واکاوی سازوکار و مخاطرات توفان حاره‌ای نیلوفر

نوع مقاله : پژوهشی بنیادی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشجوی دکتری اقلیم‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.

3 دانشیار دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

توفان حاره­ای از مهم‌ترین مخاطرات جوی است که سواحل مناطق جنوبی ایران را تهدید می‌کند. شناخت این مخاطرات و آگاهی از زمان حدوث آن می­تواند در مدیریت مخاطرات ناشی از آن مهم باشد. هدف این پژوهش واکاوی سازوکار و مخاطرات توفان حاره­ای نیلوفر است که در دریای عرب شکل گرفت. داده­های جوی شامل فشار تراز دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل، مؤلفه‌های مداری و نصف‌النهاری باد، سرعت قائم، نم ویژه، انرژی پتانسیل در دسترس همرفت، فرارفت تاوایی و دمای سطح دریا برای روزهای فعالیت توفان حاره­ای نیلوفر اخذ و بررسی شد. نتایج نشان داد که عمیق شدن ناوة تراز 500 میلی‌بار با محور جنوب غربی – شمال شرقی، یک کم‌ارتفاع بریده را در روز‌های بیست‌وپنجم و بیست‌وششم اکتبر بر روی دریای عرب پدید آورد که در پی آن، ضلع شرقی کم‌ارتفاع مذکور با ایجاد واگرایی در تراز 500 میلی‌بار، یک منطقة همگرایی قوی را در ترازهای زیرین جو و بر روی سطح دریا شکل داد. حرکت شرق‌سوی ناوه در روز سوم شکل‌گیری توفان و خروج از منطقة فعالیت توفان، همچنین تغییر سازوکار حرکتی آن در پی دسترسی به انرژی دریافتی از سطح اقیانوس (تبدیل انرژی گرمایی به مکانیکی) به تقویت جریان‌های فرازهنج و فروهنجی در دیوارة چشم و چشم توفان کمک کرد. در این روز و روزهای بعدی فعالیت توفان، افزایش سرعت رودباد تراز پایینی جو نسبت به ترازهای بالایی، سبب تغییر منبع انرژی حرکتی توفان از ترازهای فوقانی به ترازهای زیرین جو شد؛ همچنین اندرکنش زبانه­ها و مراکز واچرخندی مستقر بر روی دریای عرب، مسیر حرکت و جابه‌جایی توفان را تا از بین رفتن آن در سی‌ویکم اکتبر شکل داد.

کلیدواژه‌ها


 
]1[. خسروی، محمود؛ پودینه، محمدرضا (1389). تحلیلی بر تأثیرات اقلیمی سیکلون حاره­ای گونو (خرداد 1386) بر جنوب شرق ایران، پژوهش­های جغرافیای طبیعی، شمارة 72: 72-53.
]2[. قویدل رحیمی، یوسف (1390). نگاشت و تحلیل همگرایی جریان رطوبت جو طی بارش فوق سنگین ناشی از توفان حاره­ای فت در سواحل چابهار، مدرس علوم انسانی – برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دورۀ پانزدهم، شمارة 2: 118-101.
]3[. لشکری، حسن؛ کیخسروی، قاسم (1389). تحلیل سینوپتیکی توفان گونو و اثرات آن بر جنوب شرق ایران، مجلة جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 21، شمارة پیاپی 39، شمارة 3: 20‌–‌1.
]4[. مقیمی، ابراهیم (1393). دانش مخاطرات برای زندگی با کیفیت بهتر و محیط پایدارتر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
[5]. Bhaskaran, P. K., et al. (2013). "Performance and validation of a coupled parallel ADCIRC–SWAN model for THANE cyclone in the Bay of Bengal." Environmental Fluid Mechanics 13(6): 601-623. DOI:10.1007/s10652-013-9284-5.
[6]. Briegel, L. M. and W. M. Frank (1997). "Large-scale influences on tropical cyclogenesis in the western North Pacific." Monthly weather review 125(7): 1397-1413. DOI:http://dx.doi.org/10.1175/1520-0493.
[7]. Dunkerton, T., et al. (2009). "Tropical cyclogenesis in a tropical wave critical layer: Easterly waves." Atmos. Chem. Phys 9: 5587-5646.Doi:10.5194/acp-9-5587-.
[8]. Emanuel, K. ((2005). "Increasing destructiveness of tropical cyclones over the past 30 years." Nature 436(7051): 686-688. Doi:10.1038/nature03906.
[9].Emanuel, K. A. (1991). "The theory of hurricanes." Annual Review of Fluid Mechanics 23(1): 179-196.DOI: 10.1146/annurev.fl.23.010191.
[10].Gray, W. M. (1998). "The formation of tropical cyclones." Meteorology and atmospheric physics 67(1-4): 37-69. DOI: 10.1007/ BF01277501.
[11].Gulev, S., et al. (2001). "Extratropical cyclone variability in the Northern Hemisphere winter from the NCEP/NCAR reanalysis data." Climate Dynamics 17(10): 795-809. DOI: 10.1007/s003820000145.
[12].Jullien, S., et al.(2012) "Impact of tropical cyclones on the heat budget of the South Pacific Ocean." Journal of Physical Oceanography 42(11): 1882-1906. Doi: http://dx.doi.org/10.1175/JPO-D-11-0133.1.
[13].KING, D., DAVIDSON, J. & ANDERSON-BERRY, L. 2010. Disaster Mitigation and Societal Impacts. Global Perspectives on Tropical Cyclones: From Science to Mitigation, 4, 409. Doi: 10.1142/9789814293488_0013.
 [14].Lin, C.H., et al. (2013)."The Effect of Tropical Cyclones (Typhoons) on Emergency Department Visits." The Journal emergency medicine45(3):372-379. DOI: 10.1016/j.jemermed.2013.02.002.
[15].Liou, C.-S. (2007). "Sensitivity of high-resolution tropical cyclone intensity forecasts to surface flux parameterization." Natural Hazards 41(3): 387-399. DOI: 10.1007/s11069-006-9046-5.
[16].Nie, H., et al. (2012). "Simulating a typhoon storm surge using a nested Ecomsed model." Procedia Engineering 31: 775-780. Doi:10.1016/j.proeng.2012.01.1101
[17].Rao, R. (1987). "Further analysis on the thermal response of the upper Bay of Bengal to the forcing of pre-monsoon cyclonic storm and summer monsoonal onset during MONEX-79." Mausam 38(2): 147-156Doi: 10.12691/ajmo-2-2-2.
[18].Roy, C. and R. Kovordányi (2012). "Tropical cyclone track forecasting techniques―A review." Atmospheric research 104: 40-69. Doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.atmosres.2011.09.012.
[19].Sadhuram, Y. (2004). "Record decrease of sea surface temperature following the passage of a super cyclone over the Bay of Bengal." Current Science 86(3): 383-384p.Doi: 10.12691/ajmo-2-2-2.
[20]. Schade, L. R. (2000). "Tropical cyclone intensity and sea surface temperature." Journal of the atmospheric sciences 57(18): 3122-3130. Doi:http://dx.doi.org/10.1175/15200469(2000)0572.0.CO;2
[21].Simmonds, I. and K. Keay (2000). "Variability of Southern Hemisphere extratropical cyclone behavior, 1958-97." Journal of Climate13(3):550561.Doi:http://dx.doi.org/10.1175/15200442(2000)0132.0.CO;2.
[22]. Vincent, E. M., et al. (2012). "Processes setting the characteristics of sea surface cooling induced by tropical cyclones." Journal of Geophysical Research: Oceans (1978–2012) 117(C2). DOI: 10.1029/ 2011JC007396.
[23].Webster, P. J., et al. (2005). "Changes in tropical cyclone number, duration, and intensity in a warming environment." Science 309(5742): 1844-1846. DOI: 10.1126/science.1116448.
[24].http://www.havagerash.ir/post/346