واکاوی زمانی- مکانی فرین‌های سرد ایران تحت تأثیر گرمایش جهانی به‌منظور کاهش مخاطرات

نوع مقاله : پژوهشی بنیادی

نویسندگان

1 استاد آب‌وهواشناسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 دانشجوی دکتری مخاطرات آب‌وهوایی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

3 دانشجوی دکتری آب‌وهواشناسی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکدۀ علوم زمین، تهران، ایران

4 کارشناس ارشد منابع طبیعی دانشگاه یزد، یزد، ایران

چکیده

توجه به تغییرات اقلیمی در سال‌های اخیر به‌علت پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و خسارات مالی مرتبط با رویدادهای ناهنجار آن به‌منظور کاهش مخاطرات اهمیت زیادی پیدا کرده است. در یک سامانۀ مدیریت ریسک بهنجار، پیش‌بینی و شناسایی، رکن اصلی سامانه تلقی می‌شود؛ ازاین‌رو این پژوهش با هدف واکاوی اثر گرمایش جهانی در بروز دماهای فرین سرد ایران طی دهه‌های آتی انجام گرفته است؛ چرا که شناسایی این مناطق و منطقه‌بندی آنها گامی مهم در کاهش مخاطرات ناشی از آن تلقی می‌شود. به‌منظور دستیابی به هدف تعیین‌شده، نخست داده‌های دمای روزانۀ مدل EH5OM مؤسسۀ ماکس پلانک آلمان طی دورۀ آماری 2050-2015 میلادی، تحت سناریوی A1B با تفکیک 75/1 درجۀ قوسی، برای گسترۀ ایران بارگیری شد. در گام بعدی داده‌های نام‌برده با تفکیک مکانی 27/0×27/0 قوسی توسط مدل ریزمقیاس شدند. برای شناسایی روزهای فرین سرد از نمایۀ انحراف بهنجار‌شدۀ دما  بهره گرفته شد. داده‌ها برحسب مقدار این نمایه و گسترۀ حاکمیت گرما  مرتب شد و سپس 500 روز اول که شرط را برآورد می‌کرد در حکم نمونه انتخاب و آرایه‌ای به ابعاد 2140×500 تشکیل شد. نتایج حاکی از این است که ایران را می‌توان از نظر سرماهای فرین با استفاده از تحلیل خوشه‌ای به‌روش [1]SOM در شبکۀ عصبی به 9 ناحیه تقسیم کرد. در دهه‌های آینده سرمای فرین در نیمۀ غربی و نوار ارتفاعی (کوهستان و کوهپایه) بیشتر از نواحی داخلی و سواحل جنوبی کشور خواهد بود. کمینۀ رخداد فرین سرد ایران مربوط به ناحیۀ دشت کویر و بیشینۀ آن نیز در ناحیۀ شمال غرب مشاهده می‌شود.
 



 

کلیدواژه‌ها


[1]. احمدی، محمود؛ لشکری، حسن؛ کیخسروی، قاسم؛ آزادی، مجید (1393). تحلیل شاخص‌های حدی دما در آشکارسازی تغییر اقلیم خراسان بزرگ. جغرافیا (فصلنامۀ علمی ـ پژوهشی و بین‌المللی انجمن جغرافیای ایران)، دورۀ جدید، سال سیزدهم، شمارۀ 4: 21-20.
[2]. اسماعیلی، رضا؛ فلاح قالهری، غلامعباس؛ حبیبی نوخندان، مجید (1389). ارزیابی تغییرات طول دورۀ رشد و طول دوره یخبندان براثر تغییرات اقلیمی. پژوهش‌های جغرافیایی، دانشگاه تهران شمارۀ 69، پاییز 1389.
[3]. رحیم‌زاده، فاطمه، عسگری، احمد؛ فتاحی، ابراهیم؛ محمدیان، نوشین؛ پورافسانه، تقی (1393). روند نمایه‌های حدی اقلیمی دما در ایران طی دورۀ 2003-1951، فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، شمارۀ 93: 144-119.
[4]. روشن، غلامرضا؛ خوش اخلاق، فرامرز؛ عزیـزی، قاسم (1390). آزمـون مـدل مناسـب گردش عمومی جو برای پیشیابی مقادیر دما و بارش ایران تحت شـرایط گرمـایش جهانی. مجلۀ جغرافیا و توسعه، شمارۀ 10، شمارۀ 27: 36-19.
[5]. عرفانیان، مریم؛ انصاری، حسین؛ علیزاده، امین؛ بنایان، محمد (1393). بررسی تغییرات شاخص‌های حدی هواشناسی در استان خراسان رضوی. نشریۀ آبیاری و زهکشی ایران، شمارۀ 4، جلد 8: 825-817.
[6]. علیجانی، بهلول؛ فرج زاده، حسن (1392). تحلیل روند شاخص‌های دمای فرین در شمال ایران. نشریۀ علمی – پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال 19، شمارۀ 52: 24-23.
[7]. محمدی، حسین؛ خوش‌اخلاق، فرامرز؛ حیدری، محمدامین؛ غیاث الحسینی، مرضیه (1392). واکاوی و پیشیابی اثر گرمایش جهانی بر مؤلفه‌های فرین آب‌وهوایی آبادان. کاوش‌های جغرافیایی مناطق بیابانی، سال دوم، شمارۀ 3: 205-234.
[8]. محمدیاریان، محترم؛ مفیدی، عباس؛ حسین‌زاد، سیدرضا (1392). پهنه‌بندی مخاطرات دمایی در شمال شرق ایران‌. نخستین کنفرانس ملی آب‌وهواشناسی، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری کرمان، اردیبهشت 1392: 13-1.
[9]. مسعودیان، سید ابوالفضل؛ دارند، محمد (1390). شناسایی و پهنه‌بندی دمای فرین سرد ایران. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، ‌سال اول شمارۀ 2: 54-43.
 [10]. مسعودیان، سید ابوالفضل؛ علیجانی، بهلول؛ ابراهیمی،رضا (1391). واکاوی میانگین مجموع درجه/روز نیاز (گرمایش و سرمایش) در قلمرو ایران. پژوهش‌های جغرافیایی، شمارۀ 1: 36-23.
[11]. مسعودیان، سید ابوالفضل؛ دارند، محمد (1392). شناسایی و بررسی تغییرات نمایه‌های بارش فرین ایران طی دهه‌های اخیر. جغرافیا و توسعۀ ناحیه‌ای، شمارۀ 20: 258-239.
[12]. مسعودیان، سید ابوالفضل؛ زینالی، حمید؛ حجتی‌زاده، رحیم (1387). نواحی دمایی ایران. فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، شمارۀ 89: 18-3.
 [13]. Baylari, A., & Montazer, G. A. (2009). Design a personalized e-learning system based on item response theory and artificial neural network approach. Expert Systems with Applications, 36(4), 8013-8021.
 [14]. Cahynová, M., & Huth, R. (2009). Changes of atmospheric circulation in central Europe and their influence on climatic trends in the Czech Republic. Theoretical and applied climatology, 96(1-2), 57-68.
 [15]. Christidis, N., Stott, P. A., Brown, S., Hegerl, G. C., & Caesar, J. (2005). Detection of changes in temperature extremes during the second half of the 20th century. Geophysical Research Letters, 32(20).
 [16]. Fujibe, F., Yamazaki, N., Kobayashi, K., & Nakamigawa, H. (2007). Long-term changes of temperature extremes and day-to-day variability in Japan, papers in Meterology and Geophysics.
 [17]. IPCC. (2007). Change, I. P. O. C. Fourth assessment report. IPCC, Ge.
 [18]. Krishna, L. V. (2014). Long term temperature trends in four different climatic zones of Saudi Arabia. International Journal of Applied, 4(5).
 [19]. Quante, M. (2010). The changing climate: past, present, future. In Relict Species (pp. 9-56). Springer Berlin Heidelberg.
 [20]. Reiss, R. D., Thomas, M., & Reiss, R. D. (2007). Statistical analysis of extreme values (Vol. 2). Basel: Birkhäuser.
 [21]. Rensch (2009). A tracking climatology for heat wave in southern, Australia University of Melbourne, Melbourne, Australia.vol.9, pp.20-34.
[22]. Roeckner, E., Brokopf, R., Esch, M., Giorgetta, M., Hagemann, S., Kornblueh, L., & Schulzweida, U. (2006). Sensitivity of simulated climate to horizontal and vertical resolution in the ECHAM5 atmosphere model. Journal of Climate, 19(16), 3771-3791.
[23]. Schwalm, C. R., Huntinzger, D. N., Michalak, A. M., Fisher, J. B., Kimball, J. S., Mueller, B., ... & Zhang, Y. (2013). Sensitivity of inferred climate model skill to evaluation decisions: a case study using CMIP5 evapotranspiration. Environmental Research Letters, 8(2), 024028.
 [24]. Stephenson, D. B., Pavan, V., Collins, M., Junge, M. M., & Quadrelli, R. (2006). North Atlantic Oscillation response to transient greenhouse gas forcing and the impact on European winter climate: a CMIP2 multi-model assessment. Climate Dynamics, 27(4), 401-420.
 [25]. Zhang, S., Zhang, D., Wang, S., & Song, Y. (2006). Climatic characteristics of summer high temperature and assessment methods in the large cities of North China. Journal of Geographical Sciences, 16(1), 13-22.
 [26]. Zhao, C., Wang, W., & Xing, W. (2012). Regional analysis of extreme temperature indices for the Haihe river basin from 1960 to 2009. Procedia Engineering, 28, 604-607.