مفهوم‌شناسی پاسخ به مخاطرات طبیعی براساس رویکرد جرم‌شناختیِ گذار از نظر به عمل

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

پیشگیری از مخاطرات محیطی و مقابلۀ مؤثر با آنها به‌عنوان رویدادهایی آسیب‌زا، از مهم‌ترین دغدغه‌های سیاستگذاران و مجریان در حوزه‌های مختلف مسائل اجتماعی است. تا چند دهه قبل، به مخاطرات طبیعی در جرم‌شناسی توجهی نشان داده نمی‌شد، اما امروزه و تحت تأثیر رهیافت‌های مربوط به زمیولوژی (آسیبِ ‌اجتماعی‌شناسی)، مخاطرات طبیعی به‌عنوان یکی از مصادیق جرم حکومتی، توجه اندیشمندان حوزۀ جرم‌شناسی را به خود جلب کرده است. بدین‌سان بررسی این مخاطرات از ‌نظر رویکردهای جرم‌شناختی می‌تواند بیش از پیش، نقش حکومت در این حوزه را مشخص کند. جرم‌شناسیِ گذار از نظر به عمل، از جمله رویکردهای جرم‌شناختی است که با تأکید بر عملیاتی کردن داده‌ها و اطلاعات موجود، سعی در ارائۀ تدابیر کاربردی برای وقایع و پدیده‌های مختلف می‌کند. از این‌رو، هدف اصلی این نوشتار، امکان‌سنجی تبیین مخاطرات طبیعی با رویکرد جرم‌شناختی گذار از نظر به عمل است. پرسش اصلی این تحقیق نیز این است که چگونه می‌توان با استفاده از رویکرد جرم‌شناختی گذار از نظر به عمل، مخاطرات طبیعی را بررسی و تحلیل کرد و رهنمودهایی را برای مقابله با این مخاطرات و پیشگیری از آنها فراهم آورد؟ در این زمینه، با توجه به ماهیت داده‌ها و اهداف مورد نظر تلاش شده است با اجرای پژوهشی کیفی و استفاده از روش نظریۀ مبنایی به این پرسش پاسخ داده شود. همچنین از روش گردآوری داده‌ها و نیز از منابع کتابخانه‌ای و اسنادی استفاده شده است. یافته‌های این تحقیق حاکی از آن است که رویکرد جرم‌شناختی گذار از نظر به عمل با گردآوری اطلاعات و آمارهای مربوط به امکان و احتمال وقوع مخاطرات (ارزیابی ریسک)، تبیین و تشریح مراحل پاسخگویی به مخاطره‌ای که به وقوع پیوسته است (تصمیم‌گیری) و معرفی راهکارها و رهنمودهایی برای پیشگیری از وقوع مجدد مخاطره (مدیریت ریسک)، به بیان راهکارهایی عملیاتی برای کاهش خسارات ناشی از مخاطرات، پیشگیری از وقوع مجدد آنها و تبیین وظایف مجریان و مقامات مسئول می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها


[1].       اردکانی، امیر‌رضا؛ گلابچی، محمود؛ حسینی، سیدمحمود؛ و علاقمندان، متین (1396). «بررسی تأثیر فرم ساختمان‌های بلند بر پایداری سازه‌های آنها با هدف کاهش مخاطرات زلزله (نمونۀ موردی: تأثیر پارامترهای شکل پلان)»، فصلنامۀ مدیریت مخاطرات محیطی (دانش مخاطرات سابق)، دورۀ 4، ش 1، ص 42-27.
[2].       پارسی‌زاده، فرخ؛ پیشنمازی، پروانه؛ و نصراللهی، اکبر (1396). «ارزیابی میزان و چگونگی آگاهی مدیران رسانه‌ها از زلزله و مدیریت آن»، فصلنامۀ مدیریت مخاطرات محیطی (دانش مخاطرات سابق)، دورۀ 4، ش 2، ص 191‌- 175.
[3].              حافظ‌نیا، محمدرضا (1395). مقدمهای بر روش تحقیق در علوم انسانی، تهران: سمت.
[4].              خاکی، غلامرضا (1395). روش تحقیق (با رویکرد پایاننامهنویسی)، تهران: فوژان، ص 71.
[5].       صلواتیان، سیاوش؛ و سوری، علی (1396)، «شناسایی قابلیت‌های رسانه‌های اجتماعی در جمع‌سپاری مدیریت مخاطرۀ زلزله»، فصلنامۀ مدیریت مخاطرات محیطی (دانش مخاطرات سابق)، دورۀ 4، ش 1، ص 25-9.
[6].              غلامی، نبی‌اله؛ و عباسی، محمود (1396). «درآمدی بر مفهوم جرم دولتی از منظر اصول اخلاق زیستی»، فصلنامۀ اخلاق زیستی، دورۀ 7، ش 24، ص 97-83.
[7].              مجرب، مسعود؛ پورمحمد شاهوار؛ محمد؛ پورویس، مهدی؛ نوروزی، نازی؛ و اسدی، زینب (1396). «امکان‌سنجی طراحی شبکۀ هشدار سریع زلزلۀ تهران»، فصلنامۀ مدیریت مخاطرات محیطی (دانش مخاطرات سابق)، دورۀ 4، ش 1، ص 81-63.
[8].       مدیری، مهدی؛ احدنژاد روشنی، محسن؛ و حسینی، سید احمد (1395). «مدیریت رسیک در بحران‌های انسان‌ساخت با رویکرد پدافند غیرعامل (نمونۀ موردی: کلان‌شهر تهران)»، نشریۀ پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال هفتم، ش 27، ص 182-163.
[9].              معین، محمد (1393). فرهنگ فارسی، چ بیست‌و‌هفتم، تهران: امیرکبیر.
[10].     مقیمی، ابراهیم (1396). «چرا دانش مخاطرات (مخاطره‌شناسی امری فطری است)؟»، فصلنامۀ مدیریت مخاطرات محیطی (دانش مخاطرات سابق)، دورۀ 4، ش 1، ص 2.
[11].          ------------- (1394). دانش مخاطرات (برای زندگی با کیفیت بهتر و محیط پایدارتر)، چ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
[12].          نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین؛ و هاشم‌بیکی، حمید (1395). دانشنامۀ جرمشناسی، چ چهارم، تهران: کتابخانۀ گنج دانش.
[13].            Aaron, Popp (2006). “The Effects of Natural Disasters on Long Run Growth”. Major Themes in Economics, Vol. 8, Article 7: p. 73.
[14].            Available at: https://scholarworks.uni.edu/mtie/vol8/iss1/7
[15].            Steele, Katie (2006). "The precautionary principle: a new approach to public decision-making?", Law, Probability and Risk, Vol. 5, Issue 1, 1 March 2006, P. 25. Available at: https://doi.org/10.1093/lpr/mgl010
[16].            Benson, Ch.; & Clay, E. J. (2004). “Understanding the Economic and Financial Impacts of Natural Disasters”. Disaster Risk Management Series. World Bank. No. 4. ISBN: 0-8213-5685-2
[17].            Kennedy, L. W.; Marteache, N.; & Gaziarifoglu, Y. (2011). Understanding Scalability of risk, global risk assessment: The search for a common methodology. In L. W. Kennedy & E. F. McGarrell (Eds.), Crime and Terrorism Risk: Studies in Criminology and Criminal Justice, Routledge: ISBN            1135851921: p. 13.
[18].            Laub, J. H. (2011). What is translational criminology. NIJ Journal, 268 , 16–21: https:// www. nij.gov/journals/268/Pages/criminology.aspx
[19].            Lei, Zhou;Wu, Xianhua; Xu, Zeshui; & Fujita, Hamido  (2018). Emergency decision making for natural disasters: An overview, International Journal of Disaster Risk Reduction. Volume 27: p. 569.
[20].            Leslie W. Kennedy.; Yasemin Irvin-Erickson.; & Alexis R. Kennedy (2014). Translational Criminology and Counterterrorism Global Threats and Local Responses. Springer New York Heidelberg Dordrecht London. ISSN: 2194-6442.
[21].            Penny Green & Tony Ward (2004). State Crime Governments, Violence and Corruption. Pluto Press. LondonT ISBN-13: 978-0745317847, p. 81.
[22].            Sacco, V.; Kennedy, L. W. (2010). The Criminal Event: An Introduction to Criminology, Wadsworth (5th ed.), ISBN          0534264484: p. 146.
[23].            UNISDR. (2006). United Nations International strategy for disaster reduction. Retrieved from http://www.unisdr.org
[24].            Van Brunschot, E. G.; Kennedy, L. W. (2011). The risk of crime, a framework. In L. W. Kennedy & E. F. McGarrell (Eds.), Crime and Terrorism Risk: Studies in Criminology and Criminal Justice, Routledge: ISBN      1135851921: p. 13.
[25].            http://www.irimo.ir/far/services/news/277224. Last seen: 25/07/2018