تحلیل الگوهای مکانی-زمانی اپیدمی ویروس‌ کووید 19 و مخاطرات آن در ایران

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 استاد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

کووید 19 یکی از بیماری‌های واگیردار و عفونی قرن بیست‌ویکم است که از اواخر دسامبر سال 2019 به‌صورت شیوع پنومونی از ووهان چین به سراسر جهان گسترش یافت. تحلیل الگوهای مکانی-زمانی ویروس ‌کرونا با استفاده از GIS در درک تفاوت توزیع جغرافیایی این اپیدمی و نیز مطالعات اپیدمیولوژیکی و بهداشت جامعه در کشور اهمیت فراوانی دارد. از این‌رو بررسی جغرافیایی این بیماری به‌منظور کنترل و پیشگیری آن ضروری است. در پژوهش کاربردی و توصیفی- تحلیلی حاضر، با استفاده از آمار فضایی به تحلیل مکانی- زمانی و نیز مدلسازی پخش فضایی اپیدمیولوژی ویروس‌ کرونا در کشور پرداخته شده است. جامعۀ آماری پژوهش، 31 استان کشور است که داده‌های مبتلایان به ویروس ‌کرونا در دامنۀ زمانی 3 اسفند 1398 تا 3 فروردین 1399 (21638 نفر) با استفاده از نرم‌افزار ArcGIS تجزیه‌وتحلیل شد. نتایج حاصل از خودهمبستگی فضایی نشان می‌دهد که استان‌های تهران، البرز، قم، مازندران، گیلان، قزوین، اصفهان، سمنان، مرکزی و یزد در خوشۀ HH قرار دارند، بدین معنا که تعداد مبتلایان به ویروس کرونا در این استان‌ها بیشتر از میانگین بوده که 26/32 درصد استان‌های کشور را در بر می‌گیرد. همچنین تحلیل لکه‌های داغ در خصوص تعداد مبتلایان به ویروس‌ کرونا نشان داد که استان‌های قم، تهران، گلستان، سمنان، اصفهان، مازندران و البرز در خوشه‌های‌ داغ و استان‌های بوشهر، ایلام و کرمانشاه در خوشه‌های سرد قرار دارند. نتایج تحقیق بیانگر آن است که مهم‌ترین عامل جغرافیایی انتشار ویروس ‌کرونا در کشور، فاصله و مجاورت مکانی استان‌های درگیر با این بیماری بوده که از الگوی پخش فضایی سازش‌پذیر تبعیت می‌کند. از این‌رو ممنوعیت سفر به شهرهای زیارتی به‌ویژه مشهد و ارائۀ خدمات سازمان‌ها و ادارات به‌صورت الکترونیکی و غیرحضوری با هدف کاهش حضور مردم در جامعه، پیشنهادهای پژوهش حاضر به‌منظور کاهش شیوع بیماری کرونا در کشور است.

کلیدواژه‌ها


[1]. برتاو، عیسی؛ حاجی‌نژاد، علی؛ عسگری، علی؛ و گلی، علی (1392). «بررسی الگوهای سرقت مسکونی با به‌کارگیری رویکرد تحلیل اکتشافی داده‌های فضایی (مطالعۀ موردی: شهر زاهدان)»، پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، دورۀ 2، ش 2، ص 23-1.
[2]. شکوئی، حسین (1386). اندیشه‌های نو در فلسفۀ جغرافیا، تهران: گیتاشناسی.
[3]. شکوئی، حسین (1387). جغرافیای کاربردی و مکتب‌های جغرافیایی، تهران: به‌نشر.
[4]. مرکز آمار ایران (1397). سالنامۀ آماری کشور، تهران: انتشارات دفتر ریاست، روابط عمومی و همکاری‌های بین‌الملل مرکز آمار ایران.
]5 .[مقیمی ابراهیم (1399). آستانۀ سازگاری جغرافیایی با کرونا، خبرگزاری ایسنا 23/12/1399، ،https://www.isna.ir/news/98122116637/
[6]. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (1399). به‌روزرسانی مدلسازی کووید 19، گزارش شمارۀ 12، کمیتۀ اپیدمیولوژی کووید 19 و مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر، http://corona.behdasht.gov.ir.
[7]. American Health Organization (AHO) (1996). “Use of GIS in epidemiology”, Epidemiological Bulletin, 17, PP: 1–7.
[8]. Anselin, L. (1992). “Spatial data analysis with GIS: An introduction to application in the social sciences”,  National Center for Geographic Information and Analysis University of California, Santa Barbara, CA 93106, Technical Report 92-10.
[9]. Bailley, T.; & Gatrell, A. (1995). Interactive spatial data analysis, Harlow: Longman.
[10]. Bell, B.; & Broemeling, L. (2000). “A Bayesian analysis for spatial processes with application to disease mapping”, Stat Med, 19, PP: 974–989.
[11]. Cliff, A. (1995). “Analyzing geographically related disease data”, Stat Methods Med Res, 4, PP: 93–101.
[12]. Elliott, P.; Cuzik, J.; English, D.; & Stern, R. (1996). Geographical and environmental epidemiology, 1st edition, England, Oxford University Press.
[13]. Faruque, F.S.; Lofton, S.P.; Doddato, T.M.; & Mangum, C. (2003). “Utilizing Geographic Information systems in community assessment& nursing research”, J Community Health Nurs, 20, PP: 179–191.
[14]. Ghaedamini Asadabadi, R.; Tofighi, S.; Ghaedamini, H.; Azizian, F.; Amerieon, A.; & Shokri, M., (2012). “A review of some infectious diseases distribution based on geographic information system (GIS) in the area of Chahar Mahal and Bakhtiari”, Journal of Police Medicine, 1(2), PP: 113-123.
[15]. Jacquez, G.M.; & Greiling, D.A. (2003). “Local clustering in breast, lung and colorectal cancer in Long Island”, NewYork, Int J Health Geographics, 2(3), PP: 1-12.
[16]. Jalali Farahani, A.; Farnoosh, G.R.; Alishiri, G.H.; Hosseini Zijoud, R.; & Dorostkar, R. (2020). “Understanding the Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2 (SARS-CoV-2) and Coronavirus Disease (COVID-19) Based on Available Evidence - A Narrative Review”, Military Medicine, 22(1), PP: 1-11.
[17]. Joyce, K. (2009). “To me it's just another tool to help understand the evidence: Public health decision-makers' perceptions of the value of geographical information systems (GIS)”, Health Place, 15, PP: 831-840.
[18]. Kandwal, R.; Garg, P.K.; & Garg, R.D., (2009). “Health GIS and HIV/ AIDS studies: Perspective and retrospective”, J Biomed Inform, 42, PP: 748-755.
[19]. Kistemann, T.; Dangendorf, F.; & Schweikart, J. (2002). “New perspectives on the use of Geographical Information Systems in environmental health sciences”, Int J Hyg Environ Health, 205, PP: 169 –181.
[20]. Lee, S.I. (2000). “Developing a bivariate spatial association measure: An integration of Pearson's r and Moran's I”, Journal of geographical systems, 3(4), pp: 369-385.
[21]. Odwyer, L.; & Burton, D. (1998). “Potential meets reality: GIS & public health research in Australia”, Aust J Public Health, 22, PP: 819–823.
[22]. Rezaeian, M. (2007). “Geographical epidemiology, spatial analysis & geographical information system: a multidisciplinary glossary”, J Epidemiol Community Health, 61, PP: 98-102.
[23]. Ricketts, T.C. (2003). “Geographic information system & public health”, Annu Rev Public Health, 24, PP: 1–6.
[24]. Rogerson, P.A. (2006). Statistics Methods for Geographers: students Guide, SAGE Publications. Los Angeles, California.
[25]. Salahi-Moghaddam, A.; Khoshdel, A.; Noori Fard, M.; & Pezeshkan, R. (2012). “Mapping the Important Communicable Diseases of Iran”, Health & Development, 1(1), PP: 31-46.
[26]. Scholten, H.J.; & De Lepper, M.J. (1991). “The benefits of the application of geographical information systems in public & environmental health”, World Health Stat Q, 44, PP: 160– 170.
[27]. Tanser, F.C.; & Le-Sueur, D. (2002). “The application of geographical information systems to important public health problems in Africa”, Int J Health Geography, 9, PP: 1-4.
[28]. World Health Organization (WHO) (2020). Coronavirus disease 2019 (COVID-19) Situation Report. 
[29]. Yamada, L. Thill, J.C. (2006). “Local Indicators of Network-Constrained Clusters in Spatial Point Patterns”, Geographical Analysis, 39, pp: 268-292.
[30]. Zhang, C., Luo, L., Xu, W., Ledwith, V., (2008). “Use of local Moran's I and GIS to identify pollution hotspots of Pb in urban soils of Galway”, Ireland, Science of The Total Environment, 398, PP: 212-221.