شناسایی و تحلیل روند زمانی – مکانی امواج گرمایی در شهر تهران

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری آب‌وهواشناسی، دانشکدۀ جغرافیای دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشکدۀ جغرافیای دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استاد گروه جغرافیای طبیعی، دانشکدۀ جغرافیای دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.22059/jhsci.2025.389996.865

چکیده

موج‌های گرمایی امروزه از مهم‌ترین مخاطرات جوی هستند که در شهرهای بزرگ جهان اثرهای مخربی دارند. هدف این پژوهش، تبیین فراوانی، توزیع زمانی، استمرار و شناسایی روند رخداد موج‌های گرمایی در تهران است که با استفاده از روش‌های آماری و داده‌های روزانۀ دمای بیشینۀ ایستگاه‌های همدیدی تهران برای دوره آماری 30 ساله (2023-1994) استخراج شد. ابتدا برای شناخت میزان تغییرپذیری و روند ماهانه، فصلی و سالانۀ دماهای بیشینه از روش ناپارامتری من-‌کندال و سپس برای شناسایی شدت، دوام و بسامد آن، از نمایه‌های صدک (95 و 99) استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که فراوانی موج‌های گرمایی کوتاه‌مدت (دو و سه‌روزه) بیشتر بوده است. بیشترین فراوانی مربوط به موج گرمایی دوروزه است که در ایستگاه ژئوفیزیک فراوانی بیشتری دارد. موج‌های هفت‌روزه و بیشتر فراوانی کمتری داشته‌اند. بیشترین فراوانی رخداد فصلی نیز در پاییز است. بیشترین تداوم موج گرمایی در ایستگاه‌های چیتگر با 13 روز متوالی در تابستان؛ شمیران با 11 روز در زمستان؛ و ژئوفیزیک و مهرآباد با 10 و 9 روز در پاییز، بهار و زمستان بوده‌ است. بیشترین رخداد موج گرمایی در شمیران با 890 و کمترین آن در مهرآباد با 775 مورد است. واکاوی روند حاکی از روند افزایشی رخداد امواج گرمایی در همۀ فصل‌های سال است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که اثر تغییر اقلیم در منطقه سبب تضعیف سامانه‌های عرض‌های معتدله و ورود توده‌های گرم عرض‌های جنوبی به منطقه شده است. اهمیت آن در تغییر نوع بارش از جامد به مایع، کاهش ذخیرۀ برف ارتفاعات و تغییرات مخرب در فنولوژی گیاهی و احتمال سرمازدگی با سرماهای دیررس برای محصولات باغی و زراعی است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • اسدی، اشرف؛ و مسعودیان، ابوالفضل (1393). پهنه‌بندی ایران برپایۀ دماهای فرین بالا، فیزیک زمین و فضا، 40(4)، 155-158. https://doi.org/10.22059/jesphys.2014.52426
  • جهانبخش، سعید؛ قویدل، فاطمه؛ و اشجعی، محمد (1394). شناسایی، طبقه‌بندی و تحلیل همدیدی امواج گرمایی به‌منظور کاهش مخاطرات انسانی در شمال غرب ایران. مدیریت مخاطرات محیطی، 2(4)، 377-391. https://doi.org/10.22059/jhsci.2015.58265
  • حاتمی زرنه، داریوش؛ حجازی‌زاده، زهرا؛ و ناصرزاده، محمدحسین (1398). تحلیل نوسان‌های زمانی امواج گرمایی منطقه‌ی شمال غرب ایران و ارتباط آن‌ها با گازهای گلخانه‌ای و ناهنجاری‌های دمایی کره‌ی زمین، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 19(52)، 35-56. http://dx.doi.org/10.29252/jgs.19.52.35
  • حجام، سهراب؛ خوشخو، یونس؛ و شمس‌الدین‌وندی، رضا (1387). تحلیل روند تغییرات بارندگی‌های فصلی و سالانۀ چند ایستگاه منتخب در حوزه مرکزی ایران با استفاده از روش‌های ناپارامتری، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، 3(63)، 142-151.
  • حسین‌پور، زینب، شمسی‌پور، علی‌اکبر، کریمی، مصطفی و خوش‌اخلاق، فرامرز. (1402). تحلیل آماری امواج گرمایی در دامنه‌های جنوبی البرز، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 23(68)، 81-98. http://dx.doi.org/10.52547/jgs.23.68.81
  • دارند، محمد (1393). شناسایی و تحلیل زمانی - مکانی امواج گرمایی ایران‌زمین، جغرافیا و توسعه، 12(35)، 167-180. https://doi.org/10.22111/gdij.2014.1561
  • دوستان، رضا؛ اعتمادیان، الهه؛ و زرین، آذر (1399). نواحی امواج گرمایی ایران. پژوهش‌های اقلیم‌شناسی، 42، 17-30.
  • زارع، مهدی؛ و مقیمی، ابراهیم (1401). گونه‌شناسی مخاطرات در علم مخاطره‌شناسی (آیا علم مخاطره‌شناسی گونه‌های خاصی دارد؟). مدیریت مخاطرات محیطی. 9(4)، 383-390، http//doi.org/10.22059/jhsci.2023.356665.770
  • شاکری، فهیمه (1395). تحلیل سینوپتیکی موج‌های گرمایی تابستانه در کلانشهر تهران. اولین کنفرانس بین‌المللی مخاطرات طبیعی و بحران‌های زیست‌محیطی ایران، راهکارها و چالش‌ها، اردبیل. https://civilica.com/doc/549021
  • قویدل، یوسف؛ فرج‌زاده، منوچهر؛ و قهرمان، بشیر (1398). کاربرد روش تحلیل مقادیر فرین در اقلیم‌شناسی مخاطرۀ امواج گرمایی نیمۀ جنوبی ایران. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. ۶(۲)،۱-۱۷. https://civilica.com/doc/1285676/
  • مقیمی، ابراهیم (1394). دانش مخاطرات (برای زندگی با کیفیت بهتر و محیط پایدارتر). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • Abbasnia, M., Tavousi, T., Khosravi, M., & Toros, H. (2016). Spatial-temporal analysis of heat waves in Iran over the last three decades. Natural Environment Change. 2(1), 25–33. https://doi.org/10.1007/s00704-018-2601-7.
  • Alizadeh-Choobari, O., & Najafi, M. S. (2018). Extreme weather events in Iran under a changing climate. Climate Dynamics. 50(1), 249–260. https://link.springer.com/article/10.1007/s00382-017-3602-4
  • Bumbaco, K. A., Dello, K. D., & Bond, N. A. (2013). History of Pacific Northwest heat waves: Synoptic pattern and trends. Journal of Applied Meteorology and Climatology. 52(7), 1618–1631. https://doi.org/10.1175/JAMC-D-12-094.1
  • De Bont, J., Nori-Sarma, A., Stafoggia, M., Banerjee, T., Ingole, V., Jaganathan, S., ... & Ljungman, P. (2024). Impact of heatwaves on all-cause mortality in India: A comprehensive multi-city study. Environment International, 184, 108461. https://doi.org/10.1016/j.envint.2024.108461
  • Famooss Paolini, L., Ruggieri, P., Pascale, S., Brattich, E., & Di Sabatino, S. (2024). Hybrid statistical–dynamical seasonal prediction of summer extreme temperatures in Europe. Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society. https://doi.org/10.1002/qj.4900
  • (2021). Summary for policymakers. In Climate Change 2021: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change.
  • Jiao, J., Chen, T., Wang, Q., & Zang, X. (2023). Coupling relationship between heat waves and air pollution: A case study of Central Tianjin. In Journal of Physics: Conference Series.2468(1),. 012127. IOP Publishing. https://doi.org/10.1016/j.envpol.2022.120256
  • Joshua, N., Lizundia-Loiola, J., & Pena, J. (2023). Heatwaves characterization derived from reanalysis and climate projections to assess thermal behavior of regions in Europe (1981–2100). https://doi.org/10.5281/zenodo.8031482
  • Liu, L., & Qin, X. (2023). Analysis of heatwaves based on the universal thermal climate index and apparent temperature over mainland Southeast Asia. International Journal of Biometeorology. 67(12), 2055–2068. https://doi.org/10.1007/s00484-023-02562-9
  • McGregor, G. R., Felling, M., Wolf, T., & Gosling, S. (2007). The social impacts of heat waves. Environment Agency. https://doi: 10.1348/000712609X479636
  • Namroodi, M., Hamidianpour, M., & Poodineh, M. (2021). Spatio-temporal analysis of changes in heat and cold waves across Iran over the statistical period 1966–2018. Arabian Journal of Geosciences. 14(10), 857. https://doi.org/10.1007/s12517-021-07161-9
  • Nasiri, B. (2016). The investigation of summer heat waves in Tehran city. Mediterranean Journal of Social Sciences, 7(3), S2. http://dx.doi.org/10.5901/mjss.2016.v7n3s2p216
  • Perkins-Kirkpatrick, S. E., & Lewis, S. C. (2020). Increasing trends in regional heatwaves. Nature Communications, 11(1), 3357. https://www.nature.com/articles/s41467-020-16970-7
  • Rahman, M. M., Mannan, M. A., Sarkar, M. S. K., Mallik, M. A. K., Sultana, A., Islam, M. K., ... & Islam, A. R. M. T. (2024). Are hotspots and frequencies of heat waves changing over time? Exploring causes of heat waves in a tropical country. PLOS ONE, 19(5), e0300070. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0300070
  • Ren, Y., Liu, J., Zhang, T., Shalamzari, M. J., Arshad, A., Liu, T., ... & Wang, T. (2023). Identification and analysis of heatwave events considering temporal continuity and spatial dynamics. Remote Sensing, 15(5), 1369. https://doi.org/10.3390/rs15051369
  • Rezaei, M., Aalijahan, M., Lupo, A. R., & Zerafati, H. (2023). Trend analysis of widespread heat days in the Middle East and North Africa region between 1871 and 2012. International Journal of Climatology. 43(16), 8052–8071. http://dx.doi.org/10.1002/joc.8306
  • Shafiei Shiva, J., Chandler, D. G., & Kunkel, K. E. (2019). Localized changes in heat wave properties across the United States. Earth’s Future, 7, 300–319. http://dx.doi.org/10.1029/2018EF001085
  • Shi, P., Li, Y., Biswas, A., Wei, K., & Hou, M. (2024). Spatial-temporal evolution and intrinsic drivers of compound drought and heatwave events in Mainland China. Science of The Total Environment, 948, 174834. http://dx.doi.org/10.1016/j.scitotenv.2024.174834
  • (2024). The health impacts of 2024 summer heat-waves. Briefing note for the delegations of the fifty-third session of the WHO Regional Committee for Europe.
  • Zittis, G., Hadjinicolaou, P., Almazroui, M., Bucchignani, E., Driouech, F., El Rhaz, K., ... & Lelieveld, J. (2021). Business-as-usual will lead to super and ultra-extreme heatwaves in the Middle East and North Africa. npj Climate and Atmospheric Science, 4(1), 20. http://dx.doi.org/10.1038/s41612-021-00178-7
مدیریت مخاطرات محیطی
دوره 12، شماره 1
فروردین 1404
صفحه 65-80

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار