تحلیل رخداد بارشی شدید منجر به سیل 28 تیر 1394 در استان البرز

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری آب‌وهواشناسی کشاورزی، دانشکدۀ جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری

2 استادیار اقلیم‌شناسی، دانشکدۀ جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری

3 کارشناس ارشد اقلیم‌شناسی، ادارۀ تحقیقات هواشناسی استان یزد

4 کارشناس ارشد اقلیم‌شناسی، دانشگاه پیام نور اصفهان

چکیده

      سیل­های ناگهانی ناشی از بارش­های شدید کوتاه‌مدت از مهم­ترین مخاطرات طبیعی محسوب می­شود. تحقیق حاضر با هدف تحلیل سازوکار همدیدی و ترمودینامیکی بارش شدید منجر به سیل 28 تیر 1394 در استان البرز صورت گرفت. براساس ایستگاه­های باران‌سنجی سیجان، کندر و ایستگاه همدید کرج، ویژگی­های بارش و رخداد بارش­های فصل گرم منطقه مشخص شد. در ادامه، داده­های­ آنومالی، ارتفاع ژئوپتانسیل، سرعت قائم (اُمگا) و تاوایی در روزهای قبل تا زمان رخداد بارشی در تراز500 و850 هکتوپاسکال و تراز دریا استخراج و براساس نرم‌افزار گرادس ترسیم شد. شاخص­های ناپایداری و نمودار ترمودینامیکی اسکیو - تی برمبنای ایستگاه همدید تهران تحلیل شد. وجود هوای سرد در جو بالا، ایجاد ناوۀ شبه‌پایا، تزریق و تأمین مداوم رطوبت از پهنۀ آبی خزر، کم‌فشار سطح زمین و جریان‌های شمال غربی، مشخصه­های عمدۀ همدیدی حاکم بر رخداد بارشی مذکور محسوب می‌شوند. الگوی غالب در تراز دریا در قبل و زمان رخداد بارش، حاکمیت کم‌فشار حرارتی پاکستان است. سرعت قائم (اُمگا) در زمان رخداد بارشی تقویت‌شده و در تراز850 هکتوپاسکال بیشتر از تراز 500 هکتوپاسکال مشاهده شد. در روز رخداد بارشی بر اثر حرکت نصف‌النهاری جریان‌های تراز بالای جو میزان تاوایی مثبت به 9+ رسیده است. رخداد بارشی مذکور با شاخص شوالتر در شرایط ناپایداری شدید و با شاخص مقدار آب قابل بارش، از بخار آب لازم برای بارش شدید در منطقه برخوردار بوده است. اختلاف حرارتی زیاد بین سطح بالای جو و سطح زمین در فصل گرم موجب بارش­های شدید می­شود. بنابراین، آگاهی از شرایط همدیدی بارش­های شدید منجر به سیل می­تواند به‌عنوان سامانۀ معتبر اخطار سیل در قبل از وقوع بحران حایز اهمیت باشد.

   

کلیدواژه‌ها


 
[1]. احمدی، محمود؛ جعفری، فرزانه (1394). واکاوی بارش فوق سنگین 23 اسفند 1392 مولد سیلاب مخرب در شهرستان بندرعباس، دانش مخاطرات، شمارۀ 3: 324-307.
[2]. امیدوار، کمال؛ الفتی، سعید؛ اقبالی بابابادی، فریبا و مرادی، خدیجه (1392). واکاوی ترمودینامیکی بارش­های سنگین ناشی از پدیدۀ سردچال جوی در نواحی مرکزی و جنوب غرب ایران (مطالعۀ موردی: رخداد بارش 11 آذر 1387). نشریۀ جغرافیا و مخاطرات محیطی، شمارۀ 5: 19-1.
[3]. امینی، میترا؛ لشکری، حسن؛ کرمپور، مصطفی و حجتی، زهرا (1392). تحلیل سینوپتیک سامانه‌های همراه با بارش سنگین و سیل زا در حوضۀ رودخانۀ کشکان برای دورۀ آماری (1384-1350). نشریۀ علمی – پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی، شمارۀ 43: 2 – 1.
[4]. اکبری، مهری؛ محمدی، حسین؛ شمسی‌پور، علی اکبر (1393). بررسی تغییرات شاخص­های دینامیکی همزمان با توفان­های حوضۀ آبریز کارون. نشریۀ علمی – پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی، شمارۀ 48: 36- 17.
[5]. رحیمی، داریوش (1388).  تأثیر رگبارهای منفرد بر مدیریت بحران سیل (نمونۀ مطالعاتی حوضۀ فارسان). نشریۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، شمارۀ 3: 100- 85.
[6]. صلاحی، برومند؛ عالی جهان، مهدی (1392). تحلیل سینوپتیکی مخاطرات افلیمی شهرستان یاسوج (مطالعۀ موردی: بارش سنگین 20 اسفند 1389). جغرافیا و مخاطرات محیطی، شمارۀ 5: 89-73.
[7]. عزیزی، قاسم؛ صمدی، زهرا (1386). تحلیل سینوپتیکی سیل 28 مهرماه 1382 استان‌های گیلان و مازندران، پژوهش­های جغرافیایی، شمارۀ 60: 74-61.
[8]. علیجانی، بهلول (1385). اقلیم‌شناسی سینوپتیک. چاپ دوم. تهران: انتشارات سمت.
[9]. علیجانی، بهلول؛ رضایی، غلامحسین (1393). توزیع زمانی – مکانی تاوایی نسبی در ایران با تأکید بر بارش، فصلنامۀ علمی – پژوهشی جغرافیا، انجمن جغرافیای ایران. شمارۀ 42: 102 – 89.
[10]. گزارش عملکرد معاونت امداد ونجات، جمعیت هلال احمر استان البرز (1394). جمعیت هلال احمر استان البرز.
[11]. گندمکار، امیر (1391). مدیریت بحران وقوع سیل در شهر اصفهان با استفاده از سامانه­های جوی. فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، شمارۀ 2: 127-116.
[12]. لشکری، حسن (1390). اصول، مبانی، تهیه و تفسیر نقشه­ها و نمودارهای اقلیمی. تهران:  انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.  
[13]. Ahasan, M. N., & Khan, A. Q. (2013). Simulation of a flood producing rainfall event of 29 July 2010 over north-west Pakistan using WRF-ARW model. Natural hazards, 69(1): 351-363. DOI: 10.1007/s11069-013-0719-6.
[14]. Burgess, C. P., Taylor, M. A., Stephenson, T., & Mandal, A. (2015). Frequency analysis, infilling and trends for extreme precipitation for Jamaica (1895–2100). Journal of Hydrology: Regional Studies, 3: 424 - 443. DOI:10.1016/j.ejrh.2014.10.004.
[15].Borga, M., Anagnostou, E. N., Blöschl, G., & Creutin, J. D. (2011). Flash floodrecasting, warning and risk management: the HYDRATE project. Environmental Science & Policy, 14(7): 834-844.   DOI:10.1016/j.envsci.2011.05.017.
[16]. Duan, W., He, B., Takara, K., Luo, P., Nover, D., Yamashiki, Y., & Huang, W. (2014). Anomalous atmospheric events leading to Kyushu’s flash floods, July 11–14, 2012. Natural Hazards, 73(3):1255-1267. DOI: 10.1007/s11069-014-1134-3.
[17]. Huntrieser, H., Schiesser, H. H., Schmid, W., & Waldvogel, A. (1997). Comparison of traditional and newly developed thunderstorm indices for Switzerland. Weather and Forecasting, 12(1): 108-125. DOI: http://dx.doi.org/10.1175/1520-0434(1997)012<0108:COTAND>2.0.CO;2.
[18]. Joffe, H. Rossetto, T, and Adams, J. 2013. Cities at risk, living with perils in the 21 st century.  Springer Dordrecht Heildelberg New Yourk London. ISBN 1878-9897.
[19]. Kömüşcü, A. Ü., & Çelik, S. (2013). Analysis of the Marmara flood in Turkey, 7–10 September 2009: an assessment from hydrometeorological perspective. Natural hazards, 66(2): 781-808. DOI: 10.1007/s11069-012-0521-x.
[20]. Montesarchio, V., Napolitano, F., Rianna, M., Ridolfi, E., Russo, F., & Sebastianelli, S. (2015). Comparison of methodologies for flood rainfall thresholds estimation. Natural Hazards, 75(1): 909-934. DOI: 10.1007/s11069-014-1357-3.
[21]. Matsangouras, I. T., Nastos, P. T., & Pytharoulis, I. (2016). Study of the tornado event in Greece on March 25, 2009: Synoptic analysis and numerical modeling using modified topography. Atmospheric Research, 169:566-583. DOI:10.1016/j.atmosres.2015.08.010.
[22]. Ntelekos, A. A., Smith, J. A., & Krajewski, W. F. (2007). Climatological analyses of thunderstorms and flash floods in the Baltimore metropolitan region. Journal of Hydrometeorology, 8(1): 88-101. DOI: http://dx.doi.org/10.1175/JHM558.1.
[23].Rulfová, Z., Buishand, A., Roth, M., & Kyselý, J. (2016). A two-component generalized extreme value distribution for precipitation frequency analysis. Journal of Hydrology, 534: 659-668.  DOI:10.1016/j.jhydrol.2016.01.032.
[24]. Siedlecki, M. (2009). Selected instability indices in Europe. Theoretical and applied climatology, 96(1-2): 85-94. DOI:10.1007/s00704-008-0034-4.
 [25]. World Meteorological Organization. (2011). Manual on flood forecasting and warning. WMO-No. 1072,
[26]. Zhang, K. Pan, Sh. Cao, L. Wang, Y. Zhao, Y and Zhang, W. 2014. Spatial istribution and temporal trends in precipitation extremes over the Hengduan mountain region, China, from 1961 to 2012. Quaternary International 349: 346 - 356. DOI: 10.1016/j.quaint.2014.04.050.
[27]. Zheng, Z., Qi, S., & Xu, Y. (2013). Questionable frequent occurrence of urban flood hazards in modern cities of China. Natural hazards, 62: 1009-1020. DOI.10.1007/11069-012-0397-9.
 [28]. http://www.esrl.noaa.gov/psd/data/NCEP/NCAR/Reanalysis.
[29]. http://weather.uwyo.edu/upperair/sounding.html.