شناسایی، طبقه‌بندی و تحلیل همدیدی امواج گرمایی به‌منظور کاهش مخاطرات انسانی در شمال غرب ایران

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 استاد آب‌و‌هواشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز-ایران

2 کارشناس ارشد آب‌‌و‌هواشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز – ایران

3 کارشناس ارشد هواشناسی، سازمان هواشناسی تبریز، تبریز – ایران

چکیده

امواج گرمایی از تظاهرات اصلی تغییر آب‌وهوای جهان معاصرند که به‌لحاظ فراوانی وقوع و صدمات جانی و مالی ناشی از این پدیده، اهمیت زیادی دارند. هدف این پژوهش، شناسایی، طبقه‌­بندی و تحلیل همدیدی امواج گرمایی است که در منطقۀ شمال­ غرب ایران به وقوع می‌پیوندند. در این مطالعه سامانه­های همدیدی مؤثر در وقوع امواج گرمایی بررسی شده­اند. از شاخص گرمایی معرفی‌شده توسط مرکز ملی داده­های آب‌وهوایی ایالات متحده (NCDC) استفاده شد. بدین منظور ابتدا آمار بلندمدت 23‌سالۀ دمای حداکثر روزانه و رطوبت نسبی روزانه برای پنج ماه گرم سال (اردیبهشت تا شهریور) برای ایستگاه­های همدیدی شمال غرب ایران و ویژگی­های آماری و همدیدی امواج گرمایی به‌وقوع‌پیوسته بررسی شد. امواج گرمایی مناطق مورد مطالعه براساس شاخص گرمایی مذکور در پنج سطح شدت، طبقه‌بندی و شناسایی شد. نتایج تحلیل نقشه­های همدید نشان داد که الگوهای غالب در مناطق مورد مطالعه در زمان وقوع امواج گرمایی پرفشار جنب‌حاره‌ای، کم‌فشار عربستان و پاکستان‌اند. نقشه­های شار رطوبتی نیز نشان دادند که حرکت واچرخندی روی دریای خزر و نیز حرکت چرخندی دریای مدیترانه، بیشترین تأثیر را در شار رطوبتی به منطقۀ شمال­غرب ایران در زمان وقوع امواج گرمایی داشته­اند. رطوبت در زمان وقوع امواج گرمایی روی منطقۀ شمال­غرب وجود داشت که سبب تشدید مخاطرات امواج گرمایی به‌لحاظ مخاطرات انسانی شده است.
 
 

کلیدواژه‌ها


1[. اسمعیل‌نژاد، مرتضی (1392). شناسایی رفتار مکانی امواج گرمایی سیستان و بلوچستان با برنامه Hot Spot در محیط GIS.پوسترنخستین کنفرانس ملی آب‌وهواشناسی ایران، اردیبهشت 1392.
]2[. براتی، غلامرضا؛ موسوی، سید شفیع، (1384). جا به جایی مکانی موج‌های زمستانی گرما در ایران. مجلۀ جغرافیا و توسعه، سال سوم، شمارۀ 5: 52-41.
]3[. حدادی، حسین (1388). تحلیل زمانی و مکانی امواج گرما در ایران. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد اقلیم‌شناسی در برنامه‌ریزی محیطی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، گروه جغرافیا، دانشگاه تربیت مدرس.
]4[. دارند، محمد (1393). شناسایی و تحلیل زمانی – مکانی امواج گرمایی ایران‌زمین. جغرافیا و توسعه، شمارۀ 35، تابستان 1393: 180- 167.
]5[. سلیقه، محمد (1382). مدل­سازی اثرهای آب‌وهوایی کم­فشارهای حرارتی در منطقۀ جنب حاره. تحقیقات جغرافیایی، شمارۀ 18: 90-74.
 
 
 
 
 
 
 
 
]6[. علیزاده، امین، (1391). اصول هیدرولوژی کاربردی. انتشارات دانشگاه امام رضای مشهد، ویرایش ششم، چاپ 34.
]7[. علیائی، سیدحسن (1382). مطالعه امواج گرمایی شدید در جنوب ایران. مجموعه گزارشات معاونت پژوهشی سازمان هواشناسی کشور: 156-45.
]8[. قویدل رحیمی، یوسف (1390). شناسایی، طبقه‌بندی و تحلیل سینوپتیک موج ابرگرم تابستان 1389 در ایران. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال اول، شمارۀ 3، بهار 1390: 100- 85.
]9[. کاویانی، محمدرضا؛ علیجانی، بهلول (1390). مبانی آب‌وهواشناسی. چاپ سیزدهم، تهران: انتشارات سمت.
]10[. محمدیاریان، محترم؛ مفیدی، عباس؛ حسین زاده، سیدرضا (1392). پهنه‌بندی مخاطرات دمایی در شمال شرق ایران. نخستین کنفرانس ملی آب‌وهواشناسی ایران. دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته، کرمان: 31 اردیبهشت و 1 خرداد 1392.
]11[. مجرد، فیروز؛ معصوم‌پور، جعفر؛ رستمی، طیبه (1394). تحلیل آماری – همدیدی امواج گرمایی بالای 40 درجۀ سلسیوس در غرب ایران. جغرافیا و مخاطرات محیطی، شمارۀ 13، بهار 94: 57 – 41.
]12[. یزدان‌پناه، حجت­‌الله؛ مینو، نساء؛ احمدیان، سپندار؛ فدایی، سید پیام (1391). بررسی امواج گرمایی حادث‌شده در کرمانشاه. همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت، چالش‌ها و رهیافت­ها، دانشگاه سیستان و بلوچستان،30 و 31 فروردین 1391.
 
 [13]. Amengual;A,Homar;V, Romero;R, Brooks; H.E, Ramis;C, Gordaliza;M, Alonso;S (2014). Projections of heat waves with high impact on human health in Europe. Global and Planetary Change, Vol 119, August 2014, pp, 71–84, 0921-8181.
 
 [14]. Beniston, Martin; Stephenson, David B; Christensen, Ole B; Ferro, A.T; Frei, christoph; Goyette, stephane; Halsnaes,Kirsten; Holt, Tom; jyiha,kirsti; koffi, Brigitty; palutikof,jean; Scholl, Rigina; Semmler, Tido; Woth, Katja, (2007). Future extreme events in European climate. an exploration of regional climate model projections, Climatechange No,81,pp,71- 95, DOI 10.1007/s 10584-006-9226-z.
 [15]. Chen, Fan; Konrad II, Charles E, (2006). A Synoptic climatology of summertime heat and humidity in the Piedmont region of North Carolina. Journal of Applied Meteorology and Climatology, Volume. 45, pp, 674- 685.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
[16]. El Morjani, Zine El Abidine; Idbraim, Soufiane (2011). Heat wave hazard modelling, Methodology document for the WHO e-atlas of disaster risk. Volume 1, Exposure to natural hazards Version 2.0 Taroudant poly-disciplinary faculty of the Ibn Zohr University of Agadir, Morocco January 2011,No. 1, pp,1-86.
 
 [17]. Feudale, L; Shukla, J; (2011). Influence of sea surface temperature on the European heat wave of 2003 summer. Part I: an observational study، Climate Dynamics، in press، DOI 10.1007/s00382-010-0788-0.
 

[18]. Johnson, Daniel. P;Webber, J. Jeremy; Urs, Kavya; Beerval, Ravichandra;Vijay, Lulla ;stanforth, Austin C (2013);Spatiotemporal variations in heat relate health risk in three Midwestern US cities between1990and2010. DOI:10.1080/10106049.2013.799718,  23 Apr 2013.

[19]. Kotlyakov,V، M; Komarova, A، I, (2007), Elsevier's Dictionary of Geography. Elsevier, ISBN:9780080488783 0080488781.

 [20]. Koppe, Christina; Kovats, Sari;Jendritzky, Gerd and Mennen (2004).HealthandGlobalEnvironmentalChangeBettina.publication, WHO, Regional office for Europe scherfigsvej 8,DK 2004 Copenhagen, Denmark’s,No. 6, pp, 592 – 599.

 [21]. Martin vide, Javier; Gomez,Lidia (1998). Regionalization of peninsular Spain based on the length o dry spells. International Journal of climatol, No 19,pp, 537-555, DoI: 0899-8418/99/050537.

 
 
 
[22]. Robine, Jean; Marie,SiuLan K. Cheung; Sophie Le Roy, Herman Van Oyen, Clare Griffiths, Jean-Pierre Michel, François Herrmann, Richard (2008). Death toll exceeded 70,000 in Europe during the summer of 2003.ComptesRendusBiologies, Volume 331,No.2, pp,171–178, DoI:10.1016/j.crvi.2007.12.001.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
[23]. Twardosz, Robert; Kossowska-Cezak, Urszula (2013). Exceptionally Hot Summers in Central and Eastern Europe (1951–2010). Theor. Appl. Climatol, Volume, 112, No: 3,pp, 617–628, DOI: 10.1007/s00704-012-0757-0.
 
 [24]. Unkašević, Miroslava; Tošić, Ivana (2009). An analysis of heatwaves in Serbia. Global and Planetary Change، Volum,65,pp, 17–26,No.1, DoI: 10.1016/j.gloplacha.2008.10.009.