مفهوم زمان وتکنیک‌های پیش‌بینی مخاطرات طبیعی

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دورة دکتری ژئومورفولوژی دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی دوره دکتری ژئومورفولوژی دانشگاه اصفهان

3 استاد دانشکدة علوم جغرافیایی و برنامه‌ریزی دانشگاه اصفهان

4 استادیار دانشکدة علوم جغرافیایی و برنامه‌ریزی دانشگاه اصفهان

چکیده

مخاطره‌شناسی از جمله علومی است که اگرچه بشر از گذشتۀ دور با آن مواجه بوده و حتی تکنیک‌هایی نیز برای پیش‌بینی آن در دست داشته است، در چرخۀ دانش جدید سابقۀ چندان طولانی ندارد. مفهوم مخاطره و ریسک وقتی معنا پیدا می‌کند که رخدادها دو ویژگی خاص از خود بروز دهند: اول آنکه غیرمنتظره باشند، و دوم آنکه آسیب‌زننده و زیان‌آور باشند. وضعیت عمومی کرۀ زمین را باید در زمرۀ دوره‌های گرم تلقی کرد و آنچه به‌‌صورت دوره‌های سرد رخ داده، فراتر از نوعی شوک برودتی نبوده است، به‌صورتی‌که از 750‌هزار سال گذشته تا کنون، مجموع دوره‌های گرم 630‌هزار سال و مجموع دوره‌های سرد 120‌هزار سال بوده است.
تشخیص غیرمنتظره بودن حوادث به‌‌سادگی امکان‌پذیر نیست و نیازمند به‌کارگیری تکنیک‌های خاصی است که از آن جمله می‌توان از روش‌های آماری نام برد. در این شیوه‌ها پیش‌فرض‌های خاصی برای داده‌ها در نظر گرفته می‌شود، مانند اینکه متغیر عامل، از زمان تبعیت نکند یا به‌‌تعبیری تصادفی باشد. پس از اثبات چنین فرضی، با بررسی رابطۀ یک یا چند ویژگی متغیر عامل، می‌توان الگوی وقوع رخداد مخاطره‌آمیز را تحلیل کرد.
در این مقاله که برگرفته از یک طرح تحقیقاتی در دانشگاه اصفهان است، با واکاوی روش‌های آماری مانند آزمون چرخشی عطف، تصادفی بودن پدیده اثبات شده و با تمسک به روش تحلیل چهارگانۀ شدت- فرکانس، نحوۀ وقوع آن تحلیل می‌شود. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که:
-   نحوۀ وقوع رخدادها سبب مخاطره‌آمیزتلقی شدن آنها می‌شود؛
-   مفهوم فرکانس- شدت در ژئومورفولوژی، بیانگر نحوۀ وقوع حوادث غیرمنتظره و به‌عبارتی نوعی پیش‌بینی مشروط است که ما را در مدیریت مواجهه با این رخدادها یاری می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


 
]1[. قیومی محمدی،حمیدرضا (1383). فضا و نگرش فضایی در مطالعات خاک و ژئومورفولوژی (مطالعۀ موردی) سراب حوضة آبی زاینده‌رود، دانشگاه اصفهان: 5.
]2[. سپهر ،عادل (1393). ژئوسیستم‌های نامتعادل- تحلیل قوانین لیاپانوف در شکل‌گیری الگوها (نوآوری در حوزة دانش ژئومورفولوژی)، مجلة جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی سال بیست‌‌و‌پنجم، شمارة پیاپی:64-53.
[3]. kennedy ,barbara,(1992) ,Hutton to Horton: views Of sequence ,progression and equilibrium in  Geomorphology. P 235.
[4]. Hart.,M.G,(1986) , Geomorphology Pure and Applied, George Allen &Unwin,p200.
[5]. Miller j.p &  Wolman,M.G (1960),magnitude and frequency of forces in geomorphic process.p.54-74.             
[6]. Gardner,J.s,(1980). Frequency,magnitude ,and spatial distribution of mountain rock falls and rockslides in the highwood passarea ,alberta Canada P95-276.
[7]. Turcotte .D , (1997), Fractals and chaos in geology and geophysics, second edition ,Cambridge university press, p2.
[8]. Suplee ,curt(1998) untangling the science of climate National geographic ,p44-63.
]9[. محمودی ،طیبه (1393). هویت آینه‌ای ایران، مجلۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی سال بیست‌و‌پنجم، شمارۀ پیاپی 79 - 53.
[10]. Goudi,A.1992 :Environmental change. Oxford University Press.
]11[. علیزاده‌، امین (1385). هیدرولوژی کاربردی، دانشگاه امام‌رضا: 702-696. 
]12[. محمودی‌، فرج‌الله (1367). ژئومورفولوژی اقلیمی، انتشارات دانشگاه تهران: 352.
[13]. Halliday , D. &Resnik. R.,( 978), Physics part I and II(New york:John wiley& sons ) ,p827.
[14]. Miller j.p &  Wolman,M.G (1960),magnitude and frequency of forces in geomorphic process.p.54-74.             
[15]. Turcotte .D , (1997), Fractals and chaos in geology and geophysics, second edition ,Cambridge university press, p2.
[16]. Thor ne,colin(1988),Geomorphology an introduction to theatrical ,Boston university human .p 52-77.
[17]. Gutenberg &Richter(1954)frequency and energy of earthquakes ,p17-19.
]18[. مقیمی، ابراهیم (1393). دانش مخاطرات، دانشگاه تهران: 13.