کاربرد نظریۀ انگیزش حمایتی جاذبۀ ترس برای ارتقای فرهنگ ایمنی در برابر زلزله (مطالعۀ موردی تأثیر زلزلۀ اهر- ورزقان در اصلاح نگرش و رفتار مردم در برابر زلزله)

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسنده

پژوهشگر پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله

چکیده

عدم آگاهی لازم در مورد زلزله، شیوه‌های صحیح پناهگیری، شیوه‌های صحیح ساخت‌و‌ساز و مقاومت ساختمان‌ها، مقاوم‌سازی سازه‌ای و غیرسازه‌ای، اطلاعات ناکافی در مورد گسل‌های فعال و دانش زمین‌لرزه و نیز عدم باور عمومی به اینکه می‌توان با آگاهی و به‌کار بستن اصول ایمنی، خسارات و آثار سوء زلزله را به حداقل رساند، در پی وقوع هر زلزله، همواره هزینه‌های مادی و معنوی بیشماری را بر کشور تحمیل می‌کند. اصلاح این نگرش و ایجاد باورها و رفتارهای جدید در اذهان عمومی، می‌تواند تا حد زیادی این خسارات را کاهش دهد و سبب افزایش ایمنی کشور در برابر زلزله شود.
استفاده از روش‌ها و پیام‌های ارتباطی با اتکا به شیوه‌های اقناعی، می‌تواند باورهای جدیدی در افراد ایجاد کند و رفتار آنها را مطابق باورهای جدید تغییر دهد [1]. یکی از روش‌های معمول برای اقناع و تغییر نگرش در افراد، ایجاد ترس در آنهاست؛ به‌گونه‌ای که ترس ایجادشده، افراد را از موضعی انفعالی به‌سمت اقدام و بروز رفتارهای جدید سوق می‌دهد.
در این مقاله وقوع زلزلۀ اهر- ورزقان به‌عنوان پیام ترس‌آور برای مردم شهر تبریز، که در مجاورت کانون زلزله قرار داشتند، در نظر گرفته شده و حد تغییر رفتار و نگرش آنها پس از دریافت این پیام هشداردهنده سنجیده شده است.
همچنین در این مقاله نتایج این پژوهش که به‌صورت میدانی (Survey) و با استفاده از ابزار پرسشنامه بین 385 نفر از شهروندان تبریز به شیوه‌ای تصادفی توزیع شد بررسی می‌شود.

کلیدواژه‌ها


 
[1]. Palenchar M.J and Health, R.L (2006), Strategic Risk Communication; Adding Value To Society, Public Relation, Review.doi:1016/j.pubrev.2006.11.014
]2[. خانیکی، هادی (1387). ارتباطات مخاطره، ارتباطات بحران: زمینه‌ها، مفاهیم و نظریه‌ها، فصلنامۀ رسانه، سال 19، شمارة 74 (تابستان 1387): 104- 81.
]3[. حسینی، مازیار (1387). مدیریت بحران. مؤسسۀ نشر شهر، چاپ اول.
]4[. امینی حسینی، کامبد. پیشنمازی، پروانه (1390). «بررسی چالش‌های اطلاع‌رسانی و نقش آن در مدیریت بحران زلزله (مطالعة موردی زلزله‌های رودبار و منجیل و بم)». مجموعه مقالات ششمین کنفرانس بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله. پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، تهران.
]5[. وطنی اسکویی، اصغر (1390). مدیریت بحران پس از زلزله و نحوة ارزیابی خسارت ناشی از زلزله. مجموعه مقالات اولین کنفرانس ملی مدیریت بحران زلزله و آسیب‌پذیری اماکن و شریان‌های حیاتی. سازمان مدیریت بحران کشور، تهران.
]6[. گنجی، مهدی. دکتر حمزه گنجی (1387). «زمینة روان‌شناسی اتکینسون و هیلگارد». تهران. نشر ساوالان.
]7[. سیرز و دیگران (۱۹۹۱). به نقل از حسن پاشا شریفی(۱۳۸۱). «اصول روان سنجی و روان آزمایی». تهران، رشد، چاپ هشتم.
]8[. پاشا شریفی، حسن (۱۳۸۱). «اصول روان سنجی و روان‌آزمایی». تهران، رشد، چاپ هشتم.
]9[. مک کوایل، دنیس. ترجمة پرویز اجلالی (1382). «درآمدی بر نظریه ارتباطات جمعی». تهران، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها. چاپ اول: 350- 343.
]10[. ورنر، سورین. تانکارد، جیمز (1382). ترجمه: دکتر علیرضا دهقان. «نظریه­های ارتباطات». تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.
]11[. پیشنمازی، پروانه (1391). «برف هم آمد؛ مردم آذربایجان همچنان بی خانمان هستند». خبرنامه پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، سال پنجم، شماره‌های 11 و 12، دی‌ماه 1391 :4.
]12[. گزارش گروه شناسایی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله از مناطق زلزله زده آذربایجان شرقی، مرداد 1391.
]13[. زارع، مهدی و همکاران (1393-1392). «مستندسازی خطر زلزله در آذربایجان شرقی در شهر تبریز با هدف درس‌آموزی برای شهر تهران». سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران: 146- 106.
]14[. مقیمی، ابراهیم (1393). دانش مخاطرات (برای زندگی با کیفیت بهتر و محیط پایدارتر)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
]15[.محمودی صاحبی، موسی (1390). آسیب‌پذیری لرزه‌ای ساختمان‌های متداول شهری. مجموعه مقالات اولین کنفرانس ملی مدیریت بحران زلزله و آسیب‌پذیری اماکن و شریان‌های حیاتی. سازمان مدیریت بحران کشور، تهران.