توسعۀ بدون برنامۀ گردشگری و تأثیر آن بر محیط ‌زیست دریاچه‌ها

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 مرکز تحقیقات محیط‌زیست انسانی و توسعۀ پایدار، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

2 دانشگاه لرستان

چکیده

 
اکوتوریسم فرصت اقتصادی و شایان تأملی برای مناطق است. دریاچۀ گهر و اشترانکوه با تنوع زیستی ویژه یکی از آثار یخچالی ایران و از نقاط مهم اکوتوریسمی لرستان است. آستانۀ پایین آسیب‌پذیری، شرایط نامناسب زیست‌محیطی و گردشگری دریاچه و اعتقاد به نقش مدیریت ریسک در برنامه‌ریزی توسعۀ فضایی ضرورت‌های این پژوهش هستند. این تحقیق با روش تجزیه‌وتحلیل حالت‌های شکست و تأثیرات آن بر محیط‌ زیست (EFMEA) انجام گرفت و هدف آن شناسایی، رتبه‌بندی و مقایسۀ مهم‌ترین ریسک‌های زیست‌محیطی و ریسک‌های ناشی از گردشگری در منطقه است. این تحقیق می‌تواند زمینه‌ساز کاهش یا حذف اثرهای مخرب انسانی و طبیعی و کمک به برنامه‌ریزی توسعۀ فضایی در این محیط شود. برای این منظور ابتدا مهم‌ترین ریسک‌های منطقه، شناسایی و براساس سه متغیر: «احتمال وقوع، شدت وقوع و گستردگی اثر» مقادیر عددی هر ریسک تعیین شد. براساس دامنۀ تغییرات، رده‌ها در پنج دسته رتبه‌بندی شدند. نتایج نشان داد که از بین ریسک‌های زیست‌محیطی منطقه، سه ریسک «آسیب‌های ناشی از تعداد گردشگران، تردد موتورسیکلت‌ها و رشد نیزارها» با میانگین 7/86 در اولویت اول یا ریسک بی‌نهایت قرار دارند. در ریسک‌های ناشی از گردشگری نیز «تعداد زیاد گردشگران، محدودیت فصل گردشگری و نوع تردد و مسیر پیاده‌روی» سه موردی هستند که با میانگین 7/86 در رتبۀ اول قرار دارند. از این‌رو براساس ضرورت اقدام متقابل این ریسک‌ها نیازمند برخورد فوری و اقدامات سریع اصلاحی و ممنوع‌کننده‌اند. از بین مجموعۀ ریسک‌های اولویت یک، ریسک «تعداد زیاد گردشگران» در هر دو دستۀ «ریسک‌های زیست‌محیطی» و «ریسک‌های ناشی از گردشگری» مشترک است و در نتیجه به‌عنوان مهم‌ترین تهدید منطقه، نیازمند برخورد فوری، برنامه‌ریزی و کنترل جدی است.

کلیدواژه‌ها


  1. بهبودیان، جواد (1385). آمار و احتمال مقدماتی، چ 26، دانشگاه امام رضا.
  2. جوزی، سید‌علی؛ گلیجی، ناصر؛ و محمدفام، ایرج (1393). «ارزیابی و مدیریت ریسک زیست‌محیطی واحد پلی‌اتیلن شرکت پلیمر آریاساسول  به روش EFMEA،. فصلنامهعلوموفنونمنابعطبیعی، سال ششم، ش 4، ص 155.
  3. درویش‌زاده، علی (1370). زمین‌شناسی ایران، تهران: امیرکبیر.
  4. زاهدی، شمس‌السادات (1385). مبانیتوریسمواکوتوریسمپایدار، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی.
  5. عباسی، سارا؛ پیله‌ور، بابک؛ و حسینی، محسن (1393). «تنوع گونه‌های گیاهی در غرب اشترانکوه»، علوم و تکنولوژی محیط ‌زیست، دورۀ شانزدهم، ش 3، ص 164-155.
  6. علایی طالقانی، محمود (1381). ژئومورفولوژی ایران. تهران: قومس.
  7. ملکی راد، زینب؛ الماسیان، محمود؛ پورکرمانی، محسن؛ و بهاروند، سیامک (1389). «بررسی ساختارهای لرزه‌ای در استان لرستان»، همایش منطقه‌ای زمین‌شناسی فلات ایران‌زمین، دانشگاه زرند، ص 245.               
  8. منشی‌زاده، رحمت‌الله؛ و فلاحی، حمید (1388). پهنه‌بندی توان اکوتوریسم در اشترانکوه با استفاده از G.I.S، فصلنامۀ مطالعات جهانگردی، ش 8، ص 89-59.
  9. موحد، علی؛ و کهزادی، سالار (1389). «تحلیل عوامل مؤثر بر توسعۀ گردشگری استان کردستان با استفاده از مدل SWOT، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال 1، ش 2.

10.مهدی‌نسب، مهدی؛ و ناصرزاده، محمد‌حسین (1392). «تعیین تقویم زمانی گردشگری در دریاچۀ گهر براساس مدل MEMI»، نشریۀ تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، خرم‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، دورۀ 13، ش 30، ص 109-91.

11.نگارش، حسین (1392).«تحلیل مدیریت ریسک و بحران مخاطرات محیطی و طبیعی استان لرستان»، جغرافیاومخاطراتمحیطی، ش پنجم، ص 126-107.

12.نوری، غلامرضا؛ و مهدی‌نسب، مهدی (1389). «بررسی قابلیت‌های اکولوژیکی و توسعۀ گردشگری دریاچۀ گهر براساس مدل SWOT». فصلنامۀ تالاب، دورۀ 2، ش 5، ص 66-57.

13.یارعلی، نبی‌الله؛ و سلطانی، علی (1389). «ارزیابی اثرهای محیط زیستی توسعه  (EIA)بر منطقۀ حفاظت‌شدۀ اشترانکوه با استفاده از مدل تخریب»، نشریۀ پژوهشهای محیط زیست، دورۀ 1 ش 1، ص 21-13.

  1. Butler, R. W. (2000). “Ecotourism- Has it Achieved Maturity or Has the Bubble Burst. Keynote Adress, pacific Rim Tourism, Rotorua, Zealand, P: 29
  2. Cooke, K. )1982(. “Guidelines for socially appropriate tourism development in British Columbia”, Journal for Travel Research, 21(1), pp: 22-28.
  3. Danielsson, M; & Gunnarsson, S. A. (2001). Guideline for Implementation of Environment Failure Mode and Effect Analysis Method, Marmait Publish, Sofia, Bulgaria.
  4. Houghton J.T.; Meira Filho L.G.; Callander B.A.; Harris N.; Kattenberg A; & Maskell K. (1996). Climate Change 1995. The Science of Climate Change, Contribution of Working Group I to the Second Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Cambridge, England: Cambridge University Press.
  5. Li, X.; Lao, C.; Liu, Y.; Liu, X.; Chen, Y.; Li, S.; Ai B; & He Z. (2013). “Early warning of illegal development for protected areas by integrating cellular automata with neural networks”, Journal of Environmental Management, 130, pp: 106–116. https://doi.org/10. 1016.
  6. McMichael J.J.; Campbell-Lendrum D; & Kovats R.S. (2004). Global Climate Change. In comparative quantification of health risks: global and regional burden of disease due to selected major risk factors, Geneva, World Health Organization.
  7. Vaziri, F. (2003). Appleid hydrology in Iran, Planning and Management Publication. Tehran. in Persian.
  8. Yarahmadi, Ali mohamad; Moghimi, Ebrahim; Servatit Mohammad reza; & Kardavani, Parviz (2012). “Geomorphologic Evidence of Influence Glacier sediments in Lake formation. Case Study: Gahar Lake formation, in Iran”, International Research Journal of Applied and Basic Sciences, Vol, 3(2), pp: 224-233.