تحلیل رابطۀ آلودگی هوای تهران با ترافیک و شرایط جو برای کاهش مخاطرات

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 استادیار، گروه جغرافیای طبیعی دانشکدۀ جغرافیا دانشگاه تهران

2 استاد، گروه جغرافیای انسانی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران

3 استادیار، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران

4 کارشناس ارشد، مخاطرات محیطی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران

چکیده

آلودگی هوا از مهم‌ترین مخاطرات زیست‌محیطی کلانشهرهاست که شناخت عوامل مؤثر بر آن کمک شایانی به کاهش آثار آن خواهد کرد. حل این مشکل نیازمند مطالعات دقیق در زمینۀ شناسایی متغیرهای مؤثر بر آلاینده‌هاست. هدف این پژوهش بررسی تغییرات شاخص کیفیت هوا در ارتباط با شرایط جوی و ترافیک در شهر تهران طی 60 روز (15 آبان تا 15 دی، معادل 6 نوامبر تا 5 ژانویه) برای هر یک از سال‌های 1389 تا 1391 بوده است. به‌منظور محاسبۀ همبستگی و تحلیل رگرسیون بین شاخص‌های کیفیت هوا (میانگین و بیشینه) با متغیرهای ترافیک و هواشناسی از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که شاخص ناپایداری جو (شاخص– ki ) بیشترین تأثیر را بر تغییرات آلودگی هوا داشته است. در خصوص تخمین شاخص کیفیت هوا، مدل‌های رگرسیون ساده و چندگانۀ خطی در سال 1390، دقیق‌ترین مدل در تخمین بیشینة شاخص کیفیت هوا و دارای کمترین انحراف نسبی بوده است (انحراف نسبی 05/0- در مدل اول و 1/0- در مدل دوم). دستاورد شایان توجه در این تحقیق همبستگی غیرمستقیم بین تعداد خودرو و شاخص کیفیت هواست که بر خلاف انتظار است. به‌نظر می‌رسد تولید آلاینده‌ها در دو حالت حرکت و توقف خودروها، دو مقولۀ کاملاً متفاوت است که باید با دیگر روش‌های علمی بررسی شود. 
 

کلیدواژه‌ها


 
]1[. احمدی آسور، اکبر؛ الله‌آبادی، احمد (1390). سنجش میزان آلاینده‌های شهر سبزوار، مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی سبزوار، دورۀ 18: 147-140.
]2[. اسدی، مسعود (1388). تبیین نقش حمل‌و‌نقل عمومی در محیط زیست پایدار شهری: مطالعۀ موردی، منطقۀ 6 تهران با رویکرد محیط زیست پایدار شهری)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ محیط زیست، دانشگاه تهران.
]3[. اشرفی، خسرو؛ هشیاری‌پور، غلامعلی؛ نجار اعرابی، بابک؛ کشاورزی شیرازی، هما (1391). پیش‌بینی روزانۀ غلظت کربن منوکسید با استفاده از مدل تلفیقی انتخاب پیشرو-عصبی فازی براساس تحلیل پایداری جو: بررسی موردی، شهر تهران)، مجلۀ فیزیک زمین و فضا، دورۀ 38، شمارۀ 2: 201-183.
]4[. امیربیگی، حسن؛ احمدی آسور، اکبر (1386). بهداشت هوا و روش‌های مبارزه با آلاینده‌ها ی محیطی و صنعتی، تهران، انتشارات اندیشۀ رفیع.
]5[. انصافی مقدم، طاهره (1372). بررسی ارتباط آلودگی هوای تهران و ارتباط آن با وارونگی دمای جو (اینورژن)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
]6[. آذر، عادل؛ مؤمنی، منصور (1388). آمار و کاربرد آن در مدیریت، جلد دوم، تحلیل آماری، تهران، انتشارات سمت.
]7[. جعفری، حمیدرضا؛ حسن پور، سیروس؛ رحیلی خراسانی، لیلا؛  پوراحمد، احمد (1393). کاربرد سامانۀ اطلاعات جغرافیایی (GIS) در مکان‌یابی و تحلیل فضایی- مکانی آلودگی و منابع آلاینده‌های هوا در کلانشهر کرمانشاه، محیط‌شناسی، دورۀ 40، شمارۀ 1: 64-51.
]8[. رضائی، عبدالمجید (1386). مفاهیم آمار و احتمالات. مشهد، نشر مشهد.
]9[. زارعی محمود‌آبادی، هادی؛ دهقانی طرزجانی، فریده (1390). آلودگی هوا، میبد، نشر دانشگاه آزاد اسلامی واحد میبد.
]10[. سازمان هواشناسی کشور (1390). سالنامه‌های هواشناسی.
]11[. شرعی‌پور، زهرا (1389). بررسی غلظت آلاینده‌های هوا و ارتباط آن با پارامترهای هواشناسی، چهاردهمین کنفرانس ژئوفیزیک ایران، تهران، مؤسسۀ ژئوفیزیک دانشگاه تهران.
]12[. شرعی‌پور، زهرا؛  بیدختی، علی‌اکبر (1388). شرایط هواشناختی جو بالا و وضعیت حاد آلودگی هوا (مطالعۀ موردی، شهر تهران)، محیط‌شناسی، شمارۀ 35: 14-1.
]13[. شرکت کنترل کیفیت هوای تهران (1391). گزارش سالانۀ کیفیت هوای تهران در سال 1390، تهران، شمارۀ گزارش QM91/02/06(U)/01.
]14[. شمسی‌پور، علی‌اکبر؛  امینی، ژوان (1392). شبیه‌سازی الگوی پراکنش CO با مدل خرداقلیمی Envi-met در مسیر آزادی- تهرانپارس، جغرافیا و مخاطرات محیطی، شمارۀ 7: 103-85.
]15[. صادقی حسینی، علیرضا؛ رضائیان، مهتاب (1385). بررسی تعدادی از شاخص‌های ناپایداری و پتانسیل بارورسازی ابرهای همرفتی منطقۀ اصفهان، مجلۀ فیزیک زمین و فضا، جلد 32، شمارۀ 2: 98-83.
]16[. صادقی دهنوی، محسن؛ شیران، غلامرضا؛ پورمعلم، ناصر (1383). تخمین آلودگی هوا ناشی از جریان‌های ترافیکی در خیابان‌های شهری، اولین کنگرۀ ملی مهندسی عمران، NCCE، تهران، دانشگاه صنعتی شریف.
]17[. علیجانی، بهلول (1384). رابطۀ بین توزیع فشار و تراکم آلاینده‌های شهر تهران، پژوهش‌های جغرافیایی، دورۀ 37، شمارۀ 2: 49-39.
]18[. عیسائی، محمدتقی (1384). سیستم‌های هوشمند حمل‌و‌نقل، تهران، انتشارات آذر.
]19[. متکان، علی‌اکبر؛ شکیبا، علی‌رضا؛ پورعلی، سید حسن؛ بهارلو، ایمان (1388). تعیین تغییرات مکانی و زمانی آلودگی‌های منواکسید کربن و ذرات معلق، با استفاده از تکنیک‌های GIS  در شهر تهران، سنجش از دور و  GIS ایران، سال اول، شمارۀ 1: 72-57.
]20[. مرادی، محمد (1390). مقدمه‌ای بر هواشناسی دینامیکی1، تهران، نشر سیدباقر حسینی.
[21]. Aldrin, M.; Haff, I. H. (2005). Generalised additive modelling of         air pollution, traffic volume and meteorology. Atmospheric             
        Environment, 39(11): 2145-2155.
[22].Bazgeer, S. (2005). Land use change analysis in the sub          mountainous region of Punjab using remote sensing, GIS and agro meteorological parameters. Ph.D Dissertation, Punjab Agricultural University (PAU), Ludhiana, India.
[23]. Colvile, R. N.; Kaur, S.;  Britter, R.;  Robins, A.;  Bell, M. C.;  Shallcross, D. E.; D.A.P.P.L.E.Project Co-investigators (2005). Sustainable development of urban transport systems and human exposure to air pollution. Science of the total environment, (334-335): 481-487.
[24].Marinaki, A.; Spiliotopoulos, M.; Michalopoulou, H. (2006). Evaluation of atmospheric instability indices in Greece. Advances in Geosciences. 7(131): 131-135.
[25].Vardoulakis, S.;Gonzalez-Flesca, N.; Fisher, B. E. A. (2002). Assessment of traffic-related  air pollution in two street canyons in Paris: implications for exposure studies. Atmospheric Environment, 36(6): 1025-1039.
[26].Willmott, C. J. (1982). Some Comments on the Evaluation of Model Performance. Bulletin of the American Meteorological Society. 63(11): 1309-1369.
[27].Zhu, Y.;  Hinds, W. C.; Kim, S.; Shen, S.;  Sioutas, C. (2002). Study of ultrafine particles near a major highway with heavy-duty diesel traffic. Atmospheric Environment. 36(27);  4323-4335.