واکاوی مؤلفه‌های مؤثر بر مدیریت خبر در آتش‌سوزی‌های بزرگ با تأکید بر حادثۀ پلاسکو

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت رسانه‌ای، گروه علوم ارتباطات و رسانه، دانشکدۀ علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دکتری علوم ارتباطات، گروه علوم ارتباطات، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 دکتری علوم ارتباطات، گروه علوم ارتباطات اجتماعی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

10.22059/jhsci.2024.381171.838

چکیده

این پژوهش با هدف شناسایی مؤلفه‌های مؤثر بر مدیریت اخبار در آتش‌سوزی‌های بزرگ انجام گرفته و در آن از روش تحقیق آمیخته با رویکردهای کمی و کیفی استفاده شده است. جامعۀ آماری کیفی شامل سردبیران خبری صداوسیما، سخنگو و عوامل سازمان آتش‌نشانی تهران، دبیر شورای اطلاع‌رسانی دولت، متخصصان ارتباطات و سردبیران رسانه‌ها بوده است. در بخش کمّی، همۀ اخبار منتشرشده در دو هفته مخاطرۀ پلاسکو (30 دی 1395 تا 13 بهمن 1395) که بیش از 100 هزار خبر را شامل می‌شد، بررسی شده است. برای جمع‌آوری داده‌ها در بخش کیفی، از نمونه‌گیری هدفمند و مصاحبۀ عمیق استفاده شد و داده‌ها با روش‌های تحلیل مضمون و تحلیل محتوای کمی تجزیه‌وتحلیل شدند. یافته‌ها نشان می‌دهد که رسانه‌های رسمی در مخاطرۀ پلاسکو نقاط قوتی مانند برجسته‌سازی خبری، توجه به ابعاد محلی و ملی حادثه و ارائۀ اخبار به‌طور ساده و بدون ابهام داشته‌اند. با این‌حال، ضعف‌های مهمی نیز وجود دارد، از جمله تمرکز بر اخبار رویدادمحور، عدم ارائۀ بستۀ خبری کامل، تأکید بیش از حد بر تازگی اخبار و نادیده گرفتن عناصر «چرا» و «چگونه» و بی‌توجهی به اخبار نرم. همچنین استفاده از تاکتیک‌های منابع رسمی و نشر اطلاعات سری، همراه با جهت‌گیری مثبت و رعایت نکردن بی‌طرفی خبری و پوشش ناکافی از مسئولان و نهادهای دولتی از دیگر ضعف‌های مهم در پوشش خبری حادثۀ پلاسکو بود.

کلیدواژه‌ها


[1] احمدی، محمد (1398). بررسی شیوه بازنمایی پدیدۀ پلاسکو در رسانۀ تلگرام، آفاق علوم انسانی، 3(27)، 29-48.
[2] البرزی دعوتی، هادی؛ ولدبیگی، عبدالشریف؛ و سمردپی، مریم (1396). نقش رسانه‌های جمعی در هدایت افکار عمومی در مواجهه با مخاطرۀ آبی. مدیریت مخاطرات محیطی، 4(4)، 367-381.
[3] الوندی، علیرضا؛ خجسته باقرزاده، حسن؛ رحمان‌زاده، سید علی؛ عقیلی، سید وحید؛ و عابدینی، حسن (1401). تحلیل محتوای نظرات کارشناسان در زمینۀ پوشش اخبار مخاطره در صداوسیما (سال‌های 1390 تا 1399). مطالعات میان‌رشته‌ای ارتباطات و رسانه، 5(16)، 141-164.
[4] ترزیس، جرج (1384). نقش رسانه‌ها در دوران مخاطره، ترجمۀ عباس محمدی شکیبا، پژوهش و سنجش، 42 و 43، 203-216.
[5] سورین، ورنر جوزف؛ و تانکارد، جیمز (1393). نظریه‌های ارتباطات، ترجمۀ علیرضا دهقان، تهران: مؤسسۀ چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
[6] شمس، مرتضی؛ میناوند، محمدقلی؛ و صبوری، شهاب‌الدین (1398). نحوه پوشش خبری مخاطره در خبر تلویزیونی صداوسیما (مطالعۀ موردی: مخاطرۀ پلاسکو در شبکۀ خبر)، رسانه، 30(4)، 29-47.
[7] ضیایی‌پرور، حمید (1395). سبقت شبکه‌های اجتماعی از رسانه‌های رسمی در پلاسکو، روزنامۀ ایران، شمارۀ 6413، تهران.
[8] نصراللهی، اکبر؛ و پیشنمازی، پروانه (1396). آسیب‌شناسی عملکرد رسانه‌ها در پوشش خبری حادثۀ پلاسکو، چهارمین کنفرانس جامع مدیریت مخاطره و HSE، تهران.
[9] Arbon, J. J., Kern, J. M., Morris-Drake, A., & Radford, A. N. (2020). Context-dependent contributions to sentinel behaviour: audience, satiation and danger effects. Animal Behaviour, 165, 143-152.
[10] Baykal Fide, E. (2022). Turkish Newspapers Wildfire Coverage During the Summer of 2021, Kent Akademisi Dergisi, 15(4):2110-2127.
[11] Kwok, L., Lee, J., & Han, S. H. (2022). Crisis communication on social media: what types of COVID-19 messages get the attention?. Cornell Hospitality Quarterly, 63(4), 528-543.
[12] Liu, B. F., Jin, Y., & Austin, L. (2023). Digital crisis communication theory: Current landscape and future trajectories. In Public Relations Theory III (191-212). Routledge.
[13] Mirbabaie, M., Stieglitz, S., & Brünker, F. (2022). Dynamics of convergence behaviour in social media crisis communication–a complexity perspective. Information Technology & People, 35(1), 232-258.
[14] Ruan, W. Q., Zhou, Y., Li, Y. Q., Su, X. W., Zhang, S. N., & Deng, F. (2023). Spread the Word: Secondary Crisis Communication of Unethical Destination Incidents via Social Media. Journal of Travel Research, 00472875231195731.
[15] Sanchez, D., Eagleston, H., Anker, B., Jenkins, L. T., & Gunda, T. (2021). Not all disasters are created equal: An evaluation of water issues in fire and hurricane media coverage in the United States. Water, 13(24), 3655.
[16] Williamson, R. (2019). Seeing for Himself: Harold Holt, Bushfire and Newspaper Depictions of Prime Ministerial Empathy. Journal of Australian Studies, 43, 249 - 261.
[17] Yeoman, F., & Morris, K. (2022). The Agenda-Setting Power of Fake News. The Palgrave Handbook of Media Misinformation, 265-278.
[18] Zhang, J., Xie, C., Chen, Y., Dai, Y. D., & Yi-Jun, W. (2023). The matching effect of destinations’ crisis communication. Journal of Travel Research, 62(3), 491-516.