انجمن مخاطره شناسی ایران
مدیریت مخاطرات محیطی
2423-415X
2423-4168
1
2
2014
12
22
بیعدالتی فضایی و مخاطرات انسانی مطالعة موردی: استان سیستان و بلوچستان
131
148
FA
محمدرضا
حافظنیا
استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس
hafezn_m@modares.ac.ir
مصطفی
قادری حاجت
دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس
mghaderihajat@modares.ac.ir
10.22059/jhsci.2014.53111
نظام فضایی ایران بهدلیل آنارشی حاکم بر نظام برنامهریزی بهسمت گسیختگی فضایی گرایش دارد و تظاهر فضایی این آنارشی در الگوی نامتوازن توسعة مناطق نمایان است. الگوی حاکم بر ساختار فضایی ایران مرکز- پیرامون است. ازآنجا که ایران دارای نواحی کارکردی قومی و ناحیهای است، باید اذعان داشت که بیعدالتی فضایی در کوتاهمدت زمینههای واگرایی سیاسی، فرهنگی و اجتماعی را فراهم خواهد آورد و در بلندمدت همبستگی، یکپارچگی ملی و تمامیت سرزمینی را با مخاطرات جدی روبهرو خواهد کرد. ازاینرو مقالة حاضر با روش تحقیق توصیفی و تحلیلی و تکیه بر منابع کتابخانهای سعی در تبیین مخاطرات انسانی مرتبط با بیعدالتی فضایی در استان سیستان و بلوچستان دارد. یافتهها نشان میدهد مسائل مربوط به سیستان و بلوچستان بیشتر ریشه در بیعدالتی فضایی دارد تا مسائل دیگر و نباید با دیدگاه صرفاً امنیتی مسائل این استان مهم و شاهراه حیاتی ایران در سالهای آتی را تحلیل کرد، چراکه چنین رویکردی نتایج تکراری را بههمراه خواهد داشت.
آنارشی فضایی,بیعدالتی فضایی,سیستان و بلوچستان,مخاطرات فضایی
https://jhsci.ut.ac.ir/article_53111.html
https://jhsci.ut.ac.ir/article_53111_16d1a40a7d45fc51ddb0a07263bd2692.pdf
انجمن مخاطره شناسی ایران
مدیریت مخاطرات محیطی
2423-415X
2423-4168
1
2
2014
12
22
تبیین مخاطرات ناشی از سیاستهای ناکارامد خودکفایی بر منابع آبی در ایران
149
167
FA
محمد باقر
قالیباف
دانشیار جغرافیای سیاسی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران
mghalibaf@ut.ac.ir
سید محمد
حسینی
دکتری جغرافیای سیاسی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران.
sm.hosseini1@ut.ac.ir
10.22059/jhsci.2014.53114
سیاست خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی بهویژه محصولات راهبردی، یکی از مهمترین دغدغههای مسئولان نظام جمهوری اسلامی ایران در چند دهۀ اخیر بوده است که در پاسخ به مخاطرات امنیت غذایی مورد توجه قرار گرفته است. ازاینرو هدف پژوهش حاضر، بررسی مخاطرات ناشی از سیاستهای ناکارامد خودکفایی در تولید محصولات راهبردی کشاورزی بر منابع آبی و بیان راهبرد مطلوب بهمنظور افزایش امنیت غذایی کشور است. روش تحقیق در این پژوهش، آمیختۀ اکتشافی و مبتنی بر دادههای فائو بوده و از نرمافزارهای Excel و GIS استفاده شده است. گندم، نماد خودکفایی در بخش کشاورزی کشور، بهعنوان نمونۀ تحقیق انتخاب و تأثیر آن بر منابع آبی بررسی شده است. برای بررسی وضعیت منابع آبی ایران از داده های مرکز آمار ایران و وزارت نیرو و نیز جهت برسی تولید، مصرف، واردات و صادرات گندم از دادههای فائو استفاده شده است. میزان خودکفایی در تولید گندم به وسیله دو فرمول ضریب خودکفایی و وابستگی وارداتی محاسبه شده و آمار سریهای زمانی تولید و مصرف گندم با استفاده از روش ARIMA مدلسازی شده و تولید و مصرف این محصول راهبردی طی سالهای 1392 تا 1400 پیشبینی شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که سیاست خودکفایی در ایران عمدتا با یک نگاه سیاسی پیگیری شده و کمتر به پتانسیل های منابع طبیعی توجه شده است. بنابراین افزایش میزان تولید به ارتقای امنیت غذایی و در نتیجه توسعه پایدار منجر نشده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که سیاستهای ناکارامد خودکفایی در تولید محصولات راهبردی کشاورزی نهتنها به اهداف خود نرسیده، بلکه در صورت تأکید بر ادامۀ آنها، مخاطرات جدیدی همچون تخریب منابع طبیعی را بههمراه خواهد داشت. از آثار شایان توجه این سیاست وضعیت نهچندان مطلوب بیشتر دشتها و آبخوانهای کشور است. ازاینرو با توجه به توان محیطی کشور ضرورت دارد سیاست خودکفایی با سیاست تأمین پایدار مواد غذایی که متکی بر راهبرد تلفیقی استفادۀ بهینه از منابع داخلی و تأمین پایدار مواد غذایی از منابع فرامرزی است، جایگزین شود.
مخاطرات,محصولات راهبردی کشاورزی,خودکفایی,امنیت غذایی,منابع آبی
https://jhsci.ut.ac.ir/article_53114.html
https://jhsci.ut.ac.ir/article_53114_539b625d967fb10304abb1ae1bf0756b.pdf
انجمن مخاطره شناسی ایران
مدیریت مخاطرات محیطی
2423-415X
2423-4168
1
2
2014
12
22
تحلیل حقوقی بیمة مخاطرات در تجارت الکترونیکی: با نگاهی به حقوق ایران
169
188
FA
محسن
صادقی
عضو هیأت علمی مؤسسۀ حقوق تطبیقی (دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی) دانشگاه تهران
sadeghilaw@ut.ac.ir
وحید
امینی
دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشکدۀ حقوق دانشگاه شهید بهشتی
vhd.amini@gmail.com
10.22059/jhsci.2014.53116
در محیط الکترونیکی مخاطرات مختلفی وجود دارد. مخاطرات تجارت و بازرگانی الکترونیکی از مهمترین مخاطرات فضای مجازی درنظر گرفته میشوند. بیمۀ مخاطرات مذکور، از روشهای کاهش و مدیریت مخاطرات فضای مجازی بهشمار میرود، اما سؤال اساسی در این زمینه این است که آیا حقوق ایران مقررات و قوانین کافی در این حوزه دارد؟ فرض مقالۀ حاضر این است که نظام حقوقی ما دارای مقرراتی کلی در این زمینه است، اما ابهامهایی نیز در این مورد وجود دارد. مقالۀ حاضر رویکردی تحلیلی-تطبیقی داشته و از دو بخش تشکیل شده است. در بخش نخست سعی بر این است که مفاهیم اصلی تشریح شده و دلایل اهمیت بیمۀ تجارت الکترونیکی با توجه به پیشینۀ آن بررسی شود و در بخش دوم به موانع قانونی و مشکلات مربوط به طراحی بیمههای مخاطرات تجارت الکترونیکی پرداخته میشود.
بیمه,بیمۀ تجارت الکترونیکی,حقوق ایران,مخاطرات محیط مجازی
https://jhsci.ut.ac.ir/article_53116.html
https://jhsci.ut.ac.ir/article_53116_843dc8677f6ca42385e84fdd998d5914.pdf
انجمن مخاطره شناسی ایران
مدیریت مخاطرات محیطی
2423-415X
2423-4168
1
2
2014
12
22
کیفیت واکنش به زمینلرزة وان ترکیه با بزرگای 2/7: اول آبان 1390 برای کاهش مخاطرات
189
202
FA
مهدی
زارع
0000-0002-2106-7752
دانشیار، پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله
mzare@iiees.ac.ir
10.22059/jhsci.2014.53119
زمینلرزة 1/8/90 وان ترکیه با بزرگای گشتاوری Mw 2/7 در ساعت 13:41 به وقت محلی به کشته شدن 644 نفر انجامید (براساس گزارش رسمی منابع بیمارستانی) که از این تعداد، 477 نفر مربوط به تلفات در شهر ارجیش بود. ناحیة زلزلهزدة وان با تلاقی گسلهای ناحیة شرق ترکیه با شمال غربی ایران و جنوب غربی قفقاز در محدودهای با لرزهخیزی زیاد قرار گرفته است. گسیختگی گسل زمینلرزهای در این زلزله با سازوکار فشاری در راستای تقریباً شرقی-غربی با گسیختگی سطحی به طول حدود 10 کیلومتر در شمال وان در حدفاصل ساحل دریاچة وان تا ساحل دریاچة ارجک مشهود بود. در این مقاله براساس بازدید گروه شناسایی مناطق زلزلهزدة پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله از منطقة وان ترکیه بهمدت پنج روز (از روز بیستوششم بعد از رخداد زلزله)جنبههای زلزلهشناختی زلزلة وان بررسی شده است.
پسلرزهها,ترکیه,زلزلة وان,گسل زمینلرزهای,مخاطرات,واکنش
https://jhsci.ut.ac.ir/article_53119.html
https://jhsci.ut.ac.ir/article_53119_5f5d0be03ca1fff7a9b45e6a9af47f61.pdf
انجمن مخاطره شناسی ایران
مدیریت مخاطرات محیطی
2423-415X
2423-4168
1
2
2014
12
22
تحلیل همدیدی توفانهای تندری مخاطرهآمیز اصفهان
203
215
FA
مهدی
خزایی
دانشجوی دکتری اقلیمشناسی دانشگاه تهران
m.khazaei14@ut.ac.ir
احسان
مدیری
کارشناس ارشد هواشناسی کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران
ehsan.modiri@gmail.com
مهدی
مدیری
0000 0003 2739 9421
دانشیار دانشگاه صنعتی مالک اشتر
mmodiri@ut.ac.ir
10.22059/jhsci.2014.53120
توفانهای تندری از جمله پدیدههای جوی محسوب میشوند که در برخی از فصول، بهویژه فصول انتقالی پاییز و بهار در عرضهای میانی بسیار روی میدهند. این توفانها یکی از مخاطرات جوی محسوب میشوند که همهساله خسارات فراوانی را به بخشهای کشاورزی، باغات و غیره وارد میسازند. شناخت سازوکار، تکوین و توسعۀ این توفانها کمک شایانی در جهت مقابله و یا کنترل آنها میکند. در این پژوهش به بررسی توفانهای تندری شدید اصفهان در یک بازۀ زمانی نوزدهساله (1990ـ 2008) پرداخته شده است. در ابتدا کدهای مربوط به توفان تندری که بارش بیش از 10 میلیمتر داشتهاند استخراج و سپس با دریافت دادههای فشار تراز دریا و ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 850 و 500 میلیباری در روز بارش از پایگاه دادههای NCEP/NCAR سازمان ملی جو و اقیانوسشناسی آمریکا، نقشههای مورد نیاز در محیط نرمافزاری Grads ترسیم و الگوهای موجد بارش شناسایی شد. در این پژوهش دو الگوی کلی برای بارشهای تندری اصفهان شناسایی شد. <br />در الگوی اول (12 نوامبر 1993) در فشار تراز دریا زبانۀ واچرخندی که از سمت شرق گسترش یافته با عبور از شمال دریای عمان و خلیج فارس، موجب فرارفت رطوبت به سمت منطقۀ تحقیق شده و در تراز 850 میلیباری، چرخندی با پربند 1500 ژئوپتانسیل متر بر روی منطقه قرار گرفته است. در تراز 500 میلیباری هم منطقۀ تحقیق کاملاً در جلوِ ناوۀ عمیق غربی قرار گرفته که علاوه بر تأمین رطوبت، ناپایداری را تا ترازهای بالایی تشدید کرده است. <br />در الگوی دوم (26 آوریل 2006) مرکز کمفشار بزرگی با فشار 1008 میلیباری بر روی کشور قرار گرفته است. جهت جریانات در این سامانه به گونهای است که هوای مرطوب را بهسمت کشور شارش میدهد و در تراز 850 میلیباری منطقۀ تحقیق کاملاً در جلوِ چرخندی با منحنی پربندی1470ژئوپتانسیل متر قرار گرفته است که علاوه بر فرارفت رطوبت خلیج فارس به مرکز کشور، ناپایداری را در این تراز هم تشدید کرده است و در تراز 500 میلیباری، همچنان ناوههای عمیق غربی با عبور از کشور و منطقۀ تحقیق، ناپایداری را تا ترازهای فوقانی فراهم کرده است.
ارتفاع ژئوپتانسیل,اصفهان,توفان تندری,سامانههای سینوپتیک,مخاطرات جوی
https://jhsci.ut.ac.ir/article_53120.html
https://jhsci.ut.ac.ir/article_53120_b0fec3e2ec5b588de4d24344a3a815de.pdf
انجمن مخاطره شناسی ایران
مدیریت مخاطرات محیطی
2423-415X
2423-4168
1
2
2014
12
22
تحلیل و پهنهبندی فراوانی فصلی توفانهای گردوغباری ایران بهمنظور کاهش مخاطرات
217
239
FA
صیاد
اصغری سراسکانرود
0000-0002-5015-904X
استادیار ژئومورفولوژی، دانشگاه ارومیه
s.asghari@uma.ac.ir
بتول
زینالی
0000-0003-4244-4008
استادیار اقلیمشناسی، دانشگاه محقق اردبیلی
zeynali.b@uma.ac.ir
10.22059/jhsci.2014.53122
ایران هرساله بارها تحت تأثیر توفانهای گردوغباری قرار میگیرد. این پدیده بهویژه در سالهای اخیر جنبههای مختلفی از زندگی مردم را تحت تأثیر قرار داده است. هدف این تحقیق، خوشهبندی فصلی ایران از نظر فراوانی وقوع توفانهای گردوغباری با قدرت دید کمتر از 1000 و 500 متر در دورۀ آماری 2008-1987 است. بدین منظور از دادههای 87 ایستگاه سینوپتیکی که توزیع فضایی مناسبی در سطح کشور داشتند استفاده شد. در این تحقیق، با استفاده از روش خوشهبندی فازی، ایران از نظر فراوانی توفانهای گردوغباری در هر یک از فصول سال به پنج ناحیة متفاوت طبقهبندی شد. ایستگاههای واقع در این خوشهها در هر یک از فصول سال از نظر موقعیت جغرافیایی، آبوهوا و منابع توفان همگن نیستند، ولی از نظر قدرت دید و شدت توفانهای ایجادشده یکنواختاند. با توجه به نتایج خوشهبندی، ایستگاههای بررسیشده در استانهای سیستان و بلوچستان، خوزستان و بوشهر در فصل بهار؛ ایستگاههای بررسیشده در استان خوزستان و ایستگاههای زابل، زاهدان و ایرانشهر (استان سیستان و بلوچستان)در فصل تابستان؛ ایستگاه زابل در فصل پاییز؛ و ایستگاههای زابل، زاهدان، کنارک، آبادان و اهواز در فصل زمستان، از نظر وقوع توفانهای گردوغباری دچار بحراناند. بیشترین فراوانی توفانها بهترتیب در فصول تابستان و بهار، و کمترین آنها بهترتیب در فصول پاییز و زمستان مشاهده شد. بنابراین در استانهای خوزستان و سیستان و بلوچستان که در هر چهار فصل با فراوانی زیاد این توفانها مواجهاند، باید برنامهریزیهای ملی و بینالمللی جدی بهمنظور کاهش مخاطرات ناشی از آن صورت گیرد.
ایران,توفان گردوغباری,خوشهبندی فازی,مخاطرات
https://jhsci.ut.ac.ir/article_53122.html
https://jhsci.ut.ac.ir/article_53122_363b910015a224c283e93100526dba8d.pdf
انجمن مخاطره شناسی ایران
مدیریت مخاطرات محیطی
2423-415X
2423-4168
1
2
2014
12
22
ردیابی مخاطرات پلایای حوض سلطان با بررسی آشفتگی در میکرولندفرمها
241
252
FA
منیژه
قهرودی تالی
دانشیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
ghahroudi@sbu.ac.ir
خدیجه
علی نوری
دانشجوی دکتری گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
k.alinoori@yahoo.com
10.22059/jhsci.2014.53125
دخالت انسان در تشدید مخاطرات طبیعی مورد توجه محققان است. شناخت واکنش پدیدههای مورفولوژی نسبت به فعالیتهای انسان در همۀ پدیدهها قابل ردیابی نیست. لندفرمهای کوچک تغییرات کوتاهمدت ناشی از دخالتهای انسانی را ثبت میکنند و به آن واکنش نشان میدهند. پلایاها از جمله نواحیای است که میتوان بهطور دائمی یا ماهانه تغییرات میکرولندفرمها را ردیابی کرد. پلایاها باقیماندۀ دریاچههای بارانی کواترنر هستند که اغلب آنها در حال حاضر حوضههای نواحی خشک و نیمهخشک را زهکشی میکنند. تغییرات مقدار آب ورودی به پلایاها و دخالتهای انسان، سبب ایجاد تحولات شکلزایی در آنها شده که آثار آن در میکرولندفرمها قابل شناسایی است. در این پژوهش تالاب حوض سلطان با مساحتی حدود 330 کیلومتر در شمال استان قم از طریق مدلسازی فراکتالی برای تعیین الگوی حاکم بر میکروفرمها بررسی شد. دادههای تحقیق از مشاهدات میدانی برداشت شده است. بهمنظور اندازهگیری فراکتالهای هندسی، مشاهدۀ میدانی در بهار 1393 انجام گرفت و 102 میکروفرم رسی در اردیبهشت بعد از بارندگی انتخاب شد. از کل نمونهها 73 میکروفرم که از لحاظ مرزی بهخوبی توسعه یافته بودند، بهطور تصادفی انتخاب و ابعاد آنها بهطور دقیق محاسبه و ترسیم شد. نتایج بهدستآمده نشان داد که DAP محاسبهشده براساس مدل فراکتالی محیط – مساحت، مقادیری بین 5/1 تا 5/2 را شامل میشود، که گویای شدت تغییر میکروفرمهای گلی و تمایل آنها به افزایش آشفتگی و بینظمی است. نمودار لگاریتمی مدل فراکتالی نیز نشان میدهد، که ارتباط خطی بین لگاریتم محیط و لگاریتم فرمهای مورد نظر وجود دارد، بهطوریکه ضریب همبستگی 2R بهدستآمده بزرگتر از 98/0 است. افزایش آشفتگی در پلایای حوض سلطان حاکی از واکنش آن به دخالت انسان در برداشت منابع معدنی و بینظمی در مقدار آب ورودی است که میتواند نتایج مخاطرهآمیزی را در این بخش از کشورمان ایجاد کند.
پلایا,حوض سلطان,مدل فراکتال,میکرولندفرم
https://jhsci.ut.ac.ir/article_53125.html
https://jhsci.ut.ac.ir/article_53125_632bb1b972ec299e7da13f48b27b4b11.pdf
انجمن مخاطره شناسی ایران
مدیریت مخاطرات محیطی
2423-415X
2423-4168
1
2
2014
12
22
بهبود نتایج پیشبینی وقوع زمینلغزش با استفاده از تئوری انتروپی شانون
253
268
FA
امین
حسینپور میلآغاردان
دانشجوی دکتری مهندسی سیستمهای اطلاعات مکانی، گروه مهندسی نقشهبرداری، پردیس دانشکدههای فنی دانشگاه تهران
amin_hoseinpoor@yahoo.com
رحیم علی
عباسپور
استادیار گرایش مهندسی سیستمهای اطلاعات مکانی، گروه مهندسی نقشهبرداری، پردیس دانشکدههای فنی دانشگاه تهران
abaspour@ut.ac.ir
10.22059/jhsci.2014.53127
مرور خسارات ناشی از زمینلغزش، لزوم بررسی پارامترهای مؤثر بر آن و پیشبینی وقوع آن را به اثبات میرساند. بر این اساس هدف از پژوهش حاضر بهبود نتایج پیشبینی وقوع زمینلغزش در منطقۀ توتکابن استان گیلان است. بههمین منظور تئوریانتروپی شانون برای مدلسازی و لحاظ عدم قطعیت دادهها انتخاب شد. همچنین پارامترهای شیب، ارتفاع، شرایط ژئومورفولوژی، انحنای زمین، نزدیکی به رودخانه و نزدیکی به گسلها، بهعنوان عوامل مؤثر بر وقوع زمینلغزش بهکار گرفته شدند. با استفاده از تئوری انتروپی شانون، وزن هر یک از پارامترها بههمراه تأثیر عدم قطعیت بر نتایج محاسبه و نقشۀ ریسک وقوع زمینلغزش برای منطقۀ تحقیق تهیه شد. در نهایت برای ارزیابی نتایج از مقایسۀ موقعیت نقاط وقوع زمینلغزش در منطقۀ تحقیق و نقشۀ ریسک مدلسازیشده، استفاده شد. با ارزیابی نتایج مقدار 69/0 برای مساحت زیر منحنی (AUC) نمودار نرخ پیشبینی با در نظر گرفتن انتروپی و مقدار 54/0 برای بدون در نظر گرفتن انتروپی بهدست آمد.
تئوری انتروپی شانون,عدم قطعیت,منحنی نرخ پیشبینی,نقشۀ ریسک زمینلغزش
https://jhsci.ut.ac.ir/article_53127.html
https://jhsci.ut.ac.ir/article_53127_e88aa591df524dbebed63ca1ca931ff5.pdf