمالی و شمال شرقی شهر بجنورد یعنی بستر و حریم بستر رود فیروزه و محل تلاقی مسیلهای حلقهسنگ، ملکش، پسته، دوبرار، آققلعه، قشلاق، لنگر، باغچق و علیآباد و نقاط مجاور سامانههای گسلی چهار خروار- باباامان، دوبرار- برج و گسل پارگی و پنهان منطبق بر بستر رودخانه فیروزه است. از کل مساحت محدودۀ تحقیق، 3/58 کیلومتر مربع معادل 84/15 درصد شامل پهنۀ مناطق بسیار مناسب است که بیشتر در قسمتهای مرکزی (پادگان ارتش قدیم)، جنوبی (اراضی بالادست پادگان منطقه، ملکش و تخت ارکان)، جنوب غربی (پلیسراه قدیم) و جنوب شرقی (اراضی حمزانلو، کلاته یاوری و شهرک فرهنگیان) محدوده قرار دارد و بنابراین با توجه به مساحت کنونی شهر بجنورد، فضای بهینۀ توسعه برای سالهای آتی مبتنی بر حرکت در مسیر کمخطر وجود دارد. نتیجه نهایی این است که پژوهش حاضر مبتنی بر نگرش سیستمی و اعمال مناطق ممنوع ژئومورفولوژیکی است و نتایج تحقیق برای مدیریت فضا از کارایی توسعۀ سکونتگاهی ویژۀ شهری و پیراشهری برخوردار است.
بجنورد,توسعۀ شهری,ژئومورفولوژی شهری,مخاطرات طبیعی,مناطق ممنوع ژئومورفولوژیکی
https://jhsci.ut.ac.ir/article_80417.html
https://jhsci.ut.ac.ir/article_80417_528e404bbd059d11fca3173f62684752.pdf
انجمن مخاطره شناسی ایران
مدیریت مخاطرات محیطی
2423-415X
2423-4168
7
4
2020
12
21
معرفی مدل پیادهسازی و ارتقای فرهنگ ایمنی در سازمانهای پروژهمحور ساختمانی بهمنظور کاهش مخاطرات صنعت ساختمان
427
444
FA
مجتبی
امیری
دانشجوی دکتری مدیریت پروژه و ساخت، دانشکدة معماری پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران
mojtaba_amiri@ut.ac.ir
فرهنگ
شعفی
فوق دکتری مدیریت اجرایی از فرانسه، دانشگاه هنر و معماری پارس
10.22059/jhsci.2021.316198.619
با وجود پیشرفت فناوری و اجرای اقدامات ایمنی و بهداشت شغلی، صنعت ساختمان در مقایسه با صنایع دیگر، از بخشهای دارای بیشترین تلفات و آسیبدیدگیهاست. براساس گزارشها، صنعت ساختمان بیشترین میزان حوادث را بین همۀ صنایع دارد و جدیترین حوادث از لحاظ شدت صدمات در آن اتفاق میافتد. این صنعت 7 درصد نیروی کار جهان را در اختیار دارد، اما عامل 30 تا 40 درصد آسیبهای مرگبار است. بنابر گفتة گورکانلی و مونگن، در کشورهای در حال توسعه، مخاطرات مرتبط با صنعت ساختمان سه تا شش برابر صنایع دیگر است. تحقیقات نشان میدهد که سازمانها و شرکتهایی که مدیریت ایمنی و سلامت توسعهیافته و کاربردی دارند، حوادث و رخدادهای کاری کمتری را تجربه میکنند. صنعت ساختمان در حال آگاهی از میزان اهمیت عملکرد مناسب ایمنی در پروژههاست، به همین دلیل نیاز به پیشرفت عملکرد ایمنی در صنعت ساختمان ضروری است. تحقیقات نشان میدهند که چه از لحاظ نظری و چه از لحاظ تجربی، بین فرهنگ ایمنی و عملکرد ایمنی، رابطة کیفی و کمی وجود دارد. سازمان میتواند با ایجاد جو ایمنی مثبت و سپس خلق فرهنگ ایمنی فعال، عملکرد ایمنی برجستهای از خود نشان دهد. جامعترین راه پیشرفت در دستیابی به فرهنگ ایمنی آموختن گامهایی با عنوان اهداف راهبردی برای ارتقای عملکرد ایمنی است که هر مجموعه از گامها به یک نقطۀ عطف سازمانی منتهی میشود. بنابراین، در این تحقیق با استفاده از روش تحقیق کیفی دادهبنیاد و براساس تحقیقات پیشین و مصاحبۀ نیمهساختاریافته با خبرگان، شاخصها و زیرشاخصهای هر گام استخراج و در شکل یک مدل ارائه میشود. در این تحقیق از روش نمونهگیری گلوله برفی بهره گرفته شد که در نهایت با اشباع به کفایت دادهها رسیده شده است. توجه داشته باشید که این مدل فرمول کاملی نیست، بلکه بیشتر چارچوبی است برای پشتیبانی تصمیمگیری که با آن میتوان تصمیمهای راهبردی گرفت.
جو ایمنی,صنعت ساختمان,عملکرد ایمنی,فرهنگ ایمنی,مدل فرهنگ ایمنی
https://jhsci.ut.ac.ir/article_80586.html
https://jhsci.ut.ac.ir/article_80586_01df6efba00ee450c705414cd8ae6a6b.pdf