پهنه‌بندی خطر وقوع حرکات توده‌ای با استفاده از مدل‌های ارزش اطلاعاتی، تراکم سطح و LNRF در حوضة آبخیز زهره

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی،واحد ماهشهر، ماهشهر، ایران

2 استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد چالوس، چالوس، ایران

چکیده

ایران به‌دلیل ویژگی‌های طبیعی و مورفولوژی خود در معرض بسیاری از مخاطرات طبیعی قرار گرفته است. حرکات توده‌ای و ناپایداری دامنه‌ای، مخاطرات مهمی برای فعالیت‌های انسانی‌اند که اغلب سبب از دست رفتن منابع اقتصادی و خسارت دیدن اموال و تأسیسات می‌شوند. این مسائل لزوم پهنه‌بندی خطر حرکات توده‌ای را به‌عنوان اولین مرحلة مدیریت صحیح محیطی این پدیده روشن می‌کند. هدف این پژوهش، پهنه‌بندی خطر وقوع حرکات توده‌ای در حوضة آبخیز زهره در استان فارس است. به این منظور ابتدا لایه‌های اطلاعاتی 10 عامل مهم تأثیرگذار در وقوع حرکات توده‌ای از قبیل سنگ‌شناسی، شیب، ارتفاع، نوع استفادة فعلی از زمین، بارش، درجۀ حرارت، جهت شیب، فاصله از راه‌های ارتباطی، فاصله از گسل و فاصله از آبراهه تهیه و رقومی شدند. سپس با استفاده از تفسیر عکس‌های هوایی و عملیات میدانی، کلیة لغزش‌های موجود در حوضه، شناسایی و به‌صورت نقشه ارائه شدند. از تلفیق متغیرهای مستقل و وابسته، مقدار حرکات توده‌ای در هر کلاس عامل محاسبه شد و وزن‌دهی طبقات براساس روابط موجود در مدل‌های ارزش اطلاعاتی، تراکم سطح و LNRF صورت گرفت. در نهایت نقشۀ پهنه‌بندی خطر حرکات توده‌ای با ادغام لایه‌های مختلف وزنی در مدل‌های مختلف حاصل شد. شاخص حرکات توده‌ای در روش ارزش اطلاعاتی در ردۀ خیلی خطرناک و خطرناک به‌ترتیب 0/97 و 6/1، در روش LNRF (‌روش گوپتا و جوشی) به‌ترتیب 4/33 و 4/27، و در روش تراکم سطح 6/77 و 7/9به‌دست آمد که بیانگر کارایی مطلوب روش ارزش اطلاعاتی نسبت به روش‌های LNRF و تراکم سطح در پهنه‌بندی خطر وقوع حرکات توده‌ای در منطقۀ تحقیق است.
 
 

کلیدواژه‌ها


  1. احمدآبادی، علی؛ رحمتی، مریم (1394). کاربرد شاخص‌های کمی ژئومورفومتریک در شناسایی پهنه‌های مستعد زمین‌لغزش با استفاده از مدل SVM (مطالعة موردی: آزادراه خرم‌آباد – پل زال)، پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، سال چهارم، شمارۀ 3، زمستان.
  2. ایلدرمی، علیرضا؛ روزبهانی، حبیبه (1393). پهنه‌بندی خطر ناپایداری دامنه‌ها با مدل LNRF و GIS در حوضۀ کلان ملایر، نشریۀ علمی - پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال 18، شمارۀ 48، تابستان 1393.
  3. دهقان، محمود؛ ثروتی، محمدرضا. عشقی، ابوالفضل (1382). ژئومورفولوژی و مخاطرات طبیعی، فضای جغرافیایی، سال سوم، شمارۀ 9، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهر: 44-1،
  4. پورنادر، مریم؛ احمدی، حسن؛ قدوسی، جمال؛ جعفری، محمدرضا (1391). پهنه‌بندی حرکت‌های توده‌ای و بررسی عوامل مؤثر در وقوع آن در حوزۀ آبخیز سد ایلام، نشریۀ مهندسی و مدیریت آبخیز، جلد 4، شمارۀ 2.
  5. پورهاشمی، سیما؛ امیراحمدی، ابوالقاسم؛ اکبری، الهه (1393). انتخاب مدل مناسب از بین روش‌های آماری دومتغیره جهت پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش در محیط GIS (مطالعۀ موردی: حوضۀ آبخیز بقیع)، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک‌سال چهارم، شمارۀ 15، بهار
  6. حاتمی فرد، رامین؛ موسوی، سیدحجت؛ علیمرادی، مسعود (1391). پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش با استفاده از مدل AHP و تکنیک GIS در شهرستان خرم‌آباد، نشریۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 23‌، پیاپی 47‌، شمارۀ 3، پاییز.
  7. رحیم‌زاده، زهرا؛ علائی طالقانی، محمود (1394). ارزیابی پتانسیل ناپایداری دامنه‌ای به‌کمک مدل منطقه‌ای در بخش شمال غرب زاگرس با توجه به زمین‌لغزش‌های حوضۀ لیله، جغرافیا و توسعه، شمارۀ 39، تابستان.
  8. سرور، جلیل‌الدین؛ رمضانی، بهمن؛ ادهمی، مریم (1391). پهنه‌بندی حرکت‌های توده‌ای از طریق بررسی مدل LNRF ، مطالعة موردی: منطقۀ نیر به سراب، فصل‌نامۀ جغرافیای طبیعی، سال پنجم، شمارۀ 61‌، تابستان
  9. رنجبر، محسن؛ معمار افتخاری، محمد (1391). پهنه‌بندی پدیده لغزش با استفاده از روش LNRF در جادة هراز (از امامزاده هاشم تا لاریجان)، فصلنامة علمی - پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، سال دهم، شمارۀ 33، تابستان.
  10. دلجویی، آزاده؛ حسینی، سید عطااله؛ معین صادقی، سید محمد (1395)، ارزیابی روش‌های مختلف پهنه‌بندی خطر وقوع زمین‌لغزش در اکوسیستم‌های جنگلی، نشریۀ ترویج . توسعۀ آبخیزداری، سال چهارم، شمارۀ 13، تابستان.
  11. شادفر، صمد؛ یمانی، مجتبی؛ نمکی، محمد (1390). پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش با استفاده از مدل‌های ارزش اطلاعاتی، تراکم سطح و LNRF در حوضۀ چالکرود، مجلۀ مهندسی و مدیریت آبخیز، جلد 3، شمارۀ 1.
  12. شعبانی، عباد؛ جوادی، محمدرضا؛ زارع خوش‌اقبال، مریم (1393). پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش با استفاده از روش‌های ارزش اطلاعاتی و تحلیل سلسله‌مراتبی (مطالعة موردی: حوزۀ آبخیز شلمانرود)، پژوهشنامة مدیریت حوزة آبخیز سال پنجم/ شمارۀ 10 / پاییز و زمستان.
  13. عابدینی، موسی؛ فتحی، محمدحسین (1393). پهنه‌بندی حساسیت خطر وقوع زمین‌لغزش در حوضۀ آبخیز خلخال‌چای با استفاده از مدل‌های چندمعیاره، پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمّی، سال دوم، شمارۀ 4، بهار.
  14. محمدی، مجید؛ مرادی، حمیدرضا؛ پورقاسمی، حمیدرضا (1389). پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش با استفاده از تلفیق مدل‌های AHP و تراکم سطح.
  15. مقیمی، ابراهیم؛ علوی‌پناه، سید کاظم؛ جعفری، تیمور (1387). ارزیابی و پهنه‌بندی عوامل مؤثر در وقوع زمین‌لغزش دامنه‌های شمالی آلاداغ (مطالعۀ موردی: حوضۀ زهکشی چناران در استان خراسان شمالی)، پژوهش‌های جغرافیایی، شمارۀ 64. ششمین همایش ملی علوم و مهندسی آبخیزداری و چهارمین همایش ملی فرسایش و رسوب.