راهبرد کاهش مخاطرات طبیعی در ایران برمبنای حقوق و روابط بین‌الملل

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت بحران، دانشگاه شیخ بهایی اصفهان، اصفهان

2 استاد، مخاطرات ژئومورفولوژیک، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران

3 استادیار، جغرافیای سیاسی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران

4 استاد، مهندسی زلزله‌شناسی، پژوهشکدۀ بین‌المللی زلزله‌شناسی تهران

چکیده

در طی سال‌های 1998 تا 2017 بیش از 4 میلیارد و 450 هزار نفر در جهان تحت تأثیر مخاطرات طبیعی قرار گرفتند. گذشته از تحمیل بیش از 2900 میلیارد دلار آمریکا خسارت اقتصادی، یک میلیون و 330 هزار نفر نیز جان خود را از دست دادند. بیش از 67 درصد کشته‌ها و 45 درصد خسارات اقتصادی مربوط به دو مخاطرۀ اصلی زلزله و سیل است. ایران به لحاظ احتمال رویداد مخاطرات طبیعی جزء ده کشور مخاطره‌خیز جهان به‌شمار می‌رود؛ چنانکه براساس گزارش دفتر سازمان ملل متحد مورخ 13 نوامبر 2017 از 41 مخاطرۀ طبیعـی شناخته‌شده در جهان، بیش از 34 نوع آن در ایران رخ می‌دهد. با اینکه ایران 1 درصـد جمعیـت جهان را دارد، در حـدود 6 درصد تلفات ناشی از مخاطرات طبیعی را به خود اختصاص داده است. با وجود این، متأسفانه در ایران راهبرد مدونی برای کاهش مخاطرات با رویکرد پیشگیری تعریف نشده است؛ در نتیجه آسیب‌پذیری جامعه و هزینه‌های روانی و مادی ناشی از مخاطرات طبیعی افزایش یافته است. بر این اساس، تلاش برای کاهش آثار مخاطرات ضرورت دارد. این نوشتار از نظر هدف جزء تحقیقات کاربردی است که با هدف تعیین رویکرد و تدوین راهبردی ملی برای کاهش مخاطرات در ایران انجام گرفته و از نظر ماهیتی جزء تحقیقات کیفی و روش آن توصیفی و تحلیلی است؛ بدین منظور از منابع کتابخانه‌ای و اسنادی استفاده شده است. راهبردهای مختلفی در جهان برمبنای حقوق و روابط بین‌الملل برای کاهش مخاطرات تعریف شده است. با توجه به ماهیت مخاطرات طبیعی رایج در ایران و ظرفیت‌های بین‌المللی موجود، اصلاح، تقویت، بومی‌سازی، ایجاد و به‌کارگیری برخی قوانین، تأسیس مجمع ملی مدیریت مخاطرات برای ایجاد هماهنگی بین سازمان‌های عملیاتی و مراکز سیاستگذاری و مراکز تحقیقاتی در سطح وزارت خانه یا معاونت ریاست جمهوری، آمایش ملی از ظرفیت‌های علمی، فنی، مالی، اداری و محلی مدیریت مخاطرات برای پرداختن به مخاطرات شناسایی‌شده در سطوح ملی، تصویب و اجرای راهبردها و طرح‌های ملی و محلی کاهش مخاطرات در دامنه‌های زمانی مختلف، به‌عنوان راهبردهای اساسی ایران تأثیر بسزایی در کاهش مخاطرات خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها


  1. احمدی، سید عباس و هاشمی، سید یوسف (1397).  ژئوپلیتیک و مخاطرات انسانی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  2. بیگ‌زاده، ابراهیم (1386). «جای پای کمک‌های بشردوستانه در مخاطرات طبیعی و سوانح صنعتی در حقوق بین‌الملل»، سالنامۀحقوقبین‌المللتطبیقی، گنج دانش، ش 2.
  3. بیگ‌زاده ابراهیم؛ و حبیبی محمد (1384). «مخاطرات طبیعی و حقوق بین‌الملل»، مجلۀالهیاتو حقوق،دانشگاه علوم اسلامی رضوی، سال پنجم، ش 16-15.
  4. پارسی‌زاده، فرخ؛ پیشنمازی، پروانه؛ و نصرالهی، اکبر (1396). «ارزیابی میزان و چگونگی آگاهی مدیران رسانه‌ها از زلزله و مدیریت آن»، فصلنامۀ مدیریت مخاطرات محیطی (دانش مخاطرات سابق) دورۀ 4، ش 2، ص 191-175.
  5. جمالی، حسین (1385). تاریخ و اصول روابط بین‌المللی، قم: پژوهشکدۀ تحقیقات اسلامی، چ پنجم.
  6. حافظ‌نیا، محدرضا (1395). مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، تهران: سمت.
  7. ساداتی‌نژاد، سید محمد (1396). «کاهش خطرپذیری سوانح: یک ضرورت فرهنگی و دینی»، سخنرانی در نشست بزرگداشت روز جهانی کاهش سوانح در وزارت کشور، 25 مهر.
  8. سازمان ملل متحد (2004). چارچوبکاریهیوگوبرایسالهای2005 الی 2015 ایجاد تابآوریمللوجوامعمحلیدربرابربحرانها، ترجمۀ بیژن یاوری و همکاران، تهران.
  9. سازمان ملل متحد (1391).  UNISDR.Aویرایشاولواژه‌نامۀراهبردبین‌المللیسازمان مللمتحددرخصوصکاهشخطرپذیریبحران، ترجمۀ بیژن یاوری و همکاران، تهران: سازمان مدیریت بحران وزارت کشور.
  10. سازمان ملل متحد (1391). UNISDR.B ،چگونهمی‌شودشهرهاراتاب‌آورکرد (راهنماییبرایشهردارانومقاماتمحلی)»، ترجمۀ مدیریت بحران شهرداری مشهد، مشهد.
  11. سلیمی ترکمانی، حجت (1396). «تأملی بر ظرفیتهای دیوان بین‌المللی کیفری در حمایت از حقوق بشر»، دوفصلنامۀ آموزه‌های حقوق کیفی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ش 12.
  12. سیدفاطمی سید محمد (1379). «حق بر زندگی»، مجلۀتحقیقاتحقوقی، ش 32-31، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
  13. شاملو باقر، یوسفی ابوالفضل(1394). «مخاطرات و تکالیف حقوقی دولت در مقیاس ملی و بین‌المللی»، فصلنامۀ مدیریت مخاطرات محیطی (دانش مخاطرات سابق)، دورۀ 2، ش 3، ص 305-291.
  14. علیخانی، بهلول (1393). «مبانی فلسفی مخاطرات محیطی»، فصلنامۀ تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، سال اول، ش 1.
  15. غلامی نبی‌الله؛ و پارسا محمدمتین (1397). «مفهوم‌شناسی پاسخ به مخاطرات طبیعی براساس رویکرد جرم‌شناختی از نظر تا عمل، مجلۀ مدیریت مخاطرات محیطی (دانش مخاطرت سابق)، دورۀ 5، ش 2، ص 142-127.
  16. مدنی سعید (1385).«حقوق بشر حداقلی یا حداکثری»،سیاست نامه شرق، سال دوم، شماره3، تهران.
  17. مدیری، مهدی و همکاران (1395). «مدیریت ریسک در بحران‌های انسان‌ساخت با رویکرد پدافند غیرعامل (نمونۀ موردی: کلانشهر تهران)»، نشریۀ پژوهش و برنامهریزی شهری، سال هفتم، ش 27، ص 182-163.
  18. محکی، علی‌اصغر (1380). «رسانه‌های جهان‌گستر و روابط بین‌الملل»، فصلنامۀ پژوهش و سنجش، تهران، ش 25.
  19. مجمع عمومی سازمان ملل متحد (1996). «Universal Declaration of Human Right» ویرایش اول، ترجمۀ فارسی اعلامیۀ جهانی حقوق بشر.
  20. معین، محمد (1393). فرهنگ فارسی، چاپ بیست‌وهفتم، تهران: امیرکبیر.
  21. مقیمی، ابراهیم (1396). «چرا دانش مخاطرات (مخاطره‌شناسی امری فطری است)، فصلنامۀ مدیریت مخاطرات (دانش مخاطرات سابق)، دورۀ 4، ش 1، ص 2.
  22. مقیمی، ابراهیم (1394). دانشمخاطرات (برایزندگیباکیفیتبهترومحیطپایدارتر)، چ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  23. مقیمی، ابراهیم (1391). مخاطرات محیطی، تهران: سمت.
  24. موسی‌زاده، رضا (1391).  بایستههایحقوقبین‌المللعمومی، تهران: میزان.
  25. موسی‌زاده، رضا (1391). سازمانهای بین‌المللی، چ هجدهم، تهران: میزان.
  26. Burton, I. & Kates, R.W (1964). “The perception of natural hazards in resources management”, Natural resources Journal, 7, pp: 412-441.
  27. Hindly, Alan; Fredderick W. Langly; & Brian J. Levy (2000). Old French-English Dictionary, Cambridge University Press.
  28. Sacco, V; & kennedy, L.W (2010). the criminal event. An introduction to criminology, pluto press, londont ISBN-13:978-0745317847. P. 81.

Unisdr (2018). Economic losses, poverty & disasters 1998-2017