1
استاد ژئومورفولوژی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
2
گروه جغرافیای طبیعی، دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
10.22059/jhsci.2025.401565.894
چکیده
فرونشست زمین از چالشهای مهم زیستمحیطی و زمینشناختی در مناطق شهری و کشاورزی ایران از جمله شهرستان ورامین است. این پدیده سبب ایجاد شکافها و فرورفتگیهای عمیق میشود و خطرهای مختلفی از جمله اختلال در زیرساختهای شهری و مناطق کشاورزی ایجاد میکند. شهر ورامین بر بستر دشت بهنسبت وسیع و هموار ورامین استقرار یافته است و بهدلیل برداشت بیرویه از منابع آب زیرزمینی و ضخامت رسوبت آبرفتی، بهشدت در معرض این پدیده قرار دارد. دادههای استفادهشده در این پژوهش شامل تصاویر سنتینل 1 در دورۀ زمانی 08/10/2014 تا 25/03/2024 است که از سایت Subsidence Portal استخراج شده است. باقیماندۀ دادهها در پی برداشت میدانی از شواهد و اثرهای فرونشست و موقعیت مکانی آنها توسط GPS، عکسبرداری زمینی و تطابق موقعیت مکانی نقاط برداشتشده با GPS با گوگلارث استخراج شده است. اینترفروگرامها و دادههای کوهرنسی با استفاده از سامانۀ LiCSAR و بر اساس نرمافزار GMTSAR و تداخلسنجی تولید شدهاند. اینترفروگرامها در فریمهای همپوشانی که در سامانۀ COMET-LiCS تعریف شده، پردازش شده است. از ابزار GACOS برای اصلاح مدل جوی و از دادههای اینسار برای حذف مؤثر نویز جوی (تروپوسفر) استفاده شده است. برای تعیین نیمرخ عرضی از فرونشست، محدودۀ ورامین در مختصات 35 درجه و 33 دقیقه و 8/52 ثانیۀ عرض شمالی و 51 درجه و 41دقیقه و 2/13 ثانیۀ طول شرقی با ارتفاع 97/1285 متر از سطح دریا انتخاب شد. نتایج حاصل از دادههای فرونشست زمین در شهرستان ورامین نشان داد که میانگین سالانۀ فرونشست در دورۀ زمانی 2024-2014 معادل 1/68 سانتیمتر است. نقشۀ پهنهبندی فرونشست نشان میدهد که توزیع غیریکنواخت بوده و با شدتهای متفاوتی در حال وقوع است، بهطوری که در نواحی مرکزی ورامین، فرونشست بیشتری مشاهده میشود که ممکن است بهدلیل فعالیتهای انسانی و برداشت آبهای زیرزمینی باشد. بیشترین مقدار فرونشست در دشت ورامین است که معادل 140 سانتیمتر بوده است. میانگین سالانۀ فرونشست در طول دورۀ آماری 1/68 سانتیمتر است که این میزان از سال 2014 بدون فرونشست به بیش از 169 سانتیمتر در سال 2023 و 7/38 سانتیمتر در سال 2024 رسیده است. این موضوع بیانگر این است که فرونشست زمین در شهرستان ورامین در ابتدا مشکلی بوده که در فصول خشک رخ میداده و در فصول مرطوب کمی جبران میشده، ولی از سال 1398 به بعد به مخاطرۀ دائمی منجر شده است. همچنین شواهد میدانی فرونشست حاکی از آسیبپذیری سازههای انسانی و بهویژه مسکونی شده است و در مکانهایی ساکنان بهناچار مجبور به ترک خانههایشان شدهاند.
اطهری، محمدعلی؛ عزیزی، حمیدرضا؛ هاشمی، سیدشهاب؛ و هنری، حمیدرضا (1401). بررسی رابطۀ بین میزان تغییرات سطح زمین در اثر فرونشست و آب زیرزمینی با استفاده از تصاویر ماهوارهای Sentinel-1 و مدلهای آماری (منطقۀ مورد مطالعه: دشت ورامین). علوم و مهندسی آب و فاضلاب، 7(1)، 34-43. doi: 10.22112/jwwse.2021.261650.1232
اکبریان، مرتضی؛ و قهرودی تالی، منیژه (1402). ارزیابی فرونشست زمین در دشت اسدآباد همدان و مخاطرات آن. مدیریت مخاطرات محیطی، 10(4)، 277-290. doi: 10.22059/jhsci.2024.370217.807
اکبریان، مرتضی؛ و قهرودی تالی، منیژه (1403). تحلیل محیطی فرونشست زمین در دشت اسدآباد همدان و مخاطرات آن. مدیریت مخاطرات محیطی، 11(1)، 57-72. doi: 10.22059/jhsci.2024.377484.827
حیدریان، علی (1395). کشاورزی و توسعۀ پایدار، پیاپی 66-67 (مهر - دی 1395).
زنگانه، احمد؛ تلخابی، حمیدرضا؛ عباسزاده سورامی، مهدی؛ و مهآبادی، مهدی (1402). تحلیل عوامل مؤثر کالبدی و اجتماعی بر تحققپذیری شهر دوستدار سالمند؛ مطالعۀ موردی: شهر ورامین. پژوهشهای جغرافیای برنامهریزی شهری، 11(4), 155-174.
doi: 10.22059/jurbangeo.2024.368274.1883
سلیمانپور، سیدمسعود؛ صالحپور جم، امین؛ مصفایی، جمال؛ و نوروزی، خیرالله (1402) راهکارهای مدیریت خطر فرونشست زمین در دشت سیدان- فاروق استان فارس با رویکرد نیروی محرک-فشار-وضعیت-اثر-پاسخ. پژوهشهای آبخیزداری، 36(1)، 50-65. doi: 22092/wmrj.2022.358262.1465
علی دادیانى، بهاره؛ زارع، مهدی؛ درستیان، آرزو؛ اشجع اردلان، افشین؛ و حسینی، سید کیوان (1402). ارزیابی تأثیر فرونشست بر روند لرزهخیزی دشت ورامین و دشت شهریار با استفاده از تصاویر ماهوارهای. مدیریت مخاطرات محیطی، 10(2), 137-151.. doi: 10.22059/jhsci.2023.362753.788
عمادالدین، سمیه؛ شاهی، ویدا؛ آرخی، صالح؛ و آقآتابای، مریم. (1401). تعیین میزان فرونشست زمین در محدودۀ مخروطافکنۀ ورامین با استفاده از تکنیک تداخلسنجی تفاضلی راداری. پژوهشهای جغرافیای طبیعی (پژوهشهای جغرافیایی)، 54(2)، 169-183. doi: 22059/jphgr.2022.319591.1007596
قوامی، جمال، صادقغلامی، حامد؛ رجبی حران، مهرداد؛ و مبینی، محمدحسین (1401). تأثیر احداث سد ماملو بر فرونشست اراضی دشت ورامین. انسان و محیط زیست، 20(2، 61 پیاپی)، 171-185. .ir/paper/1043233/fa
قهرودی تالی، منیژه؛ خدامرادی، فرهاد؛ و علی نوری، خدیجه (1402). تأثیر افت آبهای زیرزمینی بر مخاطرات فرونشست زمین در دشت دهگلان، استان کردستان. مدیریت مخاطرات محیطی، 10(1، 57-70. . doi: 10.22059/jhsci.2023.359130.777
قهرودی تالی، منیژه؛ علی نوری، خدیجه؛ و ریوندی، هما (1400). تحلیل عوامل مؤثر بر فرونشست در دشت سبزوار. اطلاعات جغرافیاییسپهر، 30(117)، 165-180.ir/paper/950415/fa
نژادحسینی، رقیه؛ مقیمی، ابراهیم؛ گورابی، ابوالقاسم؛ حسینی، موسی؛ و جعفربیگلو، منصور (1403). ارزیابی فرونشست زمین در منطقۀ تخت جمشید و مخاطرات آن. مدیریت مخاطرات محیطی، 11(3)، 225-242. doi: 10.22059/jhsci.2024.386086.853
Chen, M., Tomás, R., Li, Zh., Motagh, M., Li, T., Hu, L., Gong, H.,Li, X., Yu, J., Gong, X.(2024). Imaging Land Subsidence Induced by Groundwater Extraction in Beijing (China) Using Satellite Radar Interferometry, Remote Sens, 8(6), 468.
Lazecký, M., Spaans, K. González, P.J. Maghsoudi, Y. Morishita, Y. Albino, F. Elliott, J. Greenall, N. Hatton, E.L. Hooper, A. Juncu, D. McDougall, A. Walters, R.J. Watson, C. Weiss, J.R. & Wright, T. (2020). LiCSAR: An Automatic InSAR Tool for Measuring and Monitoring Tectonic and Volcanic Activity, Remote Sensing, 12(15), 2430, doi: 10.3390/rs12152430.
Liu, Y., Li, W., Johnson, T. C., & Gonzalez, F. M. (2022). Characterization and modeling of land subsidence induced by groundwater extraction. Hydrogeology Journal, 30(1), 22–37. https://doi.org/10.1007/s10040-021-02423-z
Morishita, Y., M. Lazecky, T. J. Wright, J. R. Weiss, J. R. Elliott, & Hooper, A. (2020), LiCSBAS: An Open-Source InSAR Time Series Analysis Package Integrated with the LiCSAR Automated Sentinel- 1 InSAR Processor, Remote Sensing, 12(3), 424, doi: 10.3390/rs12030424.
Sultan, M., Abotalib, A. Z., Saleh, M., & Becker, R. (2019). Review of remote sensing applications for land subsidence monitoring. Remote Sensing of Environment, 231, 35–48. https://doi.org/10.1016/j.rse.2019.111250
Wang, H., Mao, J., Zhao, S., Ning, X., & Wu, Q. (2021). PS-InSAR based surface subsidence analysis in Changchun metropolitan area, in E3S Web of Conferences.
Yu, C., Li, Z., Penna, N.T., & Crippa, P. (2018). General Atmospheric Correction Model for Interferometric Synthetic Aperture Radar Observations, 123(10), 9202-9222, doi: 10.1029/2017JB015305.
Zhang, X., Chen, Y., Wang, L., & Singh, R. P. (2023). Analysis of land subsidence using in-situ and remote sensing techniques. Journal of Geophysical Research: Solid Earth, 128(1), 28–41. https://doi.org/10.1029/2022JB025678
منابع به انگلیسی
Akbarian, M., & Ghahroudi Tali, M. (2024). "Assessment of Land Subsidence in Asadabad Plain of Hamadan and its Hazards". Environmental Management Hazards, 10(4), 277-290. doi: 10.22059/jhsci.2024.370217.807. (in Persian)
Akbarian, M., & Ghahroudi Tali, M. (2024). Environmental analysis of land subsidence and its hazards in Asadabad plain, Hamadan, Iran". Environmental Management Hazards, 11(1), 57-72. doi: 10.22059/jhsci.2024.377484.827. (in Persian)
Alidadiyani, B., Zare, M., Dorostian, A., Ashja Ardalan, A. & Hosseini, S. K. (2023). Evaluation of the effect of subsidence on seismicity using satellite images in Tehran plain, a case study (Varamin plain and Shahryar Plain). Environmental Management Hazards, 10(2), 137-151. doi: 10.22059/jhsci.2023.362753.788. (in Persian)
Athari, M., Azizi, H. R., Hashemi, S. S. & Honari, H. (2022). Investigation of the Relationship between Land Surface Changes due to Subsidence and Groundwater using Sentinel-1 Satellite Images and Statistical Models (Case study: Varamin plain). Journal of Water and Wastewater Science and Engineering, 7(1), 34-43. doi: 10.22112/jwwse.2021.261650.1232. (in Persian)
Emadodin, S., Shahi, V., Arekhi, S., & Agatabai, M. (2022). Monitoring of land Subsidence in Varamin Plain Using by Using Differential Radar Interferometry Technique. Physical Geography Research Quarterly, 54(2), 169-183. SID. https://sid.ir/paper/1062541/en. (in Persian)
Ghahroudi Tali, M., Alinoori, K. & Rivandi, H. (2021). An analysis of factors affecting subsidence in Sabzevar plain. Scientific- Research Quarterly of Geographical Data (SEPEHR), 30(117), 165-180. doi: 10.22131/sepehr.2021.244457. (in Persian)
Ghahroudi Tali, M., Khodamoradi, F. & Ali Nouri, K. (2023). Effects of groundwater decrease on the of land subsidence in Dehgolan plain, Kurdistan province. Environmental Management Hazards, 10(1), 57-70. doi: 10.22059/jhsci.2023.359130.777(in Persian)
Ghavami J., Sadegh Gholami, H., Rajabi, H., & Mobini, M. (2022). Effect of the Construction of Mamloo Dam on Land Subsidence in Varamin Plain. Journal of Human and Environment, 20(2 (61)), 171-185. SID. https://sid.ir/paper/1043233/en. (in Persian)
Heydarian, A. (2016). Journal of Agriculture and Sustainable Development, No. 66-67 (October - January 2016). (in Persian)
Nejad Hosseini, R., Moghimi, E., Gorabi, A., Hosseini, M. & Jafarbigloo, M. (2024). Assessment of land subsidence in the Persepolis region and its hazards. Environmental Management Hazards, 11(3), 225-242. doi: 10.22059/jhsci.2024.386086.853. (in Persian)
Soleimanpour, S. M., Salehpour Jam, A., Mosaffaie, J. & Noroozie, K. (2023). Land Subsidence Risk Management Solutions in Seydan-Farooq Plain of Fars Province with the Driving Force-Pressure-State-Impact-Response Approach. Watershed Management Research, 36(1), 50-65. doi: 10.22092/ 2022.358262.1465. (in Persian)
Zanganeh, A., Talkhabi, H. R., Abbas zadeh soorami, M. & Mah abadi, M. (2024). Analysis physical and social effective factors on the attainment of an age-friendly city - case study: Varamin city. Geographical Urban Planning Research (GUPR), 11(4), 155-174. doi: 10.22059/ 2024.368274.1883. (in Persian)
قهرودی تالی, منیژه و قویطن, علی . (1404). بررسی مخاطرات کالبدی فرونشست زمین در دشت ورامین. مدیریت مخاطرات محیطی, 12(3), 199-214. doi: 10.22059/jhsci.2025.401565.894
MLA
قهرودی تالی, منیژه , و قویطن, علی . "بررسی مخاطرات کالبدی فرونشست زمین در دشت ورامین", مدیریت مخاطرات محیطی, 12, 3, 1404, 199-214. doi: 10.22059/jhsci.2025.401565.894
HARVARD
قهرودی تالی, منیژه, قویطن, علی. (1404). 'بررسی مخاطرات کالبدی فرونشست زمین در دشت ورامین', مدیریت مخاطرات محیطی, 12(3), pp. 199-214. doi: 10.22059/jhsci.2025.401565.894
CHICAGO
منیژه قهرودی تالی و علی قویطن, "بررسی مخاطرات کالبدی فرونشست زمین در دشت ورامین," مدیریت مخاطرات محیطی, 12 3 (1404): 199-214, doi: 10.22059/jhsci.2025.401565.894
VANCOUVER
قهرودی تالی, منیژه, قویطن, علی. بررسی مخاطرات کالبدی فرونشست زمین در دشت ورامین. مدیریت مخاطرات محیطی, 1404; 12(3): 199-214. doi: 10.22059/jhsci.2025.401565.894