تحلیل محیطی فرونشست زمین در دشت اسدآباد همدان و مخاطرات آن

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی تهران، تهران، ایران

2 استاد گروه ژئومورفولوژی، دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی تهران، تهران، ایران

10.22059/jhsci.2024.377484.827

چکیده

فرونشست به حرکت قائم و رو به پایین زمین گفته می‌شود که در طی سال‌های اخیر بسیاری از دشت‌های کشور را تهدید کرده است. دشت اسدآباد در استان همدان با توجه به وضعیت هیدرواقلیمی و ژئومورفولوژی آن در معرض این مخاطره قرار دارد. با توجه به اهمیت موضوع، در این پژوهش به ارزیابی میزان فرونشست دشت اسدآباد و تحلیل عوامل مؤثر در آن پرداخته شده است. در این تحقیق از 97 تصویر راداری سنتینل 1، مدل رقومی ارتفاعی 30 متر و لایه‌های رقومی اطلاعاتی به‌عنوان مهم‌ترین داده‌های تحقیق استفاده شد. مهم‌ترین ابزارهای استفاده‌شده در تحقیق شامل ArcGIS (به‌منظور تهیۀ نقشه‌های مدنظر)، GMT (به‌منظور اجرای فرایند تداخل‌سنجی راداری و مدل سری زمانی SBAS)، Super Decisions (به‌منظور وزن‌دهی به لایه‌های اطلاعات) و IDRISI (اجرای مدل WLC) بود. در این تحقیق برخلاف بسیاری از تحقیقات پیشین، ابتدا با استفاده از تصاویر راداری، میزان فرونشست منطقه برآورد شد و سپس با استفاده از مدل تلفیقی ANP-WLC و پارامترهای محیطی، نقشۀ مناطق مستعد فرونشست تهیه شد. سپس نتایج با نتایج به‌دست‌آمده از تصاویر راداری مقایسه شد. نتایج حاصل از تصاویر راداری نشان داد که دشت اسدآباد در دورۀ زمانی هفت‌ساله (2015 تا 2022) بین 132 تا 704 میلی‌متر فرونشست داشته و بیشترین فرونشست مربوط به مناطق مرکزی این دشت و مناطق جنوبی شهر اسدآباد بوده است. همچنین نتایج حاصل از پهنه‌بندی نیز نشان داد که مناطق جنوبی شهر اسدآباد و بخش‌های مرکزی دشت اسدآباد پتانسیل زیادی از نظر وقوع فرونشست دارند. مقایسه نتایج این بخش بیانگر انطباق آن بر نتایج حاصل از تصاویر راداری است. با توجه به موارد مذکور، با استفاده از پارامترهای طبیعی نیز می‌توان تا حد زیادی مناطق در معرض مخاطرۀ فرونشست را شناسایی کرد، چراکه فرونشست به‌طور مستقیم و غیرمستقیم متأثر از عوامل طبیعی از جمله وضعیت ژئومورفولوژی و هیدرولوژی منطقه است.

کلیدواژه‌ها


[1] ابراهیمی، عطرین؛ قاسمی، افشان؛ و گنجائیان، حمید (1399). پایش میزان فرونشست محدودۀ شهری پاکدشت با استفاده از روش تداخل‌سنجی راداری. جغرافیا و روابط انسانی، 2‌(4)، 29-41.
[2] اطهری، محمدعلی؛ عزیزی، حمیدرضا؛ هاشمی، سیدشهاب؛ و هنری، حمیدرضا (1401). بررسی رابطۀ بین میزان تغییرات سطح زمین در اثر فرونشست و آب زیرزمینی با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای Sentinel-1 و مدل‌های آماری (منطقۀ مورد مطالعه: دشت ورامین). علوم و مهندسی آب و فاضلاب، 7‌(1)، 34-43.
[3] آقانباتی، سیدعلی (1385). زمین‌شناسی ایران. انتشارات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
[4] آقایاری، لیلا؛ عابدینی، موسی؛ و اصغری ‌سراسکانرود، صیاد (1401). برآورد میزان فرونشست با استفاده از تکنیک تداخل‌سنجی راداری و پارامترهای آب‌های زیرزمینی و کاربری اراضی (مطالعۀ موردی: دشت اردبیل). پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، 11‌(1)، 117-132.
[5] حقیقت مهر، پریسا؛ ولدان زوجی، محمدجواد؛ صاحبی، محمودرضا؛ و دهقانی، مریم (۱۳۹۱). اندازه‌گیری فرونشست دشت هشتگرد ناشی از استخراج آب‌های زیرزمینی با استفاده از تکنیک تداخل‌سنجی راداری. همایش ژئوماتیک، تهران، سازمان نقشه‌برداری کشور.
[6] دهقانی، مریم (139۳). ارائه الگوریتمی جدید برمبنای تکنیک تداخل‌سنجی راداری به‌منظور پایش فرونشست سطح زمین ناشی از استخراج آب‌های زیرزمینی. مهندسی فناوری اطلاعات مکانی، 2‌(2)، 61-73.
[7] صدیقی، مرتضی؛ و گودرزی، رامین (۱۳۹۵). تعیین فرونشست زمین در منطقۀ نظرآباد هشتگرد با استفاده از الگوریتم SBAS. همایش ملی ژئوماتیک، سازمان نقشه‌برداری کشور، ۲۳.
[8] عابدینی، موسی و محمدزاده شیشه‌گران، مریم (1401)، تغییرات کاربری اراضی و ارتباط آن با سطح آب‌های زیرزمینی و مخاطرات آن (مطالعۀ موردی: شهرستان ملارد)، مدیریت مخاطرات محیطی، 9‌(1)، 31-44.
[9] علی‌دادیانی، بهاره؛ زارع، مهدی؛ درستیان، آرزو؛ اشجع ‌اردلان، افشین؛ و حسینی، سیدکیوان (1402)، ارزیابی تأثیر فرونشست بر روند لرزه‌خیزی دشت ورامین و دشت شهریار با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای. مدیریت مخاطرات محیطی، 10(2)، 137-151.
[10] قهرودی ‌تالی، منیژه؛ خدامرادی، فرهاد؛ و علی‌نوری، خدیجه (1402)، تأثیر افت آب‌های زیرزمینی بر مخاطرات فرونشست زمین در دشت دهگلان، استان کردستان، مدیریت مخاطرات محیطی، 10‌(1)، 57-70.
 [11] گنجائیان، حمید؛ قاسمی، افشان؛ ابراهیمی، عطرین؛ و اسدپور، زهرا (1398). ارزیابی میزان فرونشست دشت همدان- بهار با استفاده از روش سری زمانی SBAS. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 9‌(36)، 62-73.
 [12] Aobpaet, A., Miguel, C. C., Andrew, H., & Itthi, T. (2013). InSAR timeseries analysis of land subsidance in Bangkok, Thailand, Remote Sens, 34, 2969-2982.
[13] Bateson, L., Cigna, F., Boon, D., & Sowter, A. (2015). The application of the Intermittent SBAS (ISBAS) InSAR method to the South Wales Coalfield, UK. Applied Earth Observation and Geoinformation, 34, 249-257.
[14] Chatterjee, R. S., Thapa, S., Singh, K. B., Varunakumar, G., & Raju, E. V. R. (2015). Detecting, mapping and monitoring of land subsidence in Jharia Coalfield, Jharkhand, India by spaceborne differential interferometric SAR, GPS and precision levelling techniques. Earth Syst, 124, 1359–1376.
[15] Chen, D., Chen, H., Zhang, W., Cao, C., Zhu, K., Yuan, X., & Du, Y. (2021). Characteristics of the Residual Surface Deformation of Multiple Abandoned Mined-Out Areas Based on a Field Investigation and SBAS-InSAR: A Case Study in Jilin, China. Remote Sens, 12(22).
[16] Cianflone, G., Tolomei, C., Brunori, C.A., & Dominici, R. (2015). InSAR time series analysis of natural and anthropogenic coastal plain subsidence (Southern Italy). Remote Sens, 7, 16004–160023.
[17] Cigna, F., Novellino, A., Colm, J., & Sowter, A. (2014). Intermittent SBAS (ISBAS) InSAR with COSMO-SkyMed X-band high resolution SAR data for landslide inventory mapping in Piana degli Albanesi (Italy). SPIE Proceedings: SAR Image Analysis, Modeling, and Techniques XIV, Amsterdam, Netherlands, 22 Sep.
[18] Lashkaripour, G.R., Ghafoori, M. & Mossavi Maddah, S.M. (2014). An investigation on the mechanism of land subsidence in the northwest of mashhad city, NE Iran. Biodiversity and Environmental Sciences, 5(3), 321-327.
[19] Liu, H., Li, M., Yuan, M., Li, B., & Jiang, X. (2022). A fine subsidence information extraction model based on multi-source inversion by integrating InSAR and leveling data. Natural Hazards, 114, 2839–2854.
[20] Motagh, M., Djamour, Y., Walter, T. R., Wetzel, H., Zschau, J., & Arabi., S. (2007). Land subsidence in Mashhad Valley, northeast Iran: results from InSAR, levelling and GPS. Geophysical Journal International, 168 (2), 518-526.
[21] Nguyen Hao, Q., & Takewaka, S. (2019). Detection of Land Subsidence in Nam Dinh Coast by Dinsar Analyses. International Conference on Asian and Pacific Coasts, 1287-1294.
[22] Wang, H., Jia, C., Ding, P., Feng, K., Yang, X., & Zhu, X. (2022). Analysis and Prediction of Regional Land Subsidence with InSAR Technology and Machine Learning Algorithm, Civil Engineering, 25.
[23] Yastika, P.E.; Shimizu, N.; & Abidin, H.Z. (2019). Monitoring of long-term land subsidence from 2003 to 2017 in coastal area of Semarang, Indonesia by SBAS DInSAR analyses using Envisat-ASAR, ALOS-PALSAR, and Sentinel-1A SAR data. Space Res, 63, 1719–1736.