طراحی و اعتبارسنجی مدل مطلوب در برابر جرایم مخاطره‌آمیز مرتبط با رمزارز در حقوق کیفری ایران

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 گروه حقوق، واحد بین‌المللی کیش، دانشگاه آزاد اسلامی، جزیرۀ کیش، ایران

2 گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، استادیار دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران

3 گروه فقه و جزا، استادیار دانشگاه حقوق قضایی و خدمات اداری، تهران، ایران

10.22059/jhsci.2024.372778.816

چکیده

با توجه به گستردگی موضوع رمز ارزها در دو بُعد بین‌المللی و داخلی، رمزارزها به حیات خلوتی برای مجرمان تبدیل شده است، زیرا دولت‌ها نظارت کمتری بر آن دارند. این موضوع سبب ایجاد جرایم مخاطره‌آمیزی همچون پولشویی، فرار مالیاتی، کلاه‌برداری، تأمین مالی تروریسم و ... شده است و افراد زیادی در این حوزه بزه‌دیده و مال‌باخته هستند. این موضوع کم‌کم بحث رمز ارز را وارد مباحث حقوقی کرده و کشورها درصدد وضع قوانین در این زمینه برآمده‌اند. پژوهش حاضر درصدد طراحی و اعتبارسنجی مدل مطلوب در برابر جرایم مخاطره‌آمیز مرتبط با رمز ارز در حقوق ایران است. برای پردازش مسئله، از راهبرد پژوهش کیفی از نوع تحلیل مضمون بهره گرفته شد. داده‌های پژوهش از راه مصاحبۀ نیمه‌استاندارد با 12 نفر از خبرگان حوزۀ رمزارزها و جرایم مربوط به آنها که به روش نمونه‌گیری نظری انتخاب شده بودند، گردآوری شد. داده‌ها با کاربست روش تحلیل مضمون از نوع شبکۀ مضامین تحلیل شده و مدل مفهومی اندازه‌گیری شبکه‌ای برساخته شد. افزون‌بر آن، برای «اعتبارسنجی» مضامین و مدل برساخته‌، از دو روش ارزیابی اعتبار به شیوۀ ارتباطی و روش ممیزی و برای «پایایی‌سنجی» از دو روش قابلیت تکرارپذیری و قابلیت انتقال یا تعمیم‌پذیری استفاده شد. یافته‌های پژوهش کیفی نشان داد که طراحی و اعتبارسنجی مدل مطلوب در برابر جرایم مخاطره‌آمیز مرتبط با رمز ارز با سه مضمون فراگیر: 1. تعامل هم‌افزای درون و برون‌سیستمی در حوزۀ رمزارزها؛ 2. فراگیر اعمال مدیریت دانش در حوزۀ رمزارزها؛ و 3. فراگیر کاهش انواع ریسک‌ و ارتقای امنیت سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، به اشباع نظری رسیده است. تعریف دقیق قانونی از ارزهای مجازی و تعیین ماهیت حقوقی آنها، اصلاح قوانین مرتبط با ارزهای مجازی و تصویب قوانین جدید با در نظر گرفتن ویژگی‌های منحصربه‌فرد ارزهای مجازی در مواردی که قانون وجود ندارد، تعیین عناوین مجرمانه مرتبط با ارزهای مجازی در جایی که امکان تطبیق با قوانین فعلی وجود ندارد، همکاری با کشورهای خارجی و نهادهای بین‌المللی در زمینۀ تبادل اطلاعات و ارتباطات مرتبط با ارزهای مجازی، انعقاد تفاهم‌نامه میان بخش‌های خصوصی و دولتی، به‌کارگیری کارشناسان ارزهای مجازی و آموزش دادرسان و ضابطان دادگستری، از راهکارهای مطلوب برای جلوگیری از جرایم مخاطره‌آمیز مرتبط با ارزهای مجازی خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • امام، علیرضا؛ زارع، علی؛ و تقی‌خانی، علی (1400). تبیین ماهیت فقهی و حقوقی استخراج و بیع رمز ارزها در حقوق ایران. جامعه‌شناسی ایران، 5‌(4)، 389-406.
  • باوی، علیرضا؛ رجب، گلدوست جویباری؛ و حسین غلامی (1399). آسیب‌شناسی سیاست کیفری ایران در حوزۀ‌ جرایم اقتصادی. تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری، 42، 11-32.
  • پارسا، محمدمتین؛ و غلامی، نبی‌اله (1397). مفهوم‌شناسی پاسخ به مخاطرات طبیعی براساس رویکرد جرم‌شناختیِ گذار از نظر به عمل. مدیریت مخاطرات محیطی، 5‌(2)، 127-142.
  • زارع، امیر؛ و بهرامی، احسان (1399). ماهیت شناسی رمزارزها و تبیین چالش‌های بنیادین آنها در نظام حقوقی ایران. کنفرانس بین‌المللی فقه، حقوق و پژوهش‌های دینی، تهران: ایران، 1-15.
  • زارع، مهدی؛ و مقیمی، ابراهیم (1401). گونه شناسی مخاطرات در علم مخاطره شناسی (آیا علم مخاطره شناسی گونه‌های خاصی دارد؟). مدیریت مخاطرات محیطی، 9(4)، 383-390.
  • خادمان، محمود؛ کوشا، ابوطالب؛ و نوری، فاطمه (1400). شناسایی ماهیت حقوقی رمزارزها با تحلیل ساختاری آنها در نظام حقوقی ایران. مجلۀ حقوقی دادگستری، 85‌(115)، 349-372.
  • خلیلی پاجی، عارف؛ و شاملو، باقر (1400). جرم‌انگاری در حوزۀ رمز ارزها. آموزه‌های حقوق کیفری، 18 (21)، 29-68.
  • ساروخانی، باقر (1387). روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، جلد اول، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  • غمامی، محمدمهدی؛ و علی‌پور، محمدرضا (1401). بررسی تطبیقی مواجهه با رمزارزها در نظام‌های حقوقی ایران و آمریکا. دانشنامۀ حقوق اقتصادی، 29‌(21)، 150-184.
  • فلیک، اووه (1388). درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمۀ هادی جلیلی، چاپ دوم، تهران: نشر نی.
  • کرمی‌پور، مصطفی؛ و رجب‌زاده باغی، مونا (1402). نقش سیاست کیفری ایران در مدیریت رمزارزها. تمدن حقوقی، 6 (15)، 225-240.
  • مقیمی، ابراهیم (1394). دانش مخاطرات (برای زندگی با کیفیت بهتر و محیط پایدارتر)، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • مقیمی، ابراهیم (1396). چرا دانش مخاطرات (دانش مخاطرات امری فطری است؟). مخاطرات محیطی، 4 (1)، 1-7.
  • میر جلالی، فرشته‌السادات؛ و کریم، محمدرضا (1398). ارائۀ یک مدل هوشمند ارزیابی عملکرد راهبردی مؤسسات مالی با استفاده از روش فازی و کارت امتیازی متوازن (BSC)، دومین کنفرانس بین‌المللی بازاریابی خدمات مالی، تهران: ایران، 1-18.
  • نبوی، مهدی (1388). کنترل فعالیت‌های مجرمانه مرتبط با ارزهای مجازی در ایران، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
  • Alikariev, F., & Poliakh, S. (2018). Index of protection of the interests of consumers of the financial services market. Business Ethics and Leadership, 2(1), 78-95. https://armgpublishing.com/wp-content/uploads/2016/12/files/bel/volume-2-issue-1/Alikariev,%20Poliakh_BEL_1_2018.pdf.
  • Devries, P.D. (2016). An Analysis of Cryptocurrency, Bitcoin, and the Future, International Journal of Business Management and Commerce, 1(2), 1-10. https://www.researchgate.net/publication/316656878.
  • European Union Serious and Organized Crime Threat Assessment (SOCTA) (2021). A corrupting influence: the infiltration and undermining of Europe’s economy and society by organized crime, https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/6e5575ce-c34b-11eb-a925-01.
  • Pflaum, I., & Hateley, E. (2013). Bit of a problem: national and extraterritorial regulation of virtual currency in the age of financial disintermediation. Georgetown Journal of International Law, 45, 1169-1215. https://heinonline.org/HOL/LandingPage?handle=hein.journals/geojintl45&div=40&id=&page=.
  • Hayen, (2016). Fin Tech: The Impact and Influence of Financial Technology on Banking and the Finance Industry. Create space Independent Publishing Platform.
  • Hazik , & Hassnian, A. (2022). Blockchain, Fin tech, and Islamic Finance: Building the Future in the New Islamic Digital Economy-de Gruyter. Boston: Walter de Gruyter GmbH & Co KG.
  • Kaplanov, N. (2012). Nerdy money: Bitcoin, the private digital currency, and the case against its regulation. Loyola Consumer Law Review, 25(1), 111-174. https://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2115203.
  • Bolotaeva, O.S., Stepanova, A.A., & Alekseeva, S. S. (2019). The Legal Nature of Cryptocurrency. IOP Conference Series Earth and Environmental Science 272(3):032166. DOI:10.1088/1755-1315/272/3/032166.
  • Vasilyeva, A., Leonov, S.V., & Lunyakov, O.V. (2020). Analysis of internal and external imbalances in the financial sector of Ukraine’s economy. Actual Problems of Economics, 150(12), 176-184. https://www.researchgate.net/publication/286116510_Analysis_of_internal_and_external_imbalances_in_the_financial_sector_of_Ukraine's_economy.
  • Yermack, (2019). Is Bitcoin a real currency? National Bureau of Economic Research Working Paper Series. https://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2361599.
مدیریت مخاطرات محیطی
دوره 11، شماره 1
فروردین 1403
صفحه 43-55

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار