روند تغییرات فشار سطح دریا در ایران با رویکرد مخاطرات اقلیمی

نوع مقاله : پژوهشی بنیادی

نویسندگان

1 دانش آموختة دکتری آبوهواشناسی دانشگاه خوارزمی، دانشکدة علوم جغرافیایی

2 کارشناس ارشد جغرافیا، عضو باشگاه پژوهشگران و نخبگان جوان دانشگاه آزاد چالوس

چکیده

رخداد مخاطرات اقلیمی از ویژگی‌های اصلی اقلیم ایران به‌شمار می‌رود و همواره پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و خسارات مالی فراوان دارد. بی‌تردید اولین گام برای کاهش اثرهای مخاطرات اقلیمی در کشور، شناسایی عوامل ایجاد این مخاطرات است. فشار سطح دریا از مهم‌ترین عناصر آب‌و‌هوایی است که می‌تواند عوامل اقلیمی مهم مانند دما، بارش و باد را تحت تأثیر قرار دهد و سبب ایجاد مخاطرات اقلیمی شود. افزایش یا کاهش شدت و گسترش شرقی و شمالی مراکز فشار سطح دریا، از عوامل تعیین‌کنندۀ اصلی دوره‌های خشک و مرطوب در ایران است. بررسی آثار و منابع منتشرشده نشان می‌دهد که تحقیق جامعی دربارۀ تغییرات فشار سطح دریا در ایران در فصول مختلف لازم است. هدف این مطالعه، آشکارسازی روند تغییرات فشار سطح دریای ایران در فصل‌های مختلف است. بدین منظور داده‌های فرمت NC فشار سطح دریا در ساعت 12GMT از سال 1948 تا 2016 از پایگاه دادۀ NCEP/NCAR دریافت شد و برای طبقه‌بندی فصلی و تهیۀ نقشه‌های مورد نظر در مراحل بعدی به فرمت‌های TXT، Matlab و EXCEL و Gis تبدیل و تغییرات درازمدت فشار سطح دریا ایران آشکارسازی شد. بررسی نمودار روند سری زمانی مقادیر میانگین، متوسط حداقل و متوسط حداکثر فشار سطح دریا با آزمون من کندال در فصول مختلف نشان داد مقدار معناداری در همۀ موارد کوچک‌تر از 05/0 است و مقدار میانگین فشار سالانه سطح دریای ایران دارای سیر صعودی معنادار بوده و با آهنگ 047/0 میلی‌بار در هر سال افزایش یافته است. نقشه‌های میانگین ده‌سالة فشار سطح دریای ایران در فصول مختلف مشابه بوده و مقدار میانگین فشار از شمال ایران به سمت جنوب کاهش یافته است. نقشه‌های آنومالی میانگین ده‌سالة فشار سطح دریا نشان دادند که مقادیر آنومالی در دهه‌های اخیر به بیشترین مقدار مثبت خود رسیده است. با توجه به اهمیت موضوع و آسیب‌پذیری کشور در مقابل مخاطرات محیطی، واضح است که مدیریت ریسک مخاطرات اقلیمی با در نظر گرفتن افزایش فشار سطح زمین، از احتمال موفقیت و درجۀ اعتبار بیشتری برخوردار خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


[1]. احمدی حجت، معصومه؛ احمدی گیوی، فرهنگ؛ و؛ حجام، سهراب (1392). فرهنگ. بررسی روند تغییرات پرفشار سیبری و تأثیر آن بر میدان‌های هواشناختی در بازه زمانی 1948 تا 2008، مجلة فیزیک زمین و فضا، دورۀ 39، ش 2، ص 138-127.
[2]. آرنس، سی. دونالد (1391). هواشناسی نوین، ترجمۀ محمدرضا بابایی، تهران: آییژ.
[3]. اسمیت، کیت (1390). مخاطرات محیطی، ترجمۀ ابراهیم مقیمی و شاپور گودرزی‌نژاد، تهران: سمت.
[4]. رضییی، طیب؛ مفیدی، عباس؛ و زرین، آذر (1388). «مراکز فعالیت و الگوهای گردش جو زمستانۀ تراز 500 هکتوپاسکال روی خاورمیانه و ارتباط آنها با بارش ایران»، مجلة فیزیک زمین و فضا، دورۀ 35، ش 1، ص 141-121.
[5]. حجازی‌زاده، زهرا (1372). بررسی سینوپتیکی نوسانات فشار زیاد جنب حاره، رسالۀ دکتری جغرافیای طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس.
[6]. علی‌پور، یوسف (1395). بررسی تغییرات پرفشار جنب حارۀ تراز 500 هکتوپاسکال نیوار ایران، استاد راهنما زهرا حجازی‌زاده، رسالة دکتری آب‌‌وهواشناسی، دانشگاه خوارزمی، گروه جغرافیا.
[7]. فرج‌زاده، منوچهر (1392). مخاطرات اقلیمی ایران، تهران: سمت.
[8]. قویدل رحیمی، یوسف (1389). نگاشت و تفسیر سینوپتیک اقلیم با استفاده از نرم‌افزار گردس، تهران: سها دانش.
[9]. کاویانی، محمدرضا؛ و علیجانی، بهلول (1395). مبانی آبوهواشناسی، چ 19، تهران: سمت.
[10]. محمدی‌، حسین (1387). مخاطرات جوی، انتشارات دانشگاه تهران.
[11]. مقیمی، ابراهیم (1396). «چرا دانش مخاطرات (‌مخاطره‌شناسی امری فطری است)؟»، مجلۀ مدیریت مخاطرات محیطی، دورة 4، ش 1، ص 7-1.
[12]. مقیمی، ابراهیم (1393). دانش مخاطرات (برای زندگی با کیفیت بهتر و محیط پایدارتر)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
[13]. یارنال، برنت (1385). اقلیم‌شناسی همدید و کاربرد آن در مطالعات محیطی، ترجمۀ سید ابوالفضل مسعودیان. اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان.
[14]. Barry, R.G and Carleton, A.M. )2001(. Synoptic and Dynamic Climatology. Routledge, PP386.
[15]. Casty, C., Handorf, D., Raible, C.C., Gonzaález-Rouco, J.F., Weisheimer, A., Xoplaki, E., Luterbacher, J., Dethloff, K., Wanner, H., 2005, Recurrent Climate Winter Regimes in Reconstructed and Modeled 500 hPaGeopotential Height Fields over the North Atlantic-European Sector 1659– 1990, Climate Dynamics, Vol. 7-8, No. 24, PP. 809–822.
[16]. Gillett, N. P., Zwiers, F. W., Weaver, A. J. and Stott, P.A. 2003, Detection of Human Influence on Sea-level Pressure, Nature, Vol. 40, No. 422, PP. 292– 294.
[17]. Gong, D.Y. and Ho, C. H., 2002, The Siberian High and Climate Change over Middle to High Latitude Asia, Theoretical and Applied Climatology, Vol. 17, No.72, PP. 1-19.
[18]. Hoerling, M. P., Hurrell, J. W. and Xu, T., 2001, Tropical Origin for Recent North Atlantic Climate Change, Science, Vol. 5514, No. 292, PP. 90-92.
[19]. Hu, Y., and Q. Fu., 2007, Observed Poleward Expansion of the Hadley Circulation Since 1979, Atmospheric Chemistry and Physics, Vol. 7, PP. 5229–5236.
[20]. Lu, J., C. Deser, and T. Reichler., 2009, Cause of the widening of the tropical belt since 1958, Geophys Research. Letters, 36, L03803, DOI:10.1029/ 2008GL036076.
[21]. Marshall, G.J. 2002.Trends in Antarctic Geopotential Height and Temperature: A Comparison between Radiosonde and NCEP–NCAR Reanalysis Data, Journal of Climate, Vol.15, No. 6, PP. 659-674.
[22]. Panagiotopoulos, F., Shahgedanova, M. and Stephenson, D., 2005, Observed Trend and Teleconections of the Siberian High: A Recently Declining Center of Action, Journal of climate, Vol.18, No.2, PP.1411-1422.
[23]. Raible, C.C., Stocker, T.F., Yoshimori, M., Renold, M., Beyerle, U., Casty, C. and Luterbacher, J.2005, Northern Hemispheric Trends of Pressure Indices and Atmospheric Circulation Patterns in Observations,Reconstructions, and Coupled GCM Simulations. Journal of Climate, Vol. 19, No.18, PP. 3968–3982.
[24]. Reichler, Thomas., 2009, Climate Change: Observed impacts on Planet Earth, published by Elsevier, The Netherlands. PP. 149.
[25]. Seidel, D. J., Fu, Q., Randel, W. J. and Reichler, T. J., 2008, Widening of the Tropical Belt in a Changing Climate, Nature Geosci, Vol. 1, No. 1, PP. 21–24.
[26]. Shindell, D.T., Miller, R.L., Schmidt, G.A and Pandolfo, L., 1999, Simulation of Recent Northern Winter Climate Trends by Greenhouse-gas Forcing, Nature, Vol. 6735, No. 399, PP. 452-455.
[27]. Thompson, D. W. J., Wallace, J. M. and Hegerl, G. C., 2000, Annular Modes in the Extratropical Circulation, Part II: Trends, J. Clim., Vol. 5, No. 13, PP. 1018-1036.
[28]. Trenberth, K.E., P.D. Jones, P. Ambenje, R. Bojariu, D. Easterling, A. Klein Tank, D. Parker, F. Rahimzadeh, J.A. Renwick, M. Rusticucci, B. Soden and P. Zhai., 2007, Observations: Surface and Atmospheric Climate Change. In: Climate Change 2007: The Physical Science Basi, Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Cambridge University Publishing, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA.