بازنمایی اخبار زلزلۀ ماهدشت کرج در مطبوعات پرشمارگان کشور

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله

2 دکتری علوم ارتباطات و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

3 دکتری مدیریت رسانه و استادیار علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

ایران در معرض مخاطرات محیطی و طبیعی مختلفی قرار دارد. یکی از این مخاطرات که گاهی کشور را با بحران مواجه می‌کند زلزله است که وقوع آن در کشور از دیگر مخاطرات محیطی بیشتر است؛ به‌طوری که فقط در سال گذشته بیش از یکصد زلزلۀ شدیدتر از 4 ریشتر، مناطق مختلف کشور را لرزاند. زلزلۀ 29 آذر 1396 ماهدشت کرج، شاید مهم‌ترین واقعۀ لرزه‌ای سال گذشتۀ کشور بود. این زلزله تلفاتی نداشت، اما به‌دلیل تأثیرگذاری آن بر کلانشهر تهران، مهم تلقی می‌شود و بررسی و تحقیق دربارۀ چگونگی بازنمایی آن در مطبوعات، با توجه به تأثیر مهم رسانه‌ها در مدیریت مخاطرات و جلوگیری از تبدیل آن به بحران ضروری است. به‌منظور شناخت چگونگی پوشش خبری و مواجهۀ رسانه‌ای با این رویداد، در این مقاله، شش روزنامۀ پرشمارگان (همشهری، ایران، کیهان، شرق، شهروند و جوان) در مقطع زمانی سه روز پس از وقوع زلزله، به روش تحلیل محتوای کمّی بررسی شدند. جامعۀ آماری پژوهش، شامل همۀ اخبار، گزارش‌ها، مقالات و مطالب مرتبط با زلزلۀ تهران در روزنامه‌های مذکور بود که به روش تمام‌شماری انتخاب شدند. در مجموع در دامنۀ زمانی ذکرشده 99 مطلب تحلیل شد. براساس نتایج این تحقیق مشخص شد که عملکرد رسانه‌های بررسی‌شده با تأخیر و کندی همراه بود. بنابراین اصل سرعت انتشار دچار نقصان بوده و از رویکرد قانون طبیعی پیروی کرده است. استفاده از رسانه‌های مبتنی بر وب، بستر فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی برای اطلاع‌رسانی توسط نهادهای متولی مدیریت بحران و نیز بهره‌گیری از شیوه‌های نوین روزنامه‌نگاری مثل اینفوگرافی در مطبوعات کشور حضور کمرنگی دارد. این نکته نیازمند توجه، بازنگری و اقدام لازم است. راهبرد رسانه‌های بررسی‌شده در خصوص آرامش‌زایی دچار نقصان است و این موضوع حاکی از آن است که رسانه‌ها به وظایف خود در مراحل مختلف بحران اشراف کامل ندارند. بیشتر مطالب توسط خبرنگاران خود روزنامه‌ها تولید شد و مطالب منتشرشده بدون تعارض بود که نشان‌دهندۀ دقت و صحت زیاد مطالب منتشرشده است. رویکرد بیشتر روزنامه‌ها رویدادمدار بود و کمتر به فرایند واقعه و چرایی و چگونگی آن پرداخته شد و به‌عبارتی مقالات تحلیلی چندان زیاد نبود.

کلیدواژه‌ها


[1].              اسمیت، کیت (1392). مخاطرات محیطی، ترجمۀ ابراهیم مقیمی و شاپور گودرزی‌نژاد، تهران: سمت.
[2].       پارسی‌زاده، فرخ (1390). «بررسی روش‌های اطلاع‌رسانی در فرایند پاسخ به زلزله‌ها؛ مورد‌شناسی زلزلۀ 5 دی 1382 بم»، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله.
[3].       حبیبی، کیومرث؛ سرکارگر اردکانی، علی؛ یوسفی، زاهد؛ و صفدرنژاد، مجتبی (1392). «پیاده‌سازی الگوریتم‌های سلسله‌مراتبی/ فازی جهت تعیین آسیب‌پذیری چندعامله هستۀ مرکزی شهرها (منطقۀ 12 تهران)»، دوفصلنامۀ علمی و پژوهشی مدیریت بحران، دورۀ 1، ش 2، ص 76-67.
[4].       خانیکی، هادی (1387). «ارتباطات مخاطره، ارتباطات بحران: زمینه‌ها، مفاهیم و نظریه‌ها»، فصلنامۀ علمی ترویجی رسانه، دورۀ 19، ش 74، ص 106 -81.
[5].              سازمان بهداشت جهانی (WHO) (1992).
[6].              مقیمی، ابراهیم (1393). دانش مخاطرات (برای زندگی با کیفیت بهتر و محیط پایدارتر)، تهران: مؤسسۀ انتشارات دانشگاه تهران.
[7].       نامداری، منا (1394). بررسی و ارزیابی نقش رادیو در مدیریت سانحه و بحران در مخاطرات طبیعی با تأکید بر زلزله، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشکدۀ جغرافیای دانشگاه تهران.
[8].              نصراللهی، اکبر (1389). مدیریت پوشش خبری بحران، مرکز مطالعات و توسعۀ رسانه‌ها.
[9].              نصراللهی، اکبر (1393). راهنمای پوشش خبری در رسانه‌ها، انتشارات خبرگزاری فارس.
[10].            Hjorth, Larissa; & Kim, Kyoung-Hwa Yonnie (2011). “Good grief: the role of social mobile media in the 3.11 earthquake disaster in Japan”, Digital Creativity, 22:3, pp: 187-199, DOI: 10.1080/14626268.2011.604640
[11].            Yates, Dave.; & Paquette Scott. (2011). “Emergency knowledge management and social media technologies: A case study of the 2010 Haitian earthquake”, International Journal of Information Management, 31, 1, pp. 6-13.