شناسایی و ارزیابی مخاطرات محیطی با استفاده از تکنیک COCOSO؛ موردکاوی: شهرک صنعتی شرق سمنان

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسنده

گروه مهندسی صنایع، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران

10.22059/jhsci.2024.381982.840

چکیده

مخاطرات طبیعی با انواع گوناگون و گسترۀ نفوذ پدیده‌هایی تکرارشدنی و ویرانگرند که می‌توانند به زندگی و معاش انسان‌ لطمه وارد کنند. تاکنون مقالات متعددی در زمینۀ مخاطرات محیطی در شهرها انجام گرفته است، شهرک‌های صنعتی به‌دلیل جایگاه ویژه‌ در زمینۀ تولید محصولات مورد نیاز جامعه و تجمع افراد در این مکان‌ها گزینۀ مناسبی برای تحقیقات‌اند. در این مقاله تلاش شد مخاطرات محیطی تأثیرگذار در شهرک صنعتی سمنان ارزیابی و رتبه‌بندی شود. در این تحقیق پس از مرور پژوهش‌های پیشین، با استفاده از نظر خبرگان، هشت مخاطرۀ محیطی برای شهرک صنعتی سمنان و سه معیار برای ارزیابی این مخاطرات تعریف شد. پس از وزن‌دهی به معیارها، با نظر خبرگان ماتریس تصمیم تدوین شد و با استفاده از روش تصمیم‌گیری COCOSO رتبه‌بندی انجام گرفت. مهم‌ترین مخاطرات محیطی به‌دست‌آمده به‌ترتیب گرمای شدید، زلزله و بارش شدید است. در انتها نیز روی نتایج به‌دست‌آمده آنالیز حساسیت انجام گرفت تا پایداری داده‌ها بررسی شود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • ابراهیمی، لیلا؛ و سپهر، فاطمه (1396). بررسی نقش و تأثیر مخاطرات محیطی در برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهر نوشهر (با تأکید بر زلزله). کنفرانس سالانۀ پژوهش‌های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری.
  • اسماعیل‌نژاد، مرتضی (1401). ارزیابی مخاطرات محیطی سواحل دریای عمان؛ یک ارزیابی مبتنی بر رویکرد مشارکتی. مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی. 3(3)، 1-17.
  • افسری، رسول؛ و شهسواری، محمدسینا (1401). تحلیل فضایی تاب‌آوری در برابر مخاطرات طبیعی با تأکید بر سیل، مطالعۀ موردی: نواحی منطقه یک شهر تهران. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 10(4)، 119-133. doi: 10.22059/jurbangeo.2023.351188.1758
  • آلکانتارا آیالا، ایراسما (1389). «کاربردهای علم ژئومورفولوژی، مخاطرات طبیعی در آسیب‌پذیری و جلوگیری از بلایای طبیعی در کشورهای در حال توسعه»، ترجمۀ رضا خوش‌رفتار، رشد آموزش جغرافیا، 25(2)، 14-23.
  • آلکانتارا آیالا، ایراسما (1389)، کاربردهای علم ژئومورفولوژی، مخاطرات طبیعی: آسیب‌پذیری و جلوگیری از بلایای طبیعی در کشورهای در حال توسعه، ترجمه رضا خوش‌رفتار، رشد آموزش جغرافیا، 25(2).
  • اهلرس، اکارت (1392). بازگشت به زمین جغرافیا در عصر انسان، ترجمۀ عباس سعیدی، جغرافیا، 11(37)، 7-21.
  • ایمانی، بهرام؛ رحیمی هرآبادی، سعید؛ و مجیدی راد، ندا (1397). ارزیابی واکنش‌های پایداری سیستم‌های روستایی به مخاطرات خشکسالی با رویکرد تشدید فرایندهای بادی (روستاهای منطقۀ کاشان و آران و بیدگل). مدیریت مخاطرات محیطی، 5(1)، 85-109. . doi: 10.22059/jhsci.2018.249175.316
  • بدری، سیدعلی؛ کریم‌زاده، حسین؛ سعدی، سیما؛ و کاظمی، نسرین (1398). تحلیل فضایی تاب‌آوری سکونتگاه‌های روستایی در برابر مخاطرات زلزله، مطالعۀ موردی: شهرستان مریوان. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 6(1)، 1-16.
  • پورطاهری، مهدی؛ سجاسی قیداری، حمدالله؛ و صادقلو، طاهره (1390). ارزیابی تطبیقی روش‌های رتبه‌بندی مخاطرات طبیعی در مناطق روستایی (مطالعۀ موردی: استان زنجان).
  • پورطاهری، مهدی؛ حاجی‌نژاد، علی؛ فتاحی، احدالله؛ و نعمتی، رضا. (1393)، ارزیابی آسیب‌پذیری فیزیکی سکونتگاه‌های روستایی در برابر مخاطرات طبیعی (زلزله) با استفاده از مدل تصمیم‌گیری کوپراس- مطالعۀ موردی: روستاهای دهستان چالان چولان شهرستان درود، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 18(3)، 29-52.
  • پورمحمد، فرشته؛ زارع، مهدی؛ درستیان، آرزو؛ عکاشه، بهرام؛ و مجرب، مسعود (1401). تحلیل خطر احتمالی زلزله و ارزیابی جنبش نیرومند زمین در جنوب غرب البرز. مدیریت مخاطرات محیطی، 9(4)، 311-323. doi: 10.22059/jhsci.2023.353115.760
  • پیروزی، الناز؛ اصغری سراسکانرود، صیاد؛ و زینالی، بتول (1402). ارزیابی و پهنه‌بندی آسیب‌پذیری شهرستان خلخال در برابر مخاطرۀ محیطی زمین‌لرزه. مدیریت مخاطرات محیطی، 10(3)، 245-260. doi: 10.22059/jhsci.2023.366500.796
  • چپی، کامران؛ محمدی مطلق، احمد؛ احمدی، خه‌بات؛ زندی، سحر؛ و مروتی، مهوش (1391). درک مخاطرات طبیعی توسط متخصصین و دانشجویان. همایش ملی انجمن ایرانی ژئومورفولوژی.
  • حاجی‌نژاد، علی؛ بدلی، احد؛ و آقایی، واحد (1394). بررسی عوامل مؤثر بر آسیب‌پذیری ناشی از زلزله در مناطق شهری دارای سکونتگاه‌های غیررسمی با استفاده از GIS (مطالعة موردی مناطق 1 و 5 شهر تبریز). مخاطرات محیط طبیعی، 4(6)، 33-56. .doi: 10.22111/jneh.2016.2522
  • حاجی‌نژاد، علی؛ عسگری، علی؛ محمدی‌، سمیه؛ و رمضان‌زاده لسبویی، مهدی (1392)، نقش مشارکت مردم در فرایند بازسازی کالبدی ناشی از بلایای طبیعی- مورد شهر بم، جغرافیا، 11(37)، 217-232.
  • حسام، رسول؛ ضرابی، اصغر؛ و تقوایی، مسعود (1398). پتانسیل‌سنجی خطر سیلاب شهری با رویکرد توسعۀ شهری ایمن (مطالعۀ موردی: شهر گنبدکاووس). مدیریت مخاطرات محیطی، 6(1)، 17-32. doi: 10.22059/jhsci.2019.280517.465
  • حسنلو، حمیدرضا؛ حسینی درونکلایی، سیده‌زهرا؛ حسین‌زاده، بابک (1401). معرفی مدلی کیفی برای آموزش شهروندی در مخاطرات محیطی با تکیه بر گرندد تئوری (مطالعۀ موردی: آتش‌سوزی بزرگ). مدیریت مخاطرات محیطی، 9(3). 241‌-253.
  • حسینی، سیدرسول؛ امیری، عبدالله؛ و یاری، سجاد (1395). کاهش مخاطرات زیست‌محیطی طرح‌های احداثی یا توسعۀ شهرک‌های صنعتی با رویکرد پدافند غیرعامل، کنفرانس پدافند غیرعامل و توسعۀ پایدار.
  • دلارام، رقیه؛ فتوحی، صمد؛ نگارش، حسین؛ و المدرسی، سیدعلی (1402). بررسی مخاطرات توفان‌های ماسه‌ای و جابه‌جایی بارخان‌ها بر مسیر ارتباطی نصرت‌آباد-فهرج. مدیریت مخاطرات محیطی، 10(3)، 183-198. doi: 10.22059/jhsci.2023.364639.793
  • رحیمی هرآبادی، سعید؛ و هدائی آرانی، مجتبی (1393). آسیب‌شناسی مطالعات ژئوسیستم‌ها در ایران و ضرورت آن در پایداری محیط (مورد: ریگ بلند آران و بیدگل)، مؤسسۀ جغرافیای دانشگاه تهران، مجموعه مقالات اولین همایش ملی علوم جغرافیایی ایران، 31 اردیبهشت 1393.
  • رستمی فتح‌آبادی، محمد؛ جعفربیگلو، منصور؛ و مقیمی، ابراهیم (1399). تحلیل فضایی مناطق سیل‌زده و سیل‌خیز شهر نورآباد لرستان و مخاطرات آن. مدیریت مخاطرات محیطی، 7(3)، 313-329. doi: 10.22059/jhsci.2020.310534.609
  • سبحانی، پروانه؛ و دانه‌کار، افشین (1402). ارزیابی مخاطرات محیطی و آسیب‌پذیری منطقۀ حفاظت‌شدۀ حرا با استفاده از مدل‌DPSIR . مدیریت مخاطرات محیطی، 10(3)، 215-232. doi: 10.22059/jhsci.2023.366567.797
  • سلمانی، محمد؛ بدری، سید‌علی؛ مطوف، شریف؛ و کاظمی ثانی عطاالله، نسرین (1394). ارزیابی رویکرد تاب‌آوری جامعه در برابر مخاطرات طبیعی، مورد مطالعه: شهرستان دماوند. مدیریت مخاطرات محیطی، 2(4)، 393-409. doi: 10.22059/jhsci.2015.58266
  • شایان، سیاوش؛ یمانی، مجتبی؛ و عمونیا، حمید (1396). ضرورت‌ها و راهکارهای مدیریت آسیب‌پذیری شهرها از دیدگاه مخاطرات و بلایای طبیعی. همایش ملی دانشجویی جغرافیا و برنامه‌ریزی.
  • صالحی‌پور میلانی، علیرضا؛ زمانی، مهدی؛ و صدوق، سیدحسن (1400). ارزیابی آسیب‌پذیری و تاب‌آوری شهر رزن در برابر زلزله. مدیریت مخاطرات محیطی، 8(3)، 267-282. . doi: 10.22059/jhsci.2021.329335.669
  • عزمی، آئیژ؛ میرزایی‌قلعه، فرزاد؛ درویشی، سبا (1394). جایگاه دانش بومی در مدیریت مخاطرات طبیعی در روستاها (مطالعۀ موردی: دهستان شیزر- شهرستان هرسین)، جغرافیا و مخاطرات محیطی، 4(13)، 23-39.
  • فصیحی، حبیب‌اله؛ سلیمانی مهرنجانی، محمد؛ احمدنیا کوهستانی، سمیرا (1400)، بررسی پیامدهای محیطی شهرک صنعتی تالش در زیست‌بوم‌های پیرامونی (مورد مطالعه: روستای کشلی). تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. ۲۱(۶۱)، ۳۳۷-۳۵۰.
  • قهرودی تالی، منیژه؛ مجیدی هروی، آنیتا؛ و عبدلی، اسماعیل (1395). آسیب‌پذیری ناشی از سیلاب شهری (مطالعۀ موردی: تهران، درکه تا کن). جغرافیا و مخاطرات محیطی، 5(17)، 21-35.
  • نیسانی سامانی، زینب، آل شیخ، علی‌اصغر؛ و نیسانی سامانی، نجمه (1400). تحلیل عدم قطعیت ریسک مخاطرۀ آتش‌سوزی جنگل مبتنی بر نظریۀ شهود دمپستر- شافر (مطالعۀ موردی: بخشی از جنگل‌های کرمانشاه). مدیریت مخاطرات محیطی، 8(4)، 413-430. doi: 10.22059/jhsci.2022.334588.690
  • یعقوب‌زاده، مریم؛ سلمان ماهینی، عبدالرسول؛ میکاییلی تبریزی، علیرضا؛ دانه‌کار، افشین؛ و مصلحی، مریم (1400). اولویت‌بندی مخاطرات محیطی جنگل‌های مانگرو استان هرمزگان. مخاطرات محیط طبیعی، 10(30)، 69-82. doi: 10.22111/jneh.2020.34699.1675
  • یونسیان، مسعود؛ دستورانی، محمدجواد؛ نوری، جعفر؛ محوی، امیرحسین؛ نشاط، علی‌اصغر؛ و محمودیان، سانازسادات (1388)، ارزیابی اثرات بهداشت محیطی احداث شهرک‌های صنعتی. مجلۀ دانشکدۀ بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی. ۷(۱)، ۱-۹.
  • Abidin, H. Z., Andreas, H., Gumilar, I., Sidiq, T. P., & Fukuda, Y. (2013). Land subsidence in coastal city of Semarang (Indonesia): characteristics, impacts and causes. Geomatics, Natural Hazards and Risk, 4(3), 226-240.
  • Alam, M. S., & Haque, S. M. (2022). Multi-dimensional earthquake vulnerability assessment of residential neighborhoods of Mymensingh City, Bangladesh: A spatial multi-criteria analysis based approach. Journal of Urban Management, 11(1), 37-58.
  • Alcántara-Ayala, Irasema. (2002). Geomorphology, Natural Hazards, Vulnerability and Prevention of Natural Disasters in Developing Countries ,Geomorphology, 47, 107–124.
  • Bagheri-Gavkosh, M., Hosseini, S. M., Ataie-Ashtiani, B., Sohani, Y., Ebrahimian, H., Morovat, F., & Ashrafi, S. (2021). Land subsidence: A global challenge. Science of The Total Environment, 778, 146193.
  • Barlian, E., Hermon, D., Dewata, I., & Umar, I. (2020). Mitigation and adaptation of community using AHP in earthquake disaster-prone areas in Pagar Alam City-Indonesia. International Journal of Management and Humanities, 4(9), 34-38.
  • Bernardo, B. J., Nhambire, E., Freia, A., de Jesus, O. M., Guambe, J. J. J., Ombe, Z., & Dgedge, G. (2022). Impacts of hailstorm on urban agriculture in Northern of Maputo City and Matola (Mozambique)-An analysis from a climate change perspective: An analysis from a climate change perspective. Cadernos de Geografia, (46), 51-64.
  • Britton, N. R., (1986). Developing an Understanding of Disaster. Journal of Sociology, 22(2), 254-271.
  • Casali, Y., Yonca Aydin, N., & Comes, T. (2022). Machine learning for spatial analyses in urban areas: a scoping review. Sustainable Cities and Society. 104050. 10.1016/j.scs.2022.104050.
  • Cea, L.; & Costabile, P. (2022). Flood Risk in Urban Areas: Modelling, Management and Adaptation to Climate Change. A Review. Hydrology, 9, 50. https://doi.org/10.3390/hydrology9030050
  • Chang, H, Pallathadka, A. Sauer, J, Grimm, N.B., Zimmerman, R., Cheng, C., Iwaniec, D.M., Kim, Y., Lloyd, R., McPhearson, T., Rosenzweig, B., Troxler, T., Welty, C., Brenner, R., Herreros-Cantis, P. (2021) Assessment of urban flood vulnerability using the social-cological-technological systems framework in six US cities, Sustainable Cities and Society, 68, 2021
  • de Sá Silva, A. C. R., Bimbato, A. M., Balestieri, J. A. P., & Vilanova, M. R. N. (2022). Exploring environmental, economic and social aspects of rainwater harvesting systems: A review. Sustainable Cities and Society, 76, 103475.
  • Esfandyari, F., gafari, A., & Lotfi, K. (2014). Vulnerability Assessment Cities nearby Faults using TOPSIS Method& GIS: A Case Study of Ardabil. Journal of Natural Environmental Hazards, 3(4), 17-33. doi: 10.22111/jneh.2014.2466
  • Ghasemi, A., & Amanollahi, J. (2020). Evaluating and Forecasting the Probability of Lightning Occurrence in Rasht City. Geography and Environmental Sustainability, 10(1), 21-35.
  • He, X. C., Yang, T. L., Shen, S. L., Xu, Y. S., & Arulrajah, A. (2019). Land subsidence control zone and policy for the environmental protecz`tion of Shanghai. International journal of environmental research and public health, 16(15), 2729.
  • Hernández-Hernández, M., Olcina, J., & Morote, Á. F. (2020). Urban stormwater management, a tool for adapting to climate change: From risk to resource. Water, 12(9), 2616.
  • Herreros-Cantis, P., Olivotto, V., Grabowski, Z. J., & McPhearson, T. (2020). Shifting landscapes of coastal flood risk: environmental (in) justice of urban change, sea level rise, and differential vulnerability in New York City. Urban transformations, 2(1), 9.
  • Jay, O., Capon, A., Berry, P., Broderick, C., de Dear, R., Havenith, G., ... & Ebi, K. L. (2021). Reducing the health effects of hot weather and heat extremes: from personal cooling strategies to green cities. The Lancet, 398(10301), 709-724.
  • Jiang, W. & Tan, Y. (2022). Overview on failures of urban underground infrastructures in complex geological conditions due to heavy rainfall in China during 1994–2018. Sustainable Cities and Society, 76, 103509.
  • Jin, C., Shu, Y., Han, Z., Chen, Q., He, J., & Wang, S. (2022). Lightning disaster risk zoning in Jiangsu province of china based on the analytic hierarchy process and entropy weight method. Frontiers in Environmental Science, 10, 943000.
  • Kheirizadeh Arouq, M., Esmaeilpour, M., & Sarvar, H. (2020). Vulnerability assessment of cities to earthquake based on the catastrophe theory: a case study of Tabriz city, Iran. Environmental Earth Sciences, 79, 1-21.
  • Laino, E., & Iglesias, G. (2023). Extreme climate change hazards and impacts on European coastal cities: A review. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 184, 113587.
  • Lyu, H. M., Shen, S. L., Zhou, A., & Yang, J. (2020). Risk assessment of mega-city infrastructures related to land subsidence using improved trapezoidal FAHP. Science of the Total Environment, 717, 135310.
  • Marengo, J. A., Alves, L. M., Ambrizzi, T., Young, A., Barreto, N. J., & Ramos, A. M. (2020). Trends in extreme rainfall and hydrogeometeorological disasters in the Metropolitan Area of São Paulo: a review. Annals of the New York Academy of Sciences, 1472(1), 5-20.
  • Mphambukeli, T. N. (2020). Hailstorm and human excreta: Navigating the hazardous landscapes in low-income communities in Mangaung, South Africa. Frontiers in Sustainable Cities, 2, 523891.
  • Mu, D., Luo, P., Lyu, J., Zhou, M., Huo, A., Duan, W., ... & Zhao, X. (2021). Impact of temporal rainfall patterns on flash floods in Hue City, Vietnam. Journal of Flood Risk Management, 14(1), e12668.
  • Shadmaan, S., & Islam, A. I. (2021). Estimation of earthquake vulnerability by using analytical hierarchy process. Natural Hazards Research, 1(4), 153-160.
  • Sharma, S., Neupane, B., Kc, H. B., Koirala, M. P., Damase, N. P., Dhakal, S., ... & Said, R. (2022). Lightning threats in Nepal: occurrence and human impacts. Geomatics, Natural Hazards and Risk, 13(1), 1-18.
  • Villamil, D. E., Rojas, H. E., Santamaria, F., & Diaz, W. (2021). Lightning Risk and Disaster Risk Management at the beginning of the 2020s. In 2021 35th International Conference on Lightning Protection (ICLP) and XVI International Symposium on Lightning Protection (SIPDA) (1, 01-05). IEEE.
  • Wang, J., Chen, Y., Liao, W., He, G., Tett, S. F., Yan, Z., ... & Hu, Y. (2021). Anthropogenic emissions and urbanization increase risk of compound hot extremes in cities. Nature Climate Change, 11(12), 1084-1089.
  • Yazdani, M., Zarate, P., Kazimieras Zavadskas, E. & Turskis, Z. (2019), A combined compromise solution (COCOSO) method for multi-criteria decision-making problems, Management Decision, 57(9), 2501-2519. https://doi.org/10.1108/MD-05-2017
مدیریت مخاطرات محیطی
دوره 11، شماره 3
مهر 1403
صفحه 175-192

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار