TY - JOUR ID - 79038 TI - بررسی ابعاد و شاخص‌های مؤثر در سنجش تاب‌آوری بافت‌های تاریخی- تجاری در برابر مخاطرۀ زلزله با نگرش ویژه بر بازارهای سنتی JO - مدیریت مخاطرات محیطی JA - JHSCI LA - fa SN - 2423-415X AU - مؤدب, رضوان AU - امینی حسینی, کامبد AD - دانشجوی دکتری مهندسی عمران- مهندسی زلزله، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله AD - دانشیار و رئیس پژوهشکدة مدیریت خطرپذیری و بحران، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله Y1 - 2020 PY - 2020 VL - 7 IS - 3 SP - 265 EP - 280 KW - بازار سنتی KW - بافت تاریخی- تجاری KW - زلزله KW - شاخص تاب‌آوری KW - مدیریت مخاطرات DO - 10.22059/jhsci.2020.308455.588 N2 - ارتقای تاب‌آوری بافت‌های تاریخی- تجاری، از اقدامات اساسی برای کاهش خسارات مخاطرات طبیعی نظیر زلزله است. برای این منظور در گام اول باید وضعیت تاب‌آوری این بافت‌ها در برابر مخاطرات طبیعی براساس عوامل مؤثر بر آن ارزیابی شود. در این مقاله شاخص‌های مؤثر در شناخت تاب‌آوری بازارهای سنتی که از ارزش زیادی از نظر اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در کشور برخوردارند، مطالعه شده است. بدین ‌منظور ابعاد فیزیکی، اقتصادی، اجتماعی و سازمانی تاب‌آوری در این بافت‌ها در قالب 42 زیرشاخص شناسایی و دسته‌بندی شده‌اند. جنبه‌های فرهنگی– تاریخی نیز به‌عنوان بُعد جدید معرفی و در هشت زیرشاخص دسته‌بندی شده‌اند. در مجموع 50 زیرشاخص اصلی در هفده شاخص و پنج بُعد بررسی شده است. در گام بعدی، وزن‌های این ابعاد و شاخص‌ها و زیرشاخص‌ها به‌منظور مشخص شدن تأثیر هر یک در تاب‌آوری این بافت‌ها، به روش تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) تعیین شده است. نتایج این ارزیابی نشان می‌دهد که بُعد اجتماعی در تاب‌آوری بازارهای سنتی دارای بیشترین ضریب وزنی است و باید برای ارتقای تاب‌آوری در بازارهای سنتی به این بُعد توجهی ویژه مبذول شود. همچنین زیرشاخص‌های دارای بیشترین اهمیت عبارت‌اند از: 1. کاربری بناها؛ 2. ارزش اقتصادی ملک و اجناس داخل مغازه‌ها؛ 3. انطباق‌پذیری و پویایی گروه‌های مختلف برای بازیابی پس از زلزله؛ 4. قابلیت اجرای اقدامات بهسازی؛ 5. تجارب قبلی و آمادگی؛ 6. تمایل برای پرداخت وجه به‌منظور کاهش ریسک؛ 7. درآمد؛ 8. آموزش‌های کسب‌شده در زمینۀ کاهش ریسک؛ 9. آسیب‌پذیری شبکۀ راه‌ها. نتیجۀ این مطالعه نشان می‌دهد که تنها توجه به ارتقای یک شاخص یا صرفاً بهبود شاخص‌های فیزیکی (همچون کاهش آسیب‌پذیری ساختمان‌ها)، لزوماً بهترین گزینه برای ارتقای تاب‌آوری بازارهای سنتی نیست. از نتایج این مطالعه می‌توان برای تعیین اولویت‌های بهسازی بخش‌های مختلف بازارهای سنتی پیش از رخداد زلزله استفاده کرده و مؤثرترین مداخلات قابل اجرا را برای ارتقای تاب‌آوری اجرا کرد. UR - https://jhsci.ut.ac.ir/article_79038.html L1 - https://jhsci.ut.ac.ir/article_79038_d43be049fbba9464878dcc7142aa27c2.pdf ER -