تحلیل استرس ادراک‌شدۀ ناشی از کووید- 19 و مدیریت مخاطرات آن از طریق تنظیم هیجان و جهت‌گیری مذهبی

نوع مقاله : پژوهشی بنیادی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیأت علمی دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه کوثر بجنورد

2 استادیار و عضو هیأت علمی گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه کوثر بجنورد

3 دکتری تخصصی مشاوره

10.22059/jhsci.2023.351002.754

چکیده

کادر درمان به‌دلیل تماس نزدیک با بیماران کووید 19 در برابر عفونت آسیب‌پذیرند و ممکن است ویروس را در بین اعضای خانواده گسترش دهند. از طرفی ماهیت این بیماری واکنش‌های شدید تنش‌زا مانند خستگی، اضطراب و افسردگی را در کادر درمان افزایش می‌دهد. از این‌رو همه‌گیری کووید 19 گذشته از تأثیر بر سلامت جسمانی، بر سلامت روان و رفاه نیز اثر می‌گذارد. این پژوهش حاضر با هدف پیش‌بینی استرس ادراک‌شده از طریق تنظیم هیجان و جهت‌گیری مذهبی کارکنان درگیر با بیماران مبتلا به کووید 19 در زمستان 1400 انجام گرفت و اولین تحقیقی است که متغیرهای مذکور را در حیطۀ استرس ادراک‌شدۀ ناشی از کرونا در کادر درمان می‌سنجد. پژوهش از نوع همبستگی است. جامعۀ آماری، کارکنان بخش کووید 19 بیمارستان امام حسن بجنورد بود که 280 نفر از آنها به‌عنوان نمونه به شیوۀ سرشماری انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامۀ استرس ادراک‌شده، تنظیم هیجان و جهت‌گیری مذهبی استفاده شد. تحلیل داده‌ها با آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانۀ گام‌به‌گام در نرم‌افزار SPSS.v26 انجام گرفت. داده‌های پژوهشی از بررسی 221 نفر (پس از اعمال ملاک خروج از پژوهش) با استفاده از روش سرشماری همۀ جامعۀ پژوهشی به‌دست آمد. یافته‌ها نشان داد که همبستگی معناداری بین استرس ادراک‌شده با ارزیابی مجدد (293/0-)، جهت‌گیری مذهبی درونی (351/0-) و سرکوبی (167/0) وجود دارد. همچنین ارزیابی مجدد و جهت‌گیری مذهبی درونی پیش‌بینی‌کننده‌های منفی و سرکوبی پیش‌بینی‌کنندۀ مثبت استرس ادراک‌شده است (237/0 = R2 و 01/0 > P). ازآنجا که ارزیابی مجدد تنظیم هیجان و جهت‌گیری مذهبی درونی توانستند استرس ادراک‌شده کارکنان درگیر با کووید 19 را پیش‌بینی کنند، به نظر می‌رسد با برگزاری دوره‌های تنظیم هیجان و آموزش فنون آن و نیز فضاسازی معنوی متناسب با بخش کووید 19 می‌توان استرس ادراک‌شدۀ کارکنان را کاهش داد.

کلیدواژه‌ها


[1]. برخورداری، معصومه؛ دهقان دهنوی، فهیمه؛ و نصیریانی، خدیجه (1399). «بررسی ارتباط تعارض کار- خانواده با کیفیت خواب در پرستاران شاغل در بخش‌های ویژه». پژوهش پرستاری ایران، دورۀ 15، شمارۀ 3، ص ۹۶-۸۶.
[2]. بهزادپور، سمانه، مطهری، زهراسادات و سهرابی، فرامرز (1394). «نقش دین‌داری و تاب‌آوری در پیش‌بینی استرس زناشویی مادران دارای فرزند پسر با اختلال نارسایی توجه بیش‌فعالی». افراد استثنایی، دورۀ 5، شمارۀ 18، ص 87-71.
[3]. بیرامی، منصور؛ اکبری، ابراهیم؛ قاسمپور، عبدالله؛ و عظیمی، زینب (‌1391‌). «بررسی حساسیت اضطرابی، فرانگرانی و مؤلفه‌های تنظیم هیجانی در دانشجویان با نشانگان بالینی اضطراب اجتماعی و بهنجار»، مطالعات روانشناسی بالینی، دورۀ 2، شمارۀ 8، ص 69-40.
[4]. پسندیده، محمدمهدی؛ و سالک مهدی، فرانک (1398). «مقایسۀ استرس ادراک‌شده، راهبردهای تنظیم هیجان و انعطاف‌پذیری شناختی در بیماران دستگاه گوارش و افراد بهنجار»، روانشناسی سلامت، دورۀ 8، شمارۀ 1، ص 100-82.
[5]. جان بزرگی مسعود (1386). «جهت‌گیری مذهبی و سلامت روان» . پژوهش در پزشکی، دورۀ ۳۱، شمارۀ 4، ص۳۵۰-۳۴۵.
[6]. جعفری، تیمور؛ مقامی مقیم، غلامرضا؛ و عظیمیان قهرمانلو، منیر (1391). استان‌شناسی خراسان شمالی، شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران.
[7]. جعفری، تیمور (1399). «گونه‌شناسی و تحلیل فضایی- زمانی مخاطرات محیطی در استان خراسان ،شمالی»، مدیریت مخاطرات محیطی، دورۀ 7، شمارۀ 3، ص 263-241.
[8]. حسینی قمی، طاهر؛ و سلیمی بجستانی، حسین (1390). «رابطۀ بین جهت‌گیری مذهبی و تاب‌آوری در بین مادران دارای فرزندان مبتلا به بیماری»، روانشناسی دین، دورۀ 4، شمارۀ 3 (پیاپی 15)، ص 82-69.
[9]. حقی، محمدرضا؛ و حیدرزاده، احسان (1401). «تأثیر کیفیت محیطی محلات شهری در حفظ سلامت روان شهروندان در دورۀ همه‌گیری کرونا»، مدیریت مخاطرات محیطی، دورۀ 9، شمارۀ 1، شمارۀ 30-17.
[10]. رهنما، رحیم؛ و بازرگان، مهدی (1399). «تحلیل الگوهای مکانی- زمانی اپیدمی ویروس کووید-19 و مخاطرات آن در ایران»، مدیریت مخاطرات محیطی، دورۀ 7، شمارۀ 2، ص 127-113.
[11]. سجادی، معصومه‌السادات؛ و عسکری‌زاده، قاسم (1394). «نقش ذهن‌آگاهی و راهبردهای شناختی تنظیم هیجان در پیش‌بینی علائم روان‌شناختی دانشجویان علوم پزشکی»،  راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، دورۀ ۸، شمارۀ 5، ص ۳۰۸-۳۰۱.
[12]. سلیمانی کاجی، زینب؛ بخشایش، علیرضا؛ و فلاح یخدانی، محمدحسین (1395). «پیش‌بینی استرس ادراک‌شدۀ مادران دارای فرزند عقب‌ماندۀ ذهنی برپایۀ جهت‌گیری مذهبی درونی و بیرونی»،  اصول بهداشت روانی (ویژه‌نامۀ سومین کنفرانس بین‌المللی روان‌شناسی و علوم تربیتی، دورۀ 18، ص 569-562.
[13]. شادمهر، مرضیه؛ رامک، ناهید؛ و سنگانی علیرضا (1399). «بررسی نقش میزان فشار روانی ادراک‌شده در سلامت افراد مشکوک به بیماری کووید-۱۹». طب نظامی، دورۀ ۲۲، شمارۀ 2، ص ۱۲۱-۱۱۵.
[14]. طباطبائی، سیدمحمود؛ و چلبیانلو، غلامرضا (1399). «اثربخشی آموزش تاب‌آوری بر میزان عاطفۀ مثبت و منفی و کاهش آشفتگی‌های روان‌شناختی مادران دارای کودک مبتلا به اختلال بیش‌فعالی- نقص توجه»، مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی اراک. دورۀ ۲۳، شمارۀ 4، ص ۴۴۹-۴۳۸.
[15]. عاشوری، جمال، علی‌پور، علی؛ و عرب‌سالاری، زهرا (1394). «رابطۀ سبک‌های دفاعی و جهت‌گیری مذهبی با استرس ادراک‌شده در بیماران مبتلا به دیابت نوع یک». فصلنامۀ پرستاری دیابت دانشکدۀ پرستاری و مامایی زابل، دورۀ 3، شمارۀ 3، ص 62-51.
 [16]. علیزاده فرد، سوسن؛ و صفاری نیا، مجید (1399). «پیش‌بینی سلامت روان براساس اضطراب و همبستگی اجتماعی ناشی از بیماری کرونا»، روانشناسی تربیتی (دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن)، دورۀ 7، شمارۀ 2، ص 12-1.
[17]. کلانتری، صبا؛ و خادم، منیره (1399). «گروه‌های شغلی و بیماری کووید-19»، بهداشت ایمنی و کار، دورۀ 10، شمارۀ 2.
[18]. محمودپور، عبدالباسط؛ برزگر، ابوالفضل؛ سلیمی بجستانی، حسین؛ و یوسفی، ناصر (1397). «پیش‌بینی استرس ادراک‌شده براساس تنظیم هیجان، اجتناب تجربی و حساسیت اضطرابی افراد وابسته به مواد»، مطالعات روانشناسی بالینی، دورۀ 8، شمارۀ30، ص 206-189.
[19]. مختاری، عباس؛ الهیاری، عباسعلی؛ و رسول‌زاده طباطبایی، سیدکاظم (1389). «رابطۀ جهت‌گیری مذهبی با میزان تنیدگی»، روانشناسی، دورۀ 5، شمارۀ 1، ص 67-56.
[20]. مرکز مبارزه با بیماری‌های معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان خراسان شمالی، آمار مبتلایان به کووید-19 از ابتدای سال 1399 تا پایان سال 1400.
 [21]. مهاجری، زهره؛ حسینی شکیب، مهرداد؛ و خمسه، عباس (1401). «تاب‌آوری سازمانی شرکت‌های مخابرات در زمینۀ مخاطرات کووید-19، مدیریت مخاطرات محیطی، دورۀ 9، شمارۀ 2، ص 167-151.
 [22]. مهربان، رقیه؛ و لیوارجانی، شعله (1397). «بررسی اثربخشی آموزش گروهی تنظیم هیجان مبتنی بر فنون گراس بر تاب‌آوری، پرخاشگری واکنشی و هوش هیجانی در دانش‌آموزان دورۀ اول دبیرستان دخترانۀ وابسته به مهد قرآن تبریز»، زن و مطالعات خانواده، دورۀ 11، شمارۀ 39، ص 119-83.
[23]. نژادحمدی، ندا؛ و مرادی، علیرضا (1393). «رابطۀ ذهن‌آگاهی، راهبردهای مقابله‌ای و استرس ادراک‌شده با کیفیت زندگی بیماران سرطانی» ، پژوهش‌های نوین روان‌شناختی، دورۀ 9، شمارۀ 35، ص 188-171.
[24]. Aldao. A.; & Nolen-Hoeksema, S. (2012). “When are adaptive strategies most predictive of psychopathology?”, Journal of Abnormal Psychology, 121(1), pp: 276-281.
[25]. Al-Rabiaah, A.; Temsah, M.H.; Al-Eyadhy, A.A.; Hasan, G.M.; Al-Zamil, F.; Al-Subaie, S.; et al. (2020). “Middle East Respiratory Syndrome-Corona Virus (MERS-CoV) associated stress among medical students at a university teaching hospital in Saudi Arabia”, Journal of Infection and Public Health, 27, pp: 49-54
[26]. Alsubaie, S.; Temsah, M.H.; Al-Eyadhy, A.A.; Gossady, I.; Hasan, G.M.; Al-rabiaah, A.; et al. (2019). “Middle East Respiratory Syndrome Coronavirus epidemic impact on healthcare workers’ risk perceptions, work and personal lives”, The Journal of Infection in Developing Countries, 13(10), pp: 920-926.16
[27]. Bridges, L. J.; Denham, S. A.; & Ganiban, J. M. (2004). “Definitional issues in emotion regulation research”, Child development, pp: 340-345.
[28]. Christophe, V.; Antoine, P.; Leroy, T.; & Delelis, G. (2009). “Assessment of two emotion regulation processes: Expressive suppression and cognitive reappraisal”, Journal of European Review of Applied Psychology, 59(1), pp: 59-67.
[29]. Cohen, S.; Kamarck, T.; & Mermelstein, R. (1983). Perceived Stress Scale [Database record]. APA PsycTests.
[30]. Deldar, Morad Abdulah.; & Ayad, Ahmad Mmohammad. (2020). “The consequences of the COVID-19 pandemic on perceived stress in clinical practice: experience of doctors in Iraqi Kurdistan”, Rom J Intern Med. 17; 58(4), pp: 219-227.
 [31]. Gross, J.J. (2002). “Emotion regulation: Affective, cognitive, and social consequences”, Journal of Psychophysiology, 39(3), pp: 281–291.
[32]. Gross, J.J.; & John O.P. (2003). “Individual difference in two emotion regulation processes: Implications for affect, relationships, and well-being”, Journal of Personality and Social Psychology, 85, pp: 348-362
[33].  Huang L.; & Rong, Liu H. (2020). “Emotional responses and coping strategies of nurses and nursing college students during COV-ID-19 outbreak”, MedRxiv.
[34] Liu, Weizhi (2020). “High risk of infection caused posttraumatic stress symptoms in individuals with poor sleep quality: A study on influenceof Coronavirus disease(COVID-19) in China”, doi: https://doi.org/10.1101/2020.03.22.20034504
 [35]. Meyer, T.; Smeets, T.; Giesbrecht, T.; & Merckelbach, H. (2012). “The efficiency of reappraisal and expressive suppression in regulating everyday affective experiences”, Journal of Psychiatry Research, 200(2-3),pp: 964-969.
[36]. Musarezaie, A.; Naji Esfahani, H.; Momein-Ghaleghasemi, T.; & Aminoroaia M. (2013). Relationship between religious orientation, anxiety and depression of students in Isfahan university of medical sciences. Behav Sci Res. 10(6): 509-519.
[37]. Nemati, M.; Ebrahimi, B.; & Nemati F. (2020). “Assessment of Iranian nurses’ knowledge and anxiety toward COVID-19 during the current outbreak in Iran”, Archieves of Clinical Infectious Dieseases, 15(COVID-19); e102848.
 [38]. Park, S. C.; & Park, Y.C. (2020). “Mental Health Care Measures in Response to the 2019 Novel Coronavirus Outbreak in Korea”, Psychiatry Investigation, 17(2), pp: 85- 91.
[39].  Seccia, R. (2018). The Nurse Rostering Problem in COVID-19 emergency scenario [Internet]. [Updated 2020 March 31].
[40]. Shahabi, M.; Amin Yazdi, S.A., Mashhadi, A.; & Hasani, J. (2017). “The Role of Religious Attitude in Coping with Psychological Distress and Emotion Regulation Difficulties of UT Students”, Journal of Research on Religion and Health.3(4), pp: 32-47.
 [41].   Shavelson R. J. (1981). Statistical reasoning for the behavioral sciences, Allyn and Bacon, Boston.
[42].  Wang, M.; & Saudino, K. J. (2011). “Emotion regulation and stress”. Journal of Adult Development, 18(2), pp: 95-103.
[43].  Zhang F.; Shang Z.; Ma, H.; Jia, Y.; Sun, L.; Guo, X.; et al. (2020). “High risk of infection caused posttraumatic stress symptoms in individuals with poor sleep quality: A study on influence of coronavirus disease (COVID-19) in China”, medRxiv, 1, pp: 58-62.