تاب‌آوری ساختمان‌های مهم شهر همدان در برابر سیلاب با استفاده از مدل‌سازی معادلات ساختاری لیزرل

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت محیط زیست علوم و فنون دریایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

2 استادیار مدیریت محیط زیست علوم و فنون دریایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

3 استاد جغرافیا، علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری

4 استادیار شهرسازی دانشکدۀ فنی مهندسی و علوم و فنون دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

چکیده

در این تحقیق، برای دستیابی به مدل تاب‌آوری ساختمان‌های واجد اهمیت در برابر سیل، ابتدا دارایی‌های شهر با استفاده از معیارها و زیرمعیارهای سطح‌بندی شناسایی شده و در بستر GIS مکان‌نمایی شدند. سپس با کمک نرم‌افزار HecRAS جریان رودخانه‌ها، مدل‌سازی شد و بازه‌های فاقد ظرفیت گذردهی سیلاب تعیین و در بستر GIS مشخص شد و با انطباق هر دو لایۀ مراکز ثقل آسیب‌پذیر، مؤلفه‌های تاب‌آوری ساختمان احصا ‌شد. با استفاده از مدل تحلیل عاملی ساختاری و نرم‌افزار مدل‌سازی لیزرل مشخص شد که مؤلفه‌های سازگاری‌– انعطاف، اتصال بازخورد ایمن شکست، وابستگی به اکوسیستم‌های محیطی، تنوع، یادگیری- حافظه- پیش‌بینی، عملکرد، سرعت پاسخگویی، افزونگی قطعه‌بندی، تدبیر، و استحکام، متغیرهای اثرگذار بر تاب‌آوری ساختمان در سیلاب هستند. پس از مدل‌یابی تاب‌آوری ساختمان‌ها، با استفاده از روش TOPSIS, AHP و تعیین ایده‌آل مثبت و راه‌حل ایده‌آل منفی، تاب‌آوری ساختمان‌ها نمره‌دهی شد و مشخص شد که بیشترین مقدار ایده‌آل مثبت مربوط به شاخص افزونگی تعادل با اثرهای بالقوه آبشاری است که مقدار آن برابر 257/0 است و کمترین مقدار ایده‌آل منفی هم مربوط به شاخص مقاومت در برابر سطحی از تنش است که مقدار آن برابر 02/0 است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • بهرامی، شهرام؛ و ایمنی، سپیده (1398). «ارزیابی چند مدل تجربی در برآورد رواناب سالیانه؛ مطالعة موردی: حوضة حصارک در شمال غرب تهران»، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دورۀ 30، شمارۀ ‌2، ص 74-55.
  • حاجی‌بیگلو، محبوبه؛ و شیخ، واحد (1397). «تحلیل مدیریت ریسک سیلاب براساس مفاهیم خطر، مواجهه و آسیب‌پذیری با ارائۀ چارچوب‌ها و مدل‌ها»، نشریۀ آب و توسعۀ پایدار، دورۀ 5، شمارۀ 1، ص 82-73.
  • حسام، رسول؛ ضرابی، اصغر؛ و تقوایی، مسعود (1398). «پتانسیل‌سنجی خطر سیلاب شهری با رویکرد توسعۀ شهری ایمن (مطالعۀ موردی: شهر گنبد‌کاووس)»، مدیریت مخاطرات محیطی، دورۀ 6، شمارۀ 1، ص 32-17.
  • رستمی فتح‌آبادی، محمد؛ جعفربیگلو، منصور؛ و مقیمی، ابراهیم (1399). «تحلیل فضایی مناطق سیل‌زده و سیل‌خیز شهر نورآباد لرستان و مخاطرات آن»، مدیریت مخاطرات محیطی، دورۀ 7، شمارۀ 3، ص 329-313.
  • سادات حمصی، ملیحه؛ یاراحمدی، داریوش؛ اونق، مجید؛ و شمسی‌پور، علی‌اکبر (1398). «کاهش پهنۀ خطر سیل در حوضۀ دشت کاشان از طریق اجرای سناریوی آمایش خطرمدار»، مدیریت مخاطرات محیطی، دورۀ 6، شمارۀ 3، ص 285-271.
  • صفاری، امیر؛ ساسانپور، فرزانه؛ و موسیوند، علی (1390). «ارزیابی آسیب‌پذیری مناطق شهری در برابر خطر سیل با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و منطق فازی؛ مطالعۀ موردی: منطقۀ 3 تهران، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی (علوم جغرافیایی)، دورۀ 17، شمارۀ 20، ص 150-129.
  • کاظمی، آفاق؛ رضائی مقدم، محمدحسین؛ نیکجو، محمدرضا؛ حجازی، میراسدالله؛ و خضری، سعید (1395). «پهنه‌بندی و مدیریت مخاطرات سیلاب در رودخانۀ سیمینه‌رود با استفاده از مدل هیدرولیکی HEC – RAS»، مدیریت مخاطرات محیطی، دورۀ 3، شمارۀ 4، ص 393-379.
  • کدخداحسینی، مصطفی؛ شامحمدی، شایان؛ میرعباسی نجف‌آبادی، رسول؛ و نوذری، حامد (2018). «ارزیابی عملکرد شبکه‌های عصبی مصنوعی و ماشین بردار پشتیبان در بازسازی داده‌های ماهانه و فصلی بارش در ایستگاه‌های باران‌سنجی (مطالعۀ موردی: استان همدان»، پژوهش آب ایران، دورۀ 11، شمارۀ 3، ص50-47.
  • هزاره؛ وحید؛ و باخرزی قزالحصار، سیدمحمد (2018). «تحلیل تهدید طبیعت پایۀ سیلاب در خط یک قطار شهری مشهد»، جغرافیا و روابط انسانی، دورۀ 1، شمارۀ 3، ص 538-522.
  • Adger, W. Neil; Safra de Campos, Ricardo; Tasneem Siddiqui; & Szaboova, Lucy (2020). “Commentary: Inequality, precarity and sustainable ecosystems as elements of urban resilience”, Urban Studies, 57(7), pp: 1588-1595.‏
  • Aguilar-Barajas, Ismael; Sisto; Nicholas; I.Ramirez; Aldo (2019). “Building urban resilience and knowledge co-production in the face of weather hazards: flash floods in the Monterrey Metropolitan Area (Mexico)”, Environmental Science & Policy, 99, 37-47.
  • Asiedu, Joel Bernard. (2020). “Reviewing The argument on floods in urban areas: a look at the causes, Theoretical and Empirical Researches in Urban Management, 15(1), pp: 24-41.‏
  • Bertilsson, Louise., Wiklund, Karin., de Moura Tebaldi, Isadora., Rezende, Osvaldo Moura., Veról, Aline Pires., Miguez, Marcelo Gomes (2019). "Urban flood resilience–A multi-criteria index to integrate flood resilience into urban planning". Journal of Hydrology, 573, 970-982.
  • Cobbinah, Patrick Brandfu (2021). “Urban resilience in climate change hotspot”, Land use policy, 100, 104948.‏
  • Kotzee, Ilse; & Reyers, Belinda (2016). “Piloting a social-ecological index for measuring flood resilience: A composite index approach”, Ecological Indicators, 60, pp: 45-53
  • Meerow, Sara; Newell, Joshua P.; & Stults, Melissa (2016). “Defining urban resilience: A review”, Landscape and urban planning, 147, pp: 38-49.
  • Moloney, Susie; & Doyon, Andreanne (2021). “The Resilient Melbourne experiment: Analyzing the conditions for transformative urban resilience implementation”, Cities, 110, 103017.‏
  • Otto-Zimmermann, Konrad & Balbo; Alice (2012). “The Global Adaptation Community Expands Its Scope”, Resilient Cities 2, pp: 3-8, Springer, Dordrecht
  • Pant, Raghav; Thacker, Scott; Hall, Jim Walio; & Alderson, Barr (2018). “Critical infrastructure impact assessment due to flood exposure”, Journal of Flood Risk Management, 11(1)0, pp: 22-33.
  • Pandeya, Bhopal; Uprety; Madhab; Paul, Jonathan D.; Sharma, Rishi Ram.; Dugar, Sumit.; & Buytaert, Wouter (2020). “Mitigating flood risk using low‐cost sensors and citizen science: A proof‐of‐concept study from western Nepal”, Journal of Flood Risk Management, 34 (3), pp: 311-324.
  • Sen, Mrinal Kanti; Dutta, Subhrajit; & Kabir, Golam (2021). “Development of flood resilience framework for housing infrastructure system: Integration of best-worst method with evidence theory”, Journal of Cleaner Production, 290, 125197.‏
  • Song, Shuang; Wang, Shuai; Fu, Bojie; Dong, Yuxiang; Liu, Yanxu; Chen, Haibin.; & Wang, Yaping. (2020). “Improving representation of collective memory in socio‐hydrological models and new insights into flood risk management”, Journal of Flood Risk Management, 34 (3), pp: 324-335
  • Yang, Yuying; Guo, Haixiang.; Wang, Deyun.; Ke, Xiaoling; Li, Shiche; & Huang, Sirui. (2021). “Flood vulnerability and resilience assessment in China based on super-efficiency DEA and SBM-DEA methods”, Journal of Hydrology, 600, 126470.‏
مدیریت مخاطرات محیطی
دوره 8، شماره 3
مهر 1400
صفحه 207-228

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار