سیاست جنایی تقنینی غیرکیفری ایران در قبال ایجاد مخاطرات زیست‌محیطی

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسنده

دانشیار دانشگاه تهران

10.22059/jhsci.2022.350728.750

چکیده

مخاطرات زیست‌محیطی به مجموعه پدیده‌هایی اطلاق می‌شود که قابلیت ایجاد آسیب‌های شدید را در محیط زیست انسانی دارند. در مواردی این مخاطرات که گاه عناوین مجرمانه نیز دارند، ممکن است سبب بیماری‌های گسترده یا تخریب‌های زیست‌محیطی شوند یا بحران‌های اجتماعی و سیاسی در جامعه ایجاد کنند. از این‌رو در مواردی که این آسیب‌ها توان ایجاد بحران‌های بین‌المللی را داشته باشد، جامعۀ جهانی از طریق وضع کنوانسیون‌های بین‌المللی به مبارزه با آنها برمی‌خیزد و در موارد احتمال آسیب‌های داخلی، کشورها با وضع قوانین و مقررات متناسب سیاست جنایی خود را در این زمینه تدوین می‌کنند. در این مقاله سیاست جنایی تقنینی غیرکیفری ایران در برابر رفتارهای خطرناک بحران‌زا و تشدیدکنندۀ مخاطرات زیست‌محیطی بررسی شده و نشان داده شده که موارد پیش‌بینی‌شده در قوانین لازم است، ولی کافی نیست و توان پاسخگویی متناسب به آسیب‌های زیست‌محیطی را ندارد. نوآوری مقاله در این است که با تبیین کاستی‌های قوانین مربوط به موضوع بحث، به قانونگذار پیشنهاد اصلاح قوانین با هدف پیشگیری منطقی و علمی از مخاطرات زیست‌محیطی را ارائه می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


  • اکبرزاده، فرشید؛ حاجی‌ده‌آبادی، محمدعلی؛ شمس ناتری، محمدابراهیم؛ و میرخلیلی، سیدمحمود (1399). «بررسی وضعیت سیاست‌های ایران در حوزۀ محیط زیست دریایی مبنی بر معیار کارآمدی، انسجام و جامعیت»، اکوهیدرولوژی، سال 7، شمارۀ 3، ص 799-791.
  • تایلی، نیک (1395). پیشگیری از جرم، ترجمۀ امین‌الله زمانی و مریم مهذب، مجمع علمی فرهنگی مجد.
  • دلماس مارتی، می‌ری (1398). نظام‌های بزرگ سیاست جنایی، ترجمۀ علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، جلد 1، تهران: میزان.
  • زکوی، مهدی؛ و شمس ناتری، محمدابراهیم (1401). «مطالعۀ تطبیقی سیاست جنایی ایران و قوانین بین‌المللی در قبال جرائم مرتبط با منابع آب»، جامعه‌شناسی ایران، سال 5، شمارۀ 3، ص 916-893.
  • سوتیل، کیت؛ پیلو، مویرا؛ و تیلور، کلر (1383). شناخت جرم‌شناسی، ترجمۀ میر روح‌الله صدیق، دادگستر.
  • حسینی، سیدمحمد؛ و محمدی، مهرداد (1396). «واکاوی حق بشر بر محیط زیست»، مطالعات حقوق بشر اسلامی، سال 8، شمارۀ 12، ص 159-127.
  • شمس ناتری، محمدابراهیم؛ اقبال، پری‌سیما؛ و ابراهیمی، سید نصرالله (1398). «مقابلۀ غیرکیفری با مخاطرات زیست‌محیطی در صنعت نفت و گاز»، مدیریت مخاطرات محیطی، سال 6، شمارۀ 4، ص 394-377.
  • شمس ناتری، محمدابراهیم؛ و مهذب، مریم (1394). عوامل مداخله در مواد غذایی فاسد و مخاطرات ناشی از آن، مدیریت مخاطرات محیطی، دورۀ 2، شمارۀ 2، ص 189-171.
  • قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1358 و اصلاحی 1368.
  • قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع مصوب 1346 اصلاحی 1396.
  • قانون مدیریت پسماند مصوب 1383.
  • قانون هوای پاک مصوب 1396.
  • گرجی فرد، حمیدرضا (1395). جرم‌شناسی سبز، تهران: میزان.
  • مهدوی، محمود (1390). پیشگیری از جرم (پیشگیری رشدمدار)، تهران: سمت، ص 25-23.
  • معین، محمد (1371). فرهنگ فارسی (دورۀ شش‌جلدی)، تهران: امیرکبیر.
  • نوربها، رضا (1380)، زمینۀ جرمشناسی، کتابخانۀ گنج دانش.
  • Klein’s Comprehensive Etymological Dictionary of the English Language (Unabriged One- Volume Edition). (1971). Elsevier Publishing Company, Inc.
  • suldovsky, Brianne & B.Frank lauren (2022). “Strengthening public engagement on environmental hazards: insights from crossdisciplinary air pollution research”, Environmental Hazards, 21(3), p: 218-234.