ارزیابی آثار سموم شیمیایی کشاورزی بر محیط زیست روستاها (مطالعۀ موردی: روستاهای شهرستان زرین‌دشت)

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشیار و عضو هیأت علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی‌، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

حفاظت از محیط زیست و منابع آن، یکی از ابعاد مهم توسعة پایدار است. افزایش مصرف مواد شیمیایی و ناآگاهی کشاورزان در استفاده از این مواد، موجب ناسالم شدن محصولات کشاورزی و آلودگی محیط زیست روستا شده است. هدف این مقاله از یک‌‌سو، بررسی آثار تخریبی ناشی از کاربرد سموم شیمیایی در کشاورزی و از سوی دیگر، معرفی راهکار برای بهبود محیط زیست روستاهای شهرستان زرین‌دشت است. روش پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی و پیمایشی است. جامعۀ آماری شامل 19622  N=کشاورز ساکن 15 روستای شهرستان زرین‌دشت است‌. برای تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها، از نرم‌افزار spss و روش‌های آماری مانند همبستگی پیرسون و همچنین از رویکرد آماری مدلسازی معادلات ساختاری (SEM) و نرم‌افزار Warp PLS 4 به‌منظور اجرای ساختار مدل استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که بین اثرگذاری سموم شیمیایی و آلودگی‌های محیط زیست، براساس ضریب همبستگی پیرسون در سطح اطمینان 99 درصد رابطة مستقیم و معناداری وجود دارد. همچنین برپایة نتایج معادلات ساختاری، سموم شیمیایی سبب آلودگی‌های زیست‌محیطی شده است. در این زمینه متغیر ترویج، بر استفادة صحیح از سموم اثرگذار است و متخصصان کشاورزی تأثیر معناداری بر ریسک‌گریزی کشاورزان در استفاده از سموم شیمیایی دارند. همچنین فرضیة تأثیرگذاری واردات خارجی سموم بر خطرهای اقتصادی تأیید شد؛ زیرا اغلب سموم شیمیایی به کشور وارد می‌شوند و ارز خارجی آنها از دیگر زمینه‌های سودمند خارج می‌شود. این موضوع نه‌تنها برای کشاورزان، بلکه برای تمام افراد جامعه گران و پر‌هزینه است؛ بنابراین واردات سموم بر خطرهای اقتصادی تأثیر‌گذار است.

کلیدواژه‌ها


[1]. آقا‌صفری‌، حنانه؛ و قربانی‌، محمد (1394). «آیا کشاورزان حاضرند برای کاهش اثرات سوء زیست‌محیطی آب آلوده مشارکت مالی داشته باشند؟ (مطالعة موردی: حوضة آبخیز رودخانة کشف‌رود)». نشریة بوم‌شناسی کشاورزی‌. جلد 7. ش 2‌. صص 214-202.
[2]. آقا‌صفری‌، حنانه‌؛ قربانی‌، محمد؛ و دوراندیش‌، آرش (1394). «تحلیل مشارکت مالی کشاورزان برای کاهش اثرات سوء زیست‌محیطی نهاده‌های شیمیایی کشاورزی (مطالعة موردی: حوضة آبخیز رودخانة کشف‌رود). نشریة اقتصاد و توسعه کشاورزی. جلد 29. ش 1. صص 19-1.
[3]. اکبری، جلال؛ و اکبری، محمد (1391). «بررسی و تبیین جایگاه استراتژیک مدیریت ارتباطات در حفظ محیط‌ زیست روستاها (مطالعة موردی: استان همدان)». مجلة مسکن محیط روستا. ش 140. صص 91-67.
[4]. ادارة جهاد کشاورزی شهرستان زرین دشت (1396). واحد آمار و اطلاعات.
[5]. ایزدخواستی، حجت؛ و بلاغی اینانلو، یاسر (1396). «تحلیل اثرات هزینه‌های تخصیصی دولت در حوزة سلامت و ممانعت از انتشار آلاینده‌ها بر رشد اقتصادی: رویکرد رشد درون‌زا». فصلنامة پژوهش‌های اقتصادی. سال 17. ش 4. صص 43-21.
[6]. حدادی، شقایق؛ یزدانی، سعید؛ و صالح، ایرج (1396). «بررسی عوامل مؤثر بر تمایل کشاورزان به کشت ارگانیک محصول خیار در استان البرز». مجلة تحقیقات اقتصاد و توسعة کشاورزی ایران. دورة 2 (48). ش 3. صص 378-369.
[7]. داوری، علی؛ و رضازاده، آرش (1392). مدلسازی معادلات ساختاری با نرم‌افزارPLS.. انتشارات جهاد دانشگاهی‌.
[8]. شایان، محسن؛ پایدار، ابوذر؛ و بازوند، سجاد (1396). «تحلیل تأثیرات ارتقای شاخص‌های تاب‌آوری بر پایداری سکونتگاه‌های روستایی در مقابل سیلاب (مورد: نواحی روستایی شهرستان زرین‌دشت)». مجلة مدیریت مخاطرات محیطی. دورة 4. ش 2. صص 121-103.
[9]. شمس‌الدینی، مصطفی؛ و شهرکی، جواد (1392). «ارائة الگوی مالیاتی مناسب برای کاهش آلودگی ناشی از استفاده از سموم شیمیایی در مناطق کشاورزی و شبیه‌سازی مونت‌کارلو در مواجهه با عدم قطعیت کاهش آلودگی در الگوی مالیاتی مفروض». مجلة تحقیقات اقتصاد کشاورزی. جلد 5. ش 2. صص 73-41.
[10]. صالحی جوزانی، غلامرضا؛ مرادعلی، محمدفتی؛ و عباسعلی‌زاده، سعید (1394). «بهینه‌سازی محیط کشت اقتصادی و فرمنتاسیون برای تولید اسپور و کریستال‌های یک‌سویة بومی مؤثر بر آفات پروانه‌ای». مجله بیوتکنولوژی کشاورزی. دورة 7. ش 1. صص 113-93.
[11]. غلامحسینی، مجید؛ خدائی جوقان، آیدین؛ حبیب‌زاده، فرهاد؛ و قلاوند، امیر (1396). «تأثیر مصرف زئولیت در تلفیق با کودهای شیمیایی و آلی بر عملکرد کمی و کیفی آفتابگردان». مجلة حفاظت منابع آب‌وخاک. سال7 . ش 1. صص 13-1.
[12]. فرمانداری شهرستان زرین‌دشت (1396). واحد آمار و اطلاعات.
[13]. قاسمی‌، صدیقه؛ و کرمی‌، عزت‌الله (1388). «نگرش‌ها و رفتارهای گلخانه‌داران استان فارس نسبت به کاربرد سموم شیمیایی در گلخانه‌ها». مجلة اقتصاد و توسعة کشاورزی. جلد 23. ش 1. صص 40-28.
[14]. محبوبی، محمدرضا؛ و احمدی گرجی، حسین. (1396). «نگرش محیط زیستی و استفاده از سموم شیمیایی در بین برنج‌کاران‌ (مطالعۀ موردی: دهستان اسفیورد- شورآباد شهرستان ساری). فصلنامة انسان و محیط‌ زیست. ش 41. صص 105-93.
[15]. محمدی استاد‌کلایه، امین؛ مطیعی لنگرودی، سیدحسن؛ رضوانی، محمدرضا؛ و قدیری معصوم، مجتبی، (1395). «ارزیابی اثرات راهبرد اسکان مجدد پس از بلایای طبیعی در توسعة پایدار روستایی با استفاده از رهیافت تئوری زمینه‌ای». مجلة پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی. سال5. ش1. پیاپی13. 195-181.
[16]. محمدی، فلوریا (1396). «موانع آموزشی و ترویجی به‌کارگیری کود ورمی‌کمپوست توسط کشاورزان (مطالعة موردی: شهرستان اسدآباد)». فصلنامة آموزش محیط‌ زیست و توسعة پایدار. سال6. ش 1. صص 27-19.
[17]. مولائی، مرتضی؛ حصاری، نیما؛ و جوان‌بخت، عذرا، (1396). «برآورد کارایی زیست‌محیطی نهاده‌‌محور محصولات کشاورزی (مطالعة موردی: کارایی زیست‌محیطی برنج)». مجلة اقتصاد کشاورزی. جلد 11. ش 2. صص 172-157.
[18]. مقیمی، ابراهیم (1393). دانش مخاطرات برای زندگی بهتر و محیط پایدارتر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
[19]. نجاتی مقدم، زهرا؛ بوزرجمهری، خدیجه (1391). «بررسی اثرات نهاده‌های شیمیایی کشاورزی بر محیط‌ زیست». همایش کشوری تولید ملی با محوریت آمایش سرزمین.
[20]. نصابیان‌، شهریار‌؛ محمدی‌، حمید؛ و کیخا‌، علی‌رضا (1393). «تأثیر اصلاح الگوی کشت بر کاهش کود و آب فعالیت‌های کشاورزی (مطالعة موردی: استان فارس)». مجلة علوم و تکنولوژی محیط‌ زیست. دورة دوم. ش 3. صص 91-75.
[21]. یعقوبی، جعفر؛ جوادی، علی (1393). «موانع تولید محصولات ارگانیک از دیدگاه کارشناسان جهاد کشاورزی». نشریة دانش کشاورزی و تولید پایدار. جلد 24. ش 1. صص 68-57.
[22]. یعقوبی‌ شاه‌نشین سفلی، فاطمه‌؛ جامی‌الا‌حمدی، مجید‌؛ بخشی، محمدرضا؛ و سیاری زهان‌، محمدحسن (1393). «مقایسة میزان مصرف نهاده‌های کود و سم در سیستم‌های تولید زعفران و گندم در شهرستان قائنات». نشریة زراعت و فناوری و زعفران. جلد 2. ش 3. 125-115.
[23]. Bard, S. K. & Barry, P. J. (2000). “Developing a scale for assessing risk attitudes of agricultural decision makers”. International Food Agribusiness Management Review. pp 9 – 25.
[24]. Doris, Sande; Mullen, Jeffrey; Wetzstein, Michael; & Houstonm Jack (2011). “Environmental Impacts from Pesticide Use: A Case Study of Soil Fumigation in Florida Tomato Production”. International Journal of  Environmental Research and Public Health. pp. 4649-4661.
[25]. Garming, H. & Waibel, H. (2008).“Willingness to pay to avoid health risks from pesticides: A case study from Nicarague”. 46th Annual Meeting of the German Association of Agricultural Economists (Gewisola) in Giessen. 4-6 October.
[26]. Ghorbani, M.; and Zare Mirak Abad, H. (2009). “Evaluate engineers the performance of supervised alignment with sustainable agriculture and increased crop production in razavi khorasan Province”. Conference of Iranian Agricultural Extension and Education, Mashhad, Ferdowsi University of Mashhad.
[27]. Howitt, R.E.; Azuara, J.M.; MacEwan, D.; & Lund, J.R. (2012). “Calibrating disaggregate economic models of agricultural production and water management”. Environmental Modeling & Software. 38 . pp. 244-258.
[28]. Shieh, J. Y.; Chen, J. H.; Chang, S. H.; & Lai, C. C. (2014). “Environmental consciousness, economic growth, and macroeconomic instability”. International Review of Economics and Finance, 34. pp.151-160.
[29]. Zamani, O.; Ghaderzadeh, H.; & Mortazavi, S.A. (2014). “Cropping Pattern System Respect to Sustainable Agriculture and Optimum Use of Energy”; A case of Saqez County of Kurdistan Province”. Journal of Agricultural Science and Sustainable Production. 24 (1): 31-43. (In Persian with English Summary).