تحلیل همدیدی توفان‌های تندری مخرب اهواز

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 استاد اقلیم‌شناسی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری اقلیم‌شناسی دانشگاه تهران

3 ـ دانش‌آموختة دکتری اقلیم‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

توفان‌های تندری جزو پدیده‌های مخرب آب‌وهوایی محسوب می‌شوند. شناخت سازوکار، تکوین و توسعۀ این توفان‌ها، در کاهش خسارت آنها بسیار راهگشا خواهد بود. در پژوهش حاضر، توفان‌های تندری با بارش بیش از 10 میلی‌متر ایستگاه سینوپتیک اهواز در یک دورۀ آماری چهارده‌ساله (2013 ـ 2000) بررسی شده است. ابتدا کدهای مربوط به رخداد پدیدۀ توفان تندری و سپس بارش‌های بیشتر از 10 میلی‌متر مربوط به پدیدۀ مذکور استخراج شده و در ادامه داده‌های روزانۀ میانگین فشار تراز دریا از سری داده‌های بازکاوی‌شدۀ NCEP/NCAR در 32 روز مورد نظر برداشت شد. در نهایت با روش تحلیل مؤلفۀ مبنا (PCA) و تحلیل خوشه‌ای، الگوهای گردشی تراز دریا که در ایجاد بارش‌های تندری مؤثر بودند، طبقه‌بندی شدند. با بررسی‌های صورت‌گرفته مشخص شد که بارش‌های تندری اهواز از دو الگوی کلی پیروی کرده است. در الگوی اول، در فشار تراز دریا، سامانۀ کم‌فشار سودان با زبانۀ 1012 میلی‌باری هوای گرم و مرطوب دریای سرخ و خلیج فارس را به منطقۀ تحقیق تزریق کرده و در تراز 850 و 500 میلی‌باری به‌ترتیب منطقۀ اهواز در جلوِ ناوه‌هایی با ارتفاع 1500-1480 ژئوپتانسیل‌متر و 5760 ژئوپتانسیل‌متر واقع شده است. در بارش‌های این الگو، ناپایداری‌ها تا تراز 500 میلی‌باری ادامه داشته است. در الگوی دوم، زبانۀ 1016 میلی‌باری واچرخندی که از سمت شرق گسترش یافته با عبور از روی دریای عمان و خلیج فارس موجب فرارفت رطوبت به‌سمت منطقۀ تحقیق روانه شده و در تراز 850 میلی‌باری منطقۀ تحقیق در جلوِ ناوه‌ای با ارتفاع 1510 ـ 1500 ژئوپتانسیل‌متر قرار گرفته است. در بارش‌های هر دو الگو، منبع اصلی تأمین رطوبت، دریاهای گرم جنوبی و عامل اصلی صعود از طریق ناوه‌های غربی فراهم شده است.
 
 

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1.  

    1. احمدی، محمود؛ قویدل رحیمی، یوسف؛ جانثاری، محدثه (1394). تحلیل زمانی- مکانی سالانۀ توفان‌های تندری استان تهران، فصلنامۀ جغرافیای طبیعی، سال هشتم، شمارۀ 28: 100 ـ 87.
    2. برنت، یارنال (1993). اقلیم‌شناسی همدید و کاربرد آن در مطالعات محیطی، ترجمۀ سید ابوالفضل مسعودیان، اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان.
    3. جلالی، اورج (1385). تحلیل زمانی ـ مکانی بارش‌های تندری شمال‌غرب، رسالۀ دکتری، دانشگاه تبریز.
    4. حجازی‌زاده، زهرا (1379). بررسی عوامل سینوپتیکی بارش و توفان‌های توأم با رعدوبرق در غرب کشور، مجلۀ دانشکدة ادبیات و علوم انسانی (دانشگاه خوارزمی) شماره‌های 28 و 29: 26 ـ 5.
    5. خالدی، شهریار؛ خوش‌اخلاق، فرامرز؛ خزایی، مهدی (1390). تحلیل همدیدی توفان‌های تندری سیلاب‌ساز استان کرمانشاه، مجلة علمی- پژوهشی چشم‌انداز جغرافیایی، شمارۀ 13: 41-21.
    6. خزایی، مهدی؛ مدیری، احسان؛ مدیری، مهدی (1393). تحلیل همدیدی توفان‌های تندری مخاطره‌آمیز اصفهان، دانش مخاطرات، دورة 1، شمارۀ 2: 215 ـ 203.
    7. خوشحال دستجردی، جواد؛ قویدل رحیمی، یوسف (1386). شناسایی ویژگی‌های سوانح محیطی منطقۀ شمال غرب ایران «نمونۀ مطالعاتی: خطر توفان‌های تندری در تبریز»، فصلنامۀ مدرس علوم انسانی، ویژه‌نامۀ جغرافیا: 115 ـ 101.
    8. رسولی، علی‌اکبر؛ بداق‌جمالی، جواد؛ جلالی، اورج (1385). توزیع زمانی بارش‌های رعد‌و‌برقی منطقۀ شمال غرب کشور، مجلۀ پژوهشی دانشگاه اصفهان، دورۀ 22، شمارۀ 1: 170- 155.
    9. ریچارد، جی؛ ویچرن، وی (1386). تحلیل آماری چندمتغیری کاربردی، ترجمۀ حسین‌علی نیرومند، مشهد: انتشارات آستان قدس.
    10. عزیزی، قاسم؛ علیزاده، تیمور (1393). ارتباط بین الگوهای گردشی تراز دریا با بارش‌های فراگیر در ایران، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، سال 46، شمارۀ 3، پاییز.
    11. علیجانی، بهلول (1388). اقلیم‌شناسی سینوپتیک، تهران: سمت.
    12. قویدل رحیمی، یوسف (1389). کاربرد شاخص‌های ناپایداری جوی برای آشکارسازی و تحلیل دینامیک توفان تندری روز 5 اردیبهشت 1389 تبریز، فصلنامۀ علمی ـ پژوهشی فضای جغرافیایی، سال یازدهم، شمارۀ 34: 208 ـ 182.
    13.  قویدل رحیمی، یوسف؛ باغبان، پرستو؛ فرجزاده اصل، منوچهر (1393). تحلیل فضایی مخاطره‌ی توفان‌های تندری بهارۀ ایران، نشریۀ تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، سال اول، شمارۀ 3: 70 ـ 59.
    14. قویدل رحیمی، یوسف؛ باغبان، پرستو؛ فرجزاده اصل، منوچهر (1394). روند تغییرات زمانی مخاطرۀ توفان تندری در ایران، فصلنامۀ برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دورة نوزدهم، شمارۀ 2: 210 ـ 185.
    15. لشکری، حسن؛ آقاسی، نوشین (1392). تحلیل سینوپتیکی توفان‌های تندری تبریز در فاصلۀ زمانی (2005-1996)، نشریۀ علمی – پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال 17، شمارة 45، پاییز: 234-203.
    16. مدیری، مهدی؛ خزایی، مهدی؛ ماهوتچی، محمدحسن (1392). واکاوی همدیدی ترمودینامیک توفان‌های تندری شیراز، فصلنامۀ پژوهشی اطلاعات جغرافیایی «سپهر» دورۀ 22، شمارة 85:‌ 42 ـ 27.
    17. مدیری، مهدی؛ خزایی، مهدی؛ مدیری، احسان (1392). واکاوی همدیدی ترمودینامیک توفان‌های تندری تهران، فصلنامۀ جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، سال چهارم، شمارۀ اول، دورة 13: 17 ـ 7.

     

    1. Agostino Manzato (2007). The 6 h climatology of thunderstorms and rainfalls in the Friuli.Atmospheric Research 83 (2007) 336–348.
    2. Ahrens, Donald. C (2001) Essentials of meteorology an invitation to the atmosphere, third edition, Australia.
    3. Ahrens, Donald. C (2009) Meteorology Today: An introduction to Weather, climate, and the Environment, 9th Ed.P.
    4. Air Weather Service, AWS/TR-79/006, The Use of the Skew T, Log P Diagram in Analysis and Forecasting, Dec. 1979, revised March 1990.
    5. Aranguren, Daniel. Montanya, Joan. Gloria, Sola´. March, Victor. Romero, David. Torres, Horacio (2009) on the lightning hazard warning using electrostatic field: Analysis of summer thunderstorms in Spain, Journal of Electrostatics, P. 507-512.
    6. Barry, Roger G. Carleton, Andrew M (2001) Synoptic and Dynamic Climatology, Routledge, London and New York, first Published.
    7. Barry, Roger G. Chorley, Richard J (2003) Atmosphere, Weather and Climate, Routledge, London and New York, Eighth edition.
    8. Changnon, A.S. (2001)Thunderstorm Rainfall in the Conterminous United States. Bull. Amer. Meteor.Soc.82,1925- 1940.
    9. Cohuet, J.B. Romero, R. Homar, V. Ducrocq, V. Ramis, C.(2010) Initiation of a severe thunderstorm over the Mediterranean Sea, Atmospheric Research, p. 1-18.
    10. Daniel, S. W., 2011, Statistical Methods in the Atmospheric Science, Academic Press Elsevier.
    11. Galway, J.G. (1956) the lifted index as a predictor of latent instability. Bull. Am. Meteorol. Soc. 37, P. 528–529.
    12. George, J.J. (1960) Weather Forecasting for Aeronautics. Academic Press, San Diego. P.411.
    13. Ghavidel., Yousef; Baghbanan.,Parasto;Farajzadeh.,Manuchehr(2016)A statistical survey on linking between thunderstorm frequency and teleconnection patterns in iran, Arabian journal of Geoscinces,DOI:10.1007/s12517-016-2453-3,9:1-12
    14. Jan Munzara, Marek Franco (2003). Winter thunderstorms in central Europe in the past and the present. Atmospheric Research 67– 68 (2003) 501– 515.
    15. Linacre, Edward. geerts, Bart. (1997) climate and weather explained, first published, London and New York.
    16. Michaelides, S.C & et al, (2008). Synoptic, Thermodynamic and Agroeconomic Aspects of Severe Hail Events in Cyprus. Natural Hazards and Earth System Science, Vol. 8 (3), pp. 461-471.
    17. Miller, R.C. (1972). Notes on analysis and severe storm forecasting procedures of the air force Global weather center. Air Weather Service Tech. Rept. 200 (Rev.), Air Weather Service, Scott Air Force Base, IL, P. 190
    18. Showalter, A.K. (1953). A stability index for thunderstorm forecasting. Bull. Am. Meteorol.Soc.34, P.250 –252.
    19. Sutapa Chaudhuri (2008). Preferred type of cloud in the genesis of severe thunderstorms — a soft computing approaches.Atmospheric Research 88 (2008) 149–156.
    20. Wissmeier, Ulrike and goler, Robert (2009) A Comparison of Tropical and Midlatitude Thunderstorm Evolution in Response to Wind Shear, journal of the atmospheric sciences, volume 66, p. 2385-2401.
    21. Xin Yang , Zhanyu Yao , Zhanqing Li , Tianyi Fan(2013). Heavy air pollution suppresses summer thunderstorms in central China. Journal of Atmospheric and Solar-Terrestrial Physics 95–96 ,28–40.
مدیریت مخاطرات محیطی
دوره 3، شماره 2
تیر 1395
صفحه 155-170

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار