تحلیل و پهنه‌بندی فراوانی فصلی توفان‌های گردوغباری ایران به‌منظور کاهش مخاطرات

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 استادیار ژئومورفولوژی، دانشگاه ارومیه

2 استادیار اقلیم‌شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

ایران هرساله بارها تحت تأثیر توفان‌های گردوغباری قرار می‌گیرد. این پدیده به‌ویژه در سال‌های اخیر جنبه‌های مختلفی از زندگی مردم را تحت تأثیر قرار داده است. هدف این تحقیق، خوشه‌بندی فصلی ایران از نظر فراوانی وقوع توفان‌های گردوغباری با قدرت دید کمتر از 1000 و 500 متر در دورۀ آماری 2008-1987 است. بدین منظور از داده‌های 87 ایستگاه سینوپتیکی که توزیع فضایی مناسبی در سطح کشور داشتند استفاده شد. در این تحقیق، با استفاده از روش خوشه‌بندی فازی، ایران از نظر فراوانی توفان‌های گردوغباری در هر یک از فصول سال به پنج ناحیة متفاوت طبقه‌بندی شد. ایستگاه‌های واقع در این خوشه‌ها در هر یک از فصول سال از نظر موقعیت جغرافیایی، آب‌و‌هوا و منابع توفان همگن نیستند، ولی از نظر قدرت دید و شدت توفان‌های ایجاد‌شده یکنواخت‌اند. با توجه به نتایج خوشه‌بندی، ایستگاه‌های بررسی‌شده در استان‌های سیستان و بلوچستان، خوزستان و بوشهر در فصل بهار؛ ایستگاه‌های بررسی‌شده در استان خوزستان و ایستگاه‌های زابل، زاهدان و ایرانشهر (استان سیستان و بلوچستان)در فصل تابستان؛ ایستگاه زابل در فصل پاییز؛ و ایستگاه‌های زابل، زاهدان، کنارک، آبادان و اهواز در فصل زمستان، از نظر وقوع توفان‌های گردوغباری دچار بحران‌اند. بیشترین فراوانی توفان‌ها به‌ترتیب در فصول تابستان و بهار، و کمترین آنها به‌ترتیب در فصول پاییز و زمستان مشاهده شد. بنابراین در استان‌های خوزستان و سیستان و بلوچستان که در هر چهار فصل با فراوانی زیاد این توفان‌ها مواجه‌اند، باید برنامه‌ریزی‌های ملی و بین‌المللی جدی به‌منظور کاهش مخاطرات ناشی از آن صورت گیرد.

کلیدواژه‌ها


 
   [1]            افراخته، حسین؛ بستانی املشی، یاسر (1389). روشی جدید به‌منظور خوشه‌بندی داده‌های سرعت باد در نیروگاه‌های بادی با استفاده از الگوریتم‌‌های FCM و PSO، نشریة مهندسی برق و مهندسی کامپیوتر ایران، شمارة 3: 214-210.
   [2]            بوچانی، محمدحسن؛ فاضلی، داریوش (1390). چالش‌های زیست‌محیطی و پیامد‌های ناشی از آن، ریزگرد‌ها و پیامد‌های آن در غرب کشور ایران، فصلنامة ره‌نامة سیاستگذاری، سال دوم، شمارة 3: 145-125.
   [3]            خالدی، کوهسار (1392). زیان‌های اقتصادی توفان‌های گردوغبار بر استان‌های غربی ایران (مطالعة موردی: ایلام، خوزستان و کرمانشاه)، فصلنامة مدلسازی اقتصادی، سال هفتم، شمارة 3: 125-105.
   [4]            خسروی، محمود؛ محمد، سلیقه؛ افراخته، حس[j1] ن (1384). اثرات اکولوژیکی و زیست‌محیطی بادهای 120‌روزه در سیستان، طرح پژوهشی سازمان حفاظت محیط زیست استان سیستان و بلوچستان: 225- 1.
   [5]            ذوالفقاری، حسن؛ عابدزاده، حیدر (1384). تحلیل سینوپتیک سیستم‌های گردوغبار در غرب ایران، مجلة جغرافیا و توسعه: 188-173.
    [6]            علیجانی، بهلول (1383). آب‌و‌هوای ایران، انتشارات پیام نور: 22-1‌.
   [7]            فرج زاده، منوچهر، رازی،مهین (1390). بررسی توزیع زمانی و مکانی توفان‌ها و باد‌های شدید در ایران، مجلة پژوهش‌های آبخیزداری، شمارۀ 91: 32-21.
   [8]            مومنی، منصور (1390). خوشه‌بندی داده‌ها (تحلیل خوشه ای)، نشر مؤلف، چاپ اول: 304-1.
   [9]            مقیمی، ابراهیم (1393). دانش مخاطرات (برای زندگی با کیفیت بهتر و محیط پایدارتر)، انتشارات دانشگاه تهران: 242-1 .
 [10]            Bezdek, J. C., (1981), Pattern recognition with fuzzy objective function algorithms, Plenum Press, New York, pp 1-256.
 [11]            Darwin, C., (1846), an account of the fine dust which often falls on vessels in the Atlantic Ocean, Q J GeolSoc 2:26–30.
 [12]            Dodangeh, E., Shao, Y., and Daghestani, M. (2012), L-Moments and fuzzy cluster analysis of dust storm frequencies in Iran, Aeolian Research (5), and pp 91–99.
 [13]            Dunn, J. C., (1974), A Fuzzy relative of the ISODATA process and its use in detecting compact, well-separated clusers. J. Cybernetics 3 (3), pp 32-57.
 [14]            Gao, T.; Han, J.; Wang, Y.; Pei, H., and Lu, Sh., (2011), Impacts of climate abnormality on remarkable dust storm increase of the Hunshdak Sandy Lands in northern China during 2001–2008, Meteorological Applications, pp 265-278.
 [15]            Goudie, A. S., and Middleton, N. J., (2006), Desert Dust in the Global System, Springer, pp 1-287.
 [16]            McTainsh, GH. and Pitblado JR., (1987), Dust storm and related phenomena measured from meteorological record in Australia, Earth Surf Process Landforms 12:415-424.
 [17]            Orlovsky, L. Orlovsky, N. and Durdyev, A. (2005), Dust storms in Turkmenistan, Journal of Arid Environments, (60), pp 83– 97.
 [18]            Rao, A. R., and Srinivas, V. V., (2006), Rgionalization of watersheds by fuzzy cluster analysis, Journal of Hydrology, 318: (1–4), pp 57–79.
 [19]            Richthofen, F. v., (1882), On the mode of origin of the loess, Geol Mag 9:293–305
 [20]            Wang Tianming, L. A., Shichang, K., Pang Deqian, L. A., (2009), On The Relationship between Global Warming and Dust Storm Variation in China, International Conference on Environmental Science and Information Application Technology, pp 59-62.
 [21]            Waldhauserova, P. D; Arnalds, O; Olafsson, H; (2013), Long-term frequency and characteristics of dust storm events in Northeast Iceland (1949–2011), Atmospheric Environment, Volume 77, Pages 117–127.
 [j1]حسن یا حسین؟؟؟