رادیوی محلی و مخاطرات طبیعی (بررسی عملکرد رادیو خوزستان در پوشش رسانه‌ای سیل نوروز 1398)

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد ارتباطات

2 دانشجوی دکتری مدیریت استراتژیک

3 دکتری مترجمی زبان عربی

چکیده

رادیو به‌واسطۀ امکان دسترسی ساده، راحت و همگانی از کاربردی‌ترین رسانه‌های ارتباطی در شرایط بحران است. رادیوهای محلی، به‌دلیل رویارویی مستقیم‌ با بحران، دسترسی زیاد و آسان به منابع موثق، انحصار خبرها و اطلاعات کمیاب و به لحظه، قدرت تأثیرگذاری بیشتری داشته و نیز در مقابله با مخاطرات، منابع شهروندی بیشتری در اختیار دارند و می‌توانند در کنترل و مدیریت بحران، به مسئولان ذی‌ربط کمک کند. در روزهای آغازین نوروز سال 1398 دو سامانۀ بارشی به فاصلۀ یک هفته استان‌های غربی و جنوب غربی کشور را تحت شعاع بحران سیل قرار دادند. با توجه به اینکه در بارندگی‌های سامانۀ اول، سطح آب در سدهای مسیر رودخانه‌های کرخه، دز و کارون بالا آمده و استان لرستان را درگیر سیل کرده بود، با پیش‌بینی موج دوم بارندگی‌ها، بیشترین نگرانی دربارۀ استان خوزستان به وجود آمد، زیرا احتمال سرریز شدن آب، طغیان رودخانه‌ها، غرقاب شدن دشت خوزستان و... زیاد بود. با این پیش‌بینی عملاً استان خوزستان وارد مرحلۀ پیش از بحران شد که با شروع این موج بارشی، این استان درگیر بحران شده و وضعیت فوق‌العاده در آنجا اعلام شد. از همین رو نحوۀ مدیریت و پوشش رسانه‌ای بحران، در رادیوی محلی (رادیو خوزستان) به‌عنوان یکی از رسانه‌های مؤثر در طول بحران، در دامنۀ زمانی 4 فروردین تا 21 فروردین با روش تحلیل محتوای کیفی با رویکردی تحلیلی-توصیفی بررسی شد. این پژوهش از نوع پژوهش‌های کاربردی است و نتایج نشان می‌دهد که رادیو خوزستان در ایام بحران در سه مرحلۀ هدف این مقاله برنامه‌سازی داشته است. در مرحلۀ قبل از بحران، به مقولاتی همچون «اطلاع‌رسانی و آموزش» و «اختصاص بخش‌های ویژه» توجه کرده و شایسته بود به مقولاتی همچون «ارتباط با سایر مراکزی که دچار این بحران شده‌اند و تجربیاتی در این زمینه دارند»، «توجه به همه مناطق مبتلا در استان»، «آموزش نحوۀ دسترسی به رادیو در زمان بحران» توجه بیشتری می‌کرد. در مرحلۀ «حین بحران» زیر مقولات «توجه به ایام خاص»، «سرعت برقراری و نوع ارتباط»، «اطلاع‌رسانی سریع»، «رعایت اصل صداقت»، «تعاملات رسانه‌ای»، «مبارزه با شایعات» پرداخت مناسبی شده بود و شایسته بود زیرمقولۀ «توجه به میراث فرهنگی» نیز مورد توجه قرار می‌گرفت و در مرحلۀ «بعد از بحران» این رادیو در پرداخت به زیرمقولات «تقویت همبستگی»، «نحوه مواجه سازمان‌های مسئول»، «بازگرداندن سلامت روانی» و «اطلاع‌رسانی برای کاهش آلام» رویکرد مناسبی داشته است.

کلیدواژه‌ها


[1].              ایسنا (1398). «فوت ۷۶ نفر بر اثر سیل اخیر»، بازیابی 20 مهر 1398، از https://www.isna.ir/news/98020402213.
[2].              ایسنا (1398). «گزارشی از سیل خوزستان»، بازیابی 20 مهر 1398، از https://www.isna.ir/news/98012007187.
[3].               برخوردار، ایرج (1381). اصول تهیۀ برنامه‌های رادیویی. تهران: دفتر پژوهش‌های رادیو.
[4].              بشیر، حسن (1387). «رسانه‌ها و معناشناسی بحران»، فصلنامۀ پژوهش‌های ارتباطی، دورۀ 15، ش 55، ص 31-9.
[5].              بیمن، جیم (1383). مصاحبۀ رادیویی، ترجمۀ احمد ارژمند، تهران: دفتر پژوهش‌های رادیو.
[6].       پاتر، دیوید جیمز (1391). بازشناسی رسانه‌های جمعی با رویکرد سواد رسانه‌ای، ترجمۀ امیر یزدیان، منا نادعلی و پیام آزادی، قم: صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، مرکز پژوهش‌های اسلامی.
[7].              تاجیک، محمدرضا (1379). مدیریت بحران: فرهنگ گفتمان.
[8].              تبریزی، منصوره (1393). «تحلیل محتوای کیفی از منظر رویکردهای قیاسی و استقرایی»، فصلنامۀ علوم اجتماعی، دورۀ 21، ش 138-105.
[9].              خجسته، حسن (1384). «بحران بلایای طبیعی و نقش ویژۀ رادیو در کنترل آن»، فصلنامۀ پژوهش و سنجش، ش 42 و 43، ص 26-7.
[10].     دوروکس، اوئن (1387). «تحلیل محتوای بازنمایی‌های رسانه‌ای در جهان نابرابر»، ترجمۀ سیدمحمد مهدی‌زاده، مجلۀ رسانه، دورۀ 19، ش 1(77)، ص 144-127.
[11].     روشندل اربطانی، طاهر (1387). «نقش مدیریت رسانه در تحول بحران از تهدید به فرصت»، فصلنامۀ پژوهش‌های ارتباطی، ش 55، ص 162-141.
[12].          سازمان هواشناسی کشور (1398). اطلاعیۀ شمارۀ 3 چهارشنبه 7 فروردین 1398.
[13].          سبیلان اردستانی، حسن (1386). رادیو و مدیریت بحران، تهران: دفتر پژوهش‌های رادیو.
[14].     شفیعی، زهرا (1396). «الگویابی از شیوه‌های تولیدی در برنامه‌های رادیو برای تولید برنامه‌های رادیویی در شرایط بحران (رادیو جبهه)»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه صداوسیما.
[15].          صادقی، عادل (1386). واژه‌نامۀ برنامه‌سازی رادیویی. تهران: دفتر پژوهش‌های رادیو.
[16].          صفائیان، زهرا (1391). آگهی خدمات عمومی، تهران ادارۀ کل پژوهش‌های رادیو.
[17].     صلواتیان، سیاوش؛ و روشندل اربطانی، طاهر (1390). «مدیریت رسانه‌ای بحران؛ رویکردی پیشگیرانۀ رسانه‌ها و مدیریت بحران»، فصلنامۀ پژوهش‌های ارتباطی، دورۀ 18، شمارۀ 2(66)، ص 176-149.
[18].     صلواتیان، سیاوش (1395). «طراحی الگوی جامع نقش رادیو و تلویزیون‌های محلی و ملی در مدیریت مخاطرات طبیعی ایران»، مدیریت مخاطرات محیطی، دورۀ 3 ش 3، ص 232-211.
[19].          عبداللهی، مجید (1391). مدیریت بحران در نواحی شهری، سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.
[20].          عفیفی، محمدابراهیم (1394). بحران‌های محیطی ایران، پیروز.
[21].          قاضی‌زاده، علی‌اکبر (1381). گزارشگری در رادیو. تهران: دفتر پژوهش‌های رادیو.
[22].          کرایسل، آندرو (1381) درک رادیو، ترجمۀ معصومه عصام، تهران: تحقیق و توسعۀ صدا.
[23].     لیندف، تامس؛ و تیلور، برایان (1397) «روش‌های تحقیق کیفی در علوم ارتباطات»، ترجمۀ عبدالله گیویان، چ 3، تهران: انتشارات همشهری چ سوم.
[24].          محمدپور، احمد (1390). روش تحقیق کیفی، ضد روش 2؛ مراحل و رویه‌های عملی در روش‌شناسی کیفی. تهران: جامعه‌شناسان.
[25].          معتمدنژاد، کاظم (1385). وسایل ارتباط‌جمعی، ج 1، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
[26].           میرزایی، احمد (1391). واژه‌نامۀ برنامه‌سازی رادیویی. تهران: دفتر پژوهش‌های رادیو.
[27].            Lægreid, P.; & Rykkja, L. H. (Eds). (2019). Societal Security and Crisis Management, Springer International Publishing.
[28].            Martín-Santana, josefa D.; Reinares-Lara, Eva; & Reinares-Lara, Pedro (2017). “Using Radio Advertising to Promote Blood Donation”, Journal of Nonprofit & Public Sector Marketing,p: 52-73.
[29].            Spence, Patric R.; McIntyre, J. J.; Lachlan, Kenneth A.; Savage, Maureen E.; & Seege, Matthew W. (2011). “Serving the Public Interest in aCrisis: Does Local Radio Meetthe Public Interest?”, Journal of Contingencies and Crisis Management, Vol, 19, No. 4.
[30].            Stafford, M. R.; Stafford, T. F.; & Day, E. (2002). “A contingency approach: The effects of spokesperson type and service on service advertising perception”, Journal of Advertising, 31(2), P: 17-34.
[31].            Thomas, David R. (2006). “A General inductive approach for qualitative
data analysis”, American Journal of Evaluation. Vol 27. No. 2, p2