ارزیابی فرونشست زمین در منطقۀ تخت جمشید و مخاطرات آن

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 گروه جغرافیای طبیعی، دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 گروه جغرافیای طبیعی، ژئومورفولوژی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 گروه جغرافیای طبیعی، مهندسی منابع آب، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.22059/jhsci.2024.386086.853

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی و ترسیم الگوهای پایداری/ ناپایداری برای منطقۀ تخت جمشید در دامنۀ زمانی 27 اکتبر 2016 تا 22 فوریه 2020 با استفاده از تداخل‌سنجی راداری انجام گرفت. برای آنالیز سری زمانی فرونشست رخ‌داده در منطقه از آنالیز سری زمانی پراکنشگر دائمی (PS-InSAR) استفاده شد. داده‌ها 180 تصویر SENTINEL-1 A بود که مدارهای صعودی و نزولی را پوشش می‌دهند. از این داده‌ها برای ارزیابی نرخ تغییر شکل زمین در سایت میراث باستان‌شناسی تخت جمشید استفاده شد. بدین منظور پدیدۀ تغییر شکل زمین در منطقۀ تخت جمشید شناسایی و اندازه‌گیری شد. یافته‌ها نشان می‌دهد که فرونشست در محوطۀ تخت جمشید در طول دورۀ مشاهده (2020-2016) تقریباً پایدار بوده است (107/0- ≤ میلی‌متر / سال، میانگین 26 پراکنشگر دائمی (PS) در سایت). نرخ فرونشست تخمینی برای دورۀ 2020-2016، به‌دست‌آمده با استفاده از تداخل‌سنجی پراکنشگر دائمی (PSI) نشان داد که تغییر شکل مشاهده‌شده در سایت با بستر زمین‌شناسی و کاربری زمین مطابقت دارد و با سفره‌های زیرزمینی مرودشت که روی رسوبات کواترنر قرار دارند ارتباطی ندارد. این نتایج به درک بهتر پویایی فرونشست زمین در منطقۀ تخت جمشید کمک کرده و بر لزوم نظارت و مدیریت مستمر این محوطه باستانی ارزشمند تأکید می‌کند.

کلیدواژه‌ها


  • اکبریان، مرتضی؛ و قهرودی تالی، منیژه (2024). تحلیل محیطی فرونشست زمین در دشت اسدآباد همدان و مخاطرات آن. مدیریت مخاطرات محیطی، 11(1)، 72-57.
  • پاپی، رامین؛ عطارچی، سارا؛ و سلیمانی، مسعود (2020). تحلیل سری زمانی فرونشست زمین در غرب استان تهران (دشت شهریار) و ارتباط آن با برداشت آب‌های زیرزمینی با تکنیک تداخل‌سنجی راداری. جغرافیا و پایداری محیط، 10(1)، 109–
  • پی لاش، دیوید (1392). مبانی سنجش از دور مایکروویو (تداخل‌سنجی راداری)، ترجمۀ عبدالحسین حاجی‌زاده؛ محمدعلی نظام‌محله؛ سعید فرزانه؛ عبدالمطلب رستگار؛ هداسادات سیدرضایی. ماهواره.
  • روستایی، شهرام؛ و نجف‌وند، سمیرا (2022). پایش پدیده فرونشست دشت‌ها بر مبنای الگوریتم خودکار SNAP2STAMPS به روش تداخل‌سنجی راداری (PSI) (مطالعۀ موردی: دشت مرند). جغرافیا و مخاطرات محیطی، 11(4)، 42-21.
  • علی‌دادیانی، بهاره؛ زارع، مهدی؛ درستیان، آرزو؛ اشجع اردلان، افشین؛ و حسینی، سیدکیوان (2023). ارزیابی تأثیر فرونشست بر روند لرزه‌خیزی دشت ورامین و دشت شهریار با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای. مدیریت مخاطرات محیطی 10(2)، 137–
  • قهرودی تالی، منیژه؛ خدامرادی، فرهاد؛ علی‌نوری، خدیجه (2023). تأثیر افت آب‌های زیرزمینی بر مخاطرات فرونشست زمین در دشت دهگلان، استان کردستان. مدیریت مخاطرات محیطی، 10(1)، 57–
  • مقصودی، یاسر؛ امانی، رضا؛ و احمدی، حسن (2019). بررسی رفتار فرونشست زمین در منطقۀ غربی تهران با استفاده از تصاویر سنتینل-1 و تکنیک تداخل‌سنجی راداری مبتنی بر پراکنشگرهای دائمی. تحقیقات منابع آب ایران، 15، 299–
  • Akhoondzadeh, M. (2015). (PDF) Principles of Remote Sensing [WWW Document]. ResearchGate. URL https://www.researchgate.net/publication/366592510_Principles_of_Remote_Sensing (accessed 12.13.24).
  • Alberti, S., Ferretti, A., Leoni, G., Margottini, C., & Spizzichino, D. (2017). Surface deformation data in the archaeological site of Petra from medium-resolution satellite radar images and SqueeSARTM J. Cult. Herit. 25, 10–20. https://doi.org/10.1016/j.culher.2017.01.005
  • Alipour, S., Motgah, M., Sharifi, M.A., & Walter, T.R. (2008). InSAR time series investigation of land subsidence due to groundwater overexploitation in Tehran, Iran. 2008 Second Workshop Use Remote Sens. Tech. Monit. Volcanoes Seism. Areas 1–5. https://doi.org/10.1109/USEREST.2008.4740370
  • Aloiz, E., Douglas, J., & Nagel, A. (2016). Painted plaster and glazed brick fragments from Achaemenid Pasargadae and Persepolis, Iran. Herit. Sci. 4. https://doi.org/10.1186/s40494-016-0072-7
  • Castellazzi, P., Arroyo-Domínguez, N., Martel, R., Calderhead, A.I., Normand, J.C.L., Gárfias, J., & Rivera, A. (2016). Land subsidence in major cities of Central Mexico: Interpreting InSAR-derived land subsidence mapping with hydrogeological data. Int. J. Appl. Earth Obs. Geoinformation 47, 102–111. https://doi.org/10.1016/j.jag.2015.12.002
  • Daneshmandi, A. (2018). Geotectonic Critical Analysis with Emphasis on Active Remote Sensing (ASAR Sensor) Case study: Persepolis.
  • Dehghani, M., Valadan Zoej, M.J., Hooper, A., Hanssen, R.F., Entezam, I., & Saatchi, S. (2013). Hybrid conventional and Persistent Scatterer SAR interferometry for land subsidence monitoring in the Tehran Basin, Iran. ISPRS J. Photogramm. Remote Sens. 79, 157–170. https://doi.org/10.1016/j.isprsjprs.2013.02.012
  • Dehghan-Soraki, Y., Sharifikia, M., & Sahebi, M.R. (2015). A comprehensive interferometric process for monitoring land deformation using ASAR and PALSAR satellite interferometric data. GIScience Remote Sens. 52, 58–77. https://doi.org/10.1080/15481603.2014.989774
  • Ferretti, A., Prati, C., & Rocca, F. (2001). Permanent scatterers in SAR interferometry. IEEE Trans. Geosci. Remote Sens. 39, 8–20. https://doi.org/10.1109/36.898661
  • Foroughnia, F., Nemati, S., Maghsoudi, Y., & Perissin, D. (2019). An iterative PS-InSAR method for the analysis of large spatio-temporal baseline data stacks for land subsidence estimation. Int. J. Appl. Earth Obs. Geoinformation 74, 248–258. https://doi.org/10.1016/j.jag.2018.09.018
  • Ghazifard, A., Akbari, E., Shirani, K., & Safaei, H. (2017). Evaluating land subsidence by field survey and D-InSAR technique in Damaneh City, Iran. J. Arid Land 9, 778–789. https://doi.org/10.1007/s40333-017-0104-5
  • Goldstein, R.M., & Werner, C. (1998). (PDF) Radar interferogram filtering for geophysical applications. Geophysical Research Letters, 25, 4035-4038. ResearchGate. https://doi.org/10.1029/1998GL900033
  • Goorabi, A., Karimi, M., Yamani, M., & Perissin, D. (2020a). Land subsidence in Isfahan metropolitan and its relationship with geological and geomorphological settings revealed by Sentinel-1A InSAR observations. J. Arid Environ. 181, 104238. https://doi.org/10.1016/j.jaridenv.2020.104238
  • Goorabi, A., Maghsoudi, Y., & Perissin, D. (2020b). Monitoring of the ground displacement in the Isfahan, Iran, metropolitan area using persistent scatterer interferometric synthetic aperture radar technique. J. Appl. Remote Sens. 14, 024510. https://doi.org/10.1117/1.JRS.14.024510
  • Guo, J., Zhou, L., Yao, C., & Hu, J. (2016). Surface Subsidence Analysis by Multi-Temporal InSAR and GRACE: A Case Study in Beijing. Sensors 16, 1495. https://doi.org/10.3390/s16091495
  • Hanssen, R.F. (2001). Radar Interferometry: Data Interpretation and Error Analysis, 2001st edition. ed. Springer.
  • Hooper, A., Bekaert, D., Spaans, K., & Arıkan, M. (2012). Recent advances in SAR interferometry time series analysis for measuring crustal deformation. Tectonophysics 514–517, 1–13. https://doi.org/10.1016/j.tecto.2011.10.013
  • Hooper, A., Segall, P., & Zebker, H. (2007). Persistent scatterer interferometric synthetic aperture radar for crustal deformation analysis, with application to Volcán Alcedo, Galápagos. J. Geophys. Res. Solid Earth 112, B07407. https://doi.org/10.1029/2006JB004763
  • Kampes, B., & Adam, N. (2005). The STUN algorithm for persistent scatterer interferometry [WWW Document]. URL https://www.researchgate.net/publication/312494737_The_STUN_algorithm_for_persistent_scatterer_interferometry (accessed 11.19.24).
  • Kampes, B.M. (2006). Radar Interferometry, vol. 12. Springer, Berlin. - References - Scientific Research Publishing [WWW Document]. URL https://www.scirp.org/reference/referencespapers?referenceid=2412864 (accessed 11.21.24).
  • Kehl, M., Frechen, M., & Skowronek, A. (2005). Paleosols derived from loess and loess-like sediments in the Basin of Persepolis, Southern Iran. Quat. Int. 140–141, 135–149. https://doi.org/10.1016/j.quaint.2005.05.007
  • Kehl, M., Skowronek, A., & Frechen, M. (2009). Nature and age of Late Quaternary basin fill deposits in the Basin of Persepolis/Southern Iran | Request PDF [WWW Document]. URL https://www.researchgate.net/publication/222130117_Nature_and_age_of_Late_Quaternary_basin_fill_deposits_in_the_Basin_of_PersepolisSouthern_Iran (accessed 11.12.24).
  • Kiseleva, Е., Mikhailov, V., Smolyaninova, E., Dmitriev, P., Golubev, V., Timoshkina, E., Hooper, A., Samiei-Esfahany, S., & Hanssen, R. (2014). PS-InSAR Monitoring of Landslide Activity in the Black Sea Coast of the Caucasus. Procedia Technol. 16, 404–413. https://doi.org/10.1016/j.protcy.2014.10.106
  • Li, Z., Cao, Y., Wei, J., Duan, M., Wu, L., Hou, J., & Zhu, J. (2019). Time-series InSAR ground deformation monitoring: Atmospheric delay modeling and estimating. Earth-Sci. Rev. 192, 258–284. https://doi.org/10.1016/j.earscirev.2019.03.008
  • Mahmoudpour, M., Khamehchiyan, M., Nikudel, M.R., & Ghassemi, M.R. (2016). Numerical simulation and prediction of regional land subsidence caused by groundwater exploitation in the southwest plain of Tehran, Iran. Eng. Geol. 201, 6–28. https://doi.org/10.1016/j.enggeo.2015.12.004

[32/1] Moghimi, E. (2014). Hazards Science, University of Tehran Press, ISBN 978-964-03-6659-2.

[32/2] Moghimi, E. (2014). Why hazards science? Definition and necessity. Iranian Journal of Hazards Scuence, 1)1).

[32/3] Moghimi , E. (2012). Urban geomorphology , University of Tehran Press, ISBN 978-964-03-6276-1.

  • Motagh, M., Shamshiri, R., Haghshenas Haghighi, M., Wetzel, H.-U., Akbari, B., Nahavandchi, H., Roessner, S., & Arabi, S. (2017). Quantifying groundwater exploitation induced subsidence in the Rafsanjan plain, southeastern Iran, using InSAR time-series and in situ measurements. Eng. Geol. 218, 134–151. https://doi.org/10.1016/j.enggeo.2017.01.011
  • Mousavi, A (2012) Persepolis: Discovery and Afterlife of a World Wonder, De Gruyter.
  • Naderi, M., Raeisi, E., & Zarei, M. (2016). The impact of halite dissolution of salt diapirs on surface and ground water under climate change, South-Central Iran. Environ. Earth Sci. 75, 1–13. https://doi.org/10.1007/s12665-016-5525-5
  • Perissin, N.D. (PDF) Repeat-Pass SAR Interferometry With Partially Coherent Targets [WWW Document]. URL https://www.researchgate.net/publication/220052369_Repeat-Pass_SAR_Interferometry_With_Partially_Coherent_Targets (accessed 11.14.24).
  • Perissin, D. (2016a). Interferometric SAR Multitemporal Processing: Techniques and Applications, in: Ban, Y. (Ed.), Multitemporal Remote Sensing, Remote Sensing and Digital Image Processing. Springer International Publishing, Cham, pp. 145–176. https://doi.org/10.1007/978-3-319-47037-5_8
  • Perissin, D., & Wang, T. (2012). Repeat-Pass SAR Interferometry With Partially Coherent Targets. IEEE Trans. Geosci. Remote Sens. 50, 271–280. https://doi.org/10.1109/TGRS.2011.2160644
  • Perissin, D., Wang, Z., & Lin, H. (2012). Shanghai subway tunnels and highways monitoring through Cosmo-SkyMed Persistent Scatterers. ISPRS J. Photogramm. Remote Sens. 73, 58–67. https://doi.org/10.1016/j.isprsjprs.2012.07.002
  • Rajabi, A., & Ghorbani, E. (2016). Land subsidence due to groundwater withdrawal in Arak plain, Markazi province, Iran. Arab. J. Geosci. 9, 738. https://doi.org/10.1007/s12517-016-2753-7
  • Xue, F., Lv, X., Dou, F., & Yun, Y. (2020). A Review of Time-Series Interferometric SAR Techniques: A Tutorial for Surface Deformation Analysis. IEEE Geosci. Remote Sens. Mag. 8, 22–42. https://doi.org/10.1109/MGRS.2019.2956165
  • Yagüe-Martínez, N., Prats-Iraola, P., Rodríguez González, F., Brcic, R., Shau, R., Geudtner, D., Eineder, M., & Bamler, R. (2016). Interferometric Processing of Sentinel-1 TOPS Data. IEEE Trans. Geosci. Remote Sens. 54, 2220–2234. https://doi.org/10.1109/TGRS.2015.2497902
  • Zhou, Z. (2013b). The applications of InSAR time series analysis for monitoring long-term surface change in peatlands (PhD). University of Glasgow.