تأثیر مخاطرات ژئومورفولوژیک آبراهه‌ای بر خطوط انتقال انرژی با استفاده از مدل محور ریسک خط لوله (مطالعۀ موردی: خط لولۀ گاز نهم سراسری)

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران

2 استاد، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران

3 استاد. دانشگاه پلی‌تکنیک والنسیا، اسپانیا

4 دانشجوی دکتری، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران

چکیده

در سال‌های اخیر تجارب ارزشمندی دربارۀ چالش‌های محیطی و همچنین مدیریت ریسک خطوط لوله در آمریکا و اروپا، در زمینۀ طراحی و پایدارسازی خطوط لوله به‌دست آمده است؛ در این میان دانش مخاطرات ژئومورفولوژیکی، به‌ویژه مخاطرات فرسایش آبراهه‌ای، کمک شایانی به کاهش ریسک و شناسایی پاسخ و واکنش رودخانه‌ها کرده است. در این مقاله با استفاده از ماتریکس ریسک خط لوله (Pipeline Risk Screening Matrix) به بررسی مخاطرات آبراهه‌ای در خط لولۀ گاز نهم سراسری در محدودۀ استان خوزستان پرداخته شده است. به این منظور از هفت دادۀ هیدروژئومورفولوژی شامل مقیاس، حساسیت چشم‌انداز، نوع آبراهه، کرانۀ رودخانه، ویژگی‌های دیواره، ویژگی‌های بستر و رژیم هیدرولوژی برای برآورد ریسک (کم- متوسط- زیاد) استفاده شد. نتایج این پژوهش نشان داد که معیار نوع آبراهه در وضعیت واکنش آبراهه‌ای و ریسک کم – متوسط؛ سه معیار کرانۀ رودخانه، ویژگی‌های بستر و رژیم هیدرولوژی در وضعیت واکنش آبراهه‌ای و ریسک متوسط؛ و ویژگی‌های دیواره و مقیاس در وضعیت واکنش آبراهه‌ای و ریسک متوسط – زیاد؛ و حساسیت چشم‌انداز در وضعیت واکنش آبراهه‌ای و ریسک زیاد قرار دارد. در نتیجه به‌طور کلی، وضعیت خط لولۀ گاز نهم سراسری در منطقۀ تحقیق از نظر ریسک واکنش آبراهه‌ای، در وضعیت ریسک متوسط – زیاد قرار دارد.

کلیدواژه‌ها


[1].              آقانباتی، سید علی (1383). زمین‌شناسی ایران، تهران: انتشارات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات کشور.
[2].       احمدی، امیر (1391). مکانیسم شکل‌زای کواترنری بر روی ماسه‌سنگ آغاجاری در شمال غرب مسجدسلیمان، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران.
[3].       احمدی، علی حسین (1393). شناسایی پهنه‌های آسیب‌پذیر مسیر خطوط انتقال نفت و گاز با تأکید بر پارامترهای ژئومورفولوژیکی (مطالعۀ موردی: محدودۀ شمال غربی مسجدسلیمان)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه خوارزمی، گروه جغرافیای طبیعی.
[4].              تهرانی، خسرو (1384). زمین‌شناسی ایران (مزوزوئیک و سنوزوئیک)، کلیدر.
[5].       حسینی، داریوش؛ حکیم‌زاده، حبیب؛ و یاثی، رضا (1385). «بررسی مسائل آب‌شستگی موضعی در اطراف خطوط لوله با استفاده از مدل‌های عددی و فیزیکی»، نشریۀ مهندسی دریا، سال سوم، ش 5.
[6].              سایت شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران (1396) . WWW.IOPTC.IR
[7].       گلبهار حقیقی، مهدی؛ و علی‌اکبر آقا کوچک (1385). «تحلیل خطوط لوله دریایی تحت بارگذاری ناشی از انتشار موج زلزله و حرکت گسل»، نشریۀ مهندسی دریا، سال سوم، ش 5.
[8].              مقیمی، ابراهیم (1389). ژئومورفولوژی ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
[9].              مطیعی، همایون (1372). زمین‌شناسی ایران: چینه‌شناسی زاگرس، انتشارات سازمان زمین‌شناسی کشور.
[10].     مرادی، سبحان؛ اسماعیلی، کاظم؛ اکبرزاده، محمدرضا؛ و خداشناسی سعید (1395). «بررسی تأثیر پیگیبک لاین بر آب‌شستگی موضعی زیر خطوط لولۀ افقی»، نشریۀ پژوهش‌های حفاظت آب‌وخاک، ج 23، ش 6.
[11].     هدایت بهرامی، پریا؛ کاتورانی، سید ساسان؛ زاده دلیر، علی حسین؛ و فرسادی‌زاده، داود (1395). «مطالعۀ آزمایشگاهی تأثیر زاویۀ برخورد جریان در آب‌شستگی زیر لوله‌های مستغرق»، نشریۀ دانش آب‌وخاک، ج 2، ش 4، ص 133-123.
[12].            Ahmadi, E. Moghimi, S. M. Zamanzadeh and R. Motamed. (2015) “The Effect of Sandstone Composition on Distribution of Tafoni Landforms in the Aghajari Sandstone, Northwest of Masjed Soleyman, Iran”. Hindawi Publishing Corporation Advances in Geology. Volume 2015, Article ID 862714, 10 pages.
[13].            BP. (2005). “International conference on: Terrain and geohazard challenges facing onshore oil and gas pipelines”. ISBN: 9780727732781.
[14].            Castro. J. M., (2010). “Pipelines & Stream Crossings: a new tool for determining relative risk”. Presented at: Department of the Interior, Conference on the Environment, April 26th – 30th, 2010,
[15].            Castro. J.M., (2011). “Should I be concerned? Screening projects using RiverRAT”. Presented at: Salmon Recovery Funding Board, Salmon Recovery Conference, April 26th – 27th, 2011, Grand Mound,Washington.
[16].            City of Portland. (2001). “Johnson Creek Restoration Plan. Bureau of Environmental Services”. 1120 SW Fifth Ave., Portland, Oregon 97204, USA, 257p. Available at: http://www.portlandoregon.gov/bes/article/
[17].            Cluer. B, Thorne. C. R., (2013). “A Stream Evolution Model Integrating Habitat and Ecosystem Benefits”. River Science and Applications, DOI: 10.1002/ rra.2631.
[18].            Cluer. B, Thorne. C. R, Castro. J.M., Pess G, Beechie T, Shea C, Skidmore. P., (2010).” Tools and Science Base for Evaluating Stream Engineering”, Management, and Restoration Proposals, Proceedings of the Federal Interagency Sediment Conference 2010, Las Vegas, Nevada (June 2010).
[19].            C. Thorne., J. Castro., B. Cluer., P. Skidmore and C. Shea., (2015). “Project risk screening matrix for river management and restoration”. River research and applications. River Res. Applic. 31: 611–626.
[20].            Joint Research Centre. Serkan Girgin, Elisabeth Krausmann., (2015). “Lessons learned from oil pipeline natech accidents and recommendations for natech scenario development. Institute for the Protection and Security of the Citizen”. Elisabeth Krausmann. Address: Joint Research Centre, Via E. Fermi 2749, 21027 Ispra (VA), Italy.
[21].            M. Glass, Kendra Hatcher, Meghan Betcher, and Evan Hansen., (2016). “Guidance for Monitoring Effects of Gas Pipeline Development on Surface Water and Groundwater Supplies”. Published by downstream strategy.
[22].            Montgomery. D. R., and J. M. Buffington. (1998). “Channel processes, classification, and response”. In R. J. Naiman and R. E. Bilby (eds.), River ecology and management: Lessons from the Pacific coastal ecoregion, p. 13–42. Springer, New York.
[23].            . Munier.,N (2014). Risk management for engineering projects. Springer, Pp. 220.
[24].            Peter B. Skidmore, Colin R. Thorne, Brian L. Cluer, George R. Pess, Janine M. Castro, Timothy J. Beechie, and Conor C. Shea. (2011). “Science Base and Tools for Evaluating Stream Engineering, Management, and Restoration Proposals”. NOAA Technical Memorandum NMFS-NWFSC-112.
[25].            Rizkalla, M., (2008). “Pipeline geo-environmental design and geohazard management American Society of Mechanical Engineers (ASME)”. New York, USA. pp 360.
[26].            Sakhalin Energy Investment Company LTD., (2003). “Comparative Environmental Analysis of the Piltun-Astokh Field Pipeline Route Options”. BM Code: EP.17.03.07.03.
[27].            Veldman. W.M., (1983). “Arctic Pipeline River Crossings, Design Trends and Lessons Learned.” Prepared for the American Society of Civil Engineers, Specialty Conference on Pipelines in Adverse Environments, San Diego, California.