ارزیابی آسیب‌پذیری و تاب‌آوری شهر رزن در برابر زلزله

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی

2 کارشناسی ارشد مخاطرات محیطی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران

3 استاد گروه جغرافیای طبیعی، دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

هدف این پژوهش، شناسایی آسیب‌پذیری و همچنین تعیین تاب‌آوری شهر رزن در برابر رویداد زلزله است. به‌منظور تهیۀ نقشۀ پهنه‌بندی آسیب‌پذیری شهر رزن در برابر زلزله از پانزده متغیر جمعیت‌شناختی، طبیعی و کالبدی استفاده شد و با بهره‌گیری از تحلیل شبکه‌ای فازی (FANP)، نقشۀ آسیب‌پذیری شهر رزن در پنج طبقه و به تفکیک محلات تهیه شد. افزون‌بر آن، به‌منظور تحلیل تاب‌آوری و آمادگی ساکنان این شهر برای مقابله با مخاطرۀ زلزله، 372 پرسشنامه با 32 سؤال با رویکردهای اجتماعی، اقتصادی، کالبدی- مدیریتی و محیطی، توسط شهروندان این شهر تکمیل شد. نتایج پهنه‌بندی آسیب‌پذیری نشان می‌دهد که 55 درصد از وسعت شهر رزن در محدودۀ آسیب‌پذیری زیاد و بسیار زیاد قرار دارند و محلۀ 5 با میانگین آسیب‌پذیری 798/0 بیشترین آسیب‌پذیری را به خود اختصاص داده است. عوامل کالبدی از جمله اسکلت ضعیف ساختمان‌ها، سن زیاد ساختمان‌ها، باریک بودن معابر و به‌خصوص تراکم جمعیتی از عوامل مهم تأثیرگذار بر آسیب‌پذیری شهر رزن است. افزون‌بر آن نتایج حاصل از پرسشنامه نشان می‌دهد که آمادگی و تاب‌آوری محلات شهر در برابر زلزله در هیچ یک از محلات شهر در طبقۀ زیاد و بسیار زیاد قرار ندارد و طبقۀ متوسط با امتیاز 7/2 روند غالب در تاب‌آوری محلات این شهر است و محلۀ سوم این شهر کمترین تاب‌آوری شهر را دارد. کارکرد ضعیف ساختارهای مدیریتی و نهادی و همچنین توان کم اقتصادی شهروندان برای بازگشت به شرایط مطلوب بعد از وقوع زلزله از عوامل کاهش تاب‌آوری شهر رزن در برابر زلزله است. ساختار این تحقیق را می‌توان الگویی برای ارزیابی مخاطرۀ زلزله در مناطق شهری قرار داد و برنامه‌ریزان شهری می‌توانند با ارزیابی همزمان آسیب‌پذیری شهری و همچنین تاب‌آوری آن، در راستای تقویت زیرساخت‌های شهری و همچنین افزایش آمادگی شهروندان و مسئولان در مدیریت بحران شهری در زمان زلزله اقدام لازم را انجام دهند. 

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • اصلانی، فرشته؛ امینی حسینی، کامبد؛ و فلاحی، علیرضا (1397). «چارچوب تاب‌آوری کالبدی و اجتماعی محله در برابر زلزله (مطالعۀ موردی: محلۀ کشاورز واقع در منطقۀ 6 تهران)»، مدیریت مخاطرات محیطی، دورۀ 5، شمارۀ 5، ص 733-417.
  • پهلوانی، پرهام؛ و بادپا، میعاد (1399). «رتبه‌بندی مناطق مسکونی شهری در برابر مخاطرات زمین‌لرزه با استفاده از روش‌های آنتروپی شانون و تاپسیس (مطالعۀ موردی: شهر آمل)»، مدیریت مخاطرات محیطی، دورۀ 7، شمارۀ 3، ص 239-225.
  • رئیسیان، میثم؛ ایلانلو، مریم؛ ابراهیمی، لیلا؛ و بزرگمهر، کیا (1399). «تحلیل جامع تاب‌آوری شهری در مواجهه با خطر وقوع زلزله (مطالعۀ موردی: شهر ساری)»، مدیریت مخاطرات محیطی، دورۀ 7، شمارۀ 4، ص 400-383.
  • ساسان‌پور، فرزانه؛ آهنگری، نوید؛ و حاجی‌نژاد، صادق (1396). «ارزیابی تاب‌آوری منطقۀ ۱۲ کلان‌شهر تهران در برابر مخاطرات طبیعی»، تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، دورۀ 4، شمارۀ 3، ص 98-85.
  • سرور، هوشنگ؛ و کاشانی اصل، امیر (1395). «ارزیابی آسیب‌پذیری کالبدی شهر اهر در برابر بحران زلزله.»، آمایش محیط، دورۀ 9، شمارۀ 34، ص 104-87.
  • شهرداری رزن (1390). « طرح تفصیلی شهر رزن». ص 48.
  • عشقی چهاربرج، علی؛ و نظم‌فر، حسین (1398). «سنجش تاب‌آوری شهر در برابر زلزله با مدل پرومته، نمونۀ موردی: منطقۀ یک شهرداری تهران»، دوفصلنامۀ علمی پژوهشی پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، دورۀ 10، شمارۀ 20، ص 140-127.  
  • محمدی سرین دیزج، مهدی؛ و احدنژاد روشتی، محسن (1395). «ارزیابی میزان تاب‌آوری کالبدی شهری در برابر مخاطرۀ زلزله؛ مورد مطالعه: شهر زنجان»، تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، دورۀ 3، شمارۀ 1، ص 114-103.
  • مجیدی‌فر، محمدرضا (1385). «‌گزارش نقشۀ زمین‌شناسی 1:100000 مرزبان»، سازمان زمین‌شناسی کشور، ص 12.
  • معظمی، بهاره؛ و رحیمی، محمود (1395). «سنجش و تدوین راهبردهای تاب‌آوری در مقابل بحران در بافت قدیم شهری (مورد پژوهش: محلۀ فیض‌آباد کرمانشاه)»، جغرافیا و مطالعات محیطی، دورۀ 5، شمارۀ 18، 34-23.
  • منوریان، عباس؛ امیری، مجتبی؛ و مهری کلی، سیمین (1397). «شناسایی مؤلفه‌های اثرگذار بر افزایش میزان تاب‌آوری اجتماعی محلات آسیب‌پذیر و دارای بافت فرسوده در مواجهه با حوادث طبیعی (شهر موردی: تهران)»، مطالعات مدیریت شهری، دورۀ 10، شمارۀ 34، ص 26-13.
  • مؤدب، رضوان؛ و امینی حسینی، کامبد (1399). «بررسی ابعاد و شاخص‌های مؤثر در سنجش تاب‌آوری بافت‌های تاریخی- تجاری در برابر مخاطرۀ زلزله با نگرش ویژه بر بازارهای سنتی»، مدیریت مخاطرات محیطی، دورۀ 7، شمارۀ 3، ص280-265.
  • Alizadeh, M; Hashim, M; Alizadeh, E; Shahabi, H; Karami, MR; Pour, AB; Pradhan, B; & Zabihi, H. (2018).“Multi-Criteria Decision Making (MCDM) model for seismic vulnerability assessment (SVA) of urban residential buildings”. Int J Geo-Inf. 7(11), p: 444.
  • Armas, L; Toma-Danila, D; Lonescu, R. & Gavris, A. (2017).“Vulnerability to earthquake hazard: Bucharest case study”. Int J Disaster Risk Sci,No.8: pp:182–195
  • Banica, A; Rosu, L; Muntele, I.; & Grozavu, A. (2017). “Towards urban resilience: A multi-criteria analysis of seismic vulnerability in Iasi City (Romania)”, Sustainability, No. 9(2) , pp 270.
  • Ebrahimian-Ghajari, Y; AleSheikh, A. A; Modiri, M; Hosnavi, R. & Nekouei, M. A. (2016). “Modeling of seismic vulnerability of urban buildings in geographic information system environment (case study: Babol city”, Quarterly Scientific Journal of Rescue and Relief, 7(4), pp: 0-0.‌
  • Fallah Aliabadi, S; Sarsangi, A. & Modiri, E. (2015) , “The Social and Physical Vulnerability Assessment of Old Texture against Earthquake (Case Study: Fahadan District in Yazd City),” Arabian Journal of Geosciences, No. 8(12), pp: 10775–10787.
  • Fernandez, P; Mourato, S. & Moreira, M. (2016). “Social vulnerability assessment of flood risk using GIS-based multicriteria decision analysis. A case study of Vila Nova de Gaia (Portugal)”, Geomatics, Natural Hazards and Risk, No. 7(4), pp: 1367-1389.‌
  • Frigerio, I; Ventura, S; Strigaro, D; Mattavelli, M; Amicis, M; Mugnano, S; & Boffi, M. (2016). “A GISbased approach to identify the spatial variability of social vulnerability to seismic hazard in Italy”,Appl Geogr,No. 74, pp: 12–22
  • Ferreira, MT; Maio, R.; & Vicente, R. (2017) , “Analysis of the Impact of Largescale Seismic Retrofitting Strategies through the Application of a VulnerabilityBased Approach on Traditional Masonry Buildings,” Earthquake Engineering and Engineering Vibration, No. 16(2) : pp. 329–348.
  • Gu, D; Gerland. P; Pelletier, F.; & Cohen, B. (2015). “Risks of exposure and vulnerability to natural disasters at the city level: a global overview”. New York: United Nations. United Nations Technical Paper, No. 2015/2.
  • Hanlon, R. T. Shannon. (2020). “entropy and information theory. In Block by Block: The Historical and Theoretical Foundations of Thermodynamics”, Oxford University Press, pp: 596-606.
  • Ibrion, M; Mokhtari, M; Parsizadeh, F; Lein, H.; & Nadim, F. (2015, May). “Towards a culture of resilience and earthquake disaster risk reduction in Iran—Lessons-Learnedfrom earthquake disasters”,In Proceedings of the 7th International Conference on Seismology and Earthquake Engineering, pp: 18-21.
  • Khazai, Bijan; Bendimerad, Fouad; Cardona, Omar, D; Carreño, Martha L; Barbat, Alex H. & Buton, CG (2015). “A guide to measuring urban risk resilience: Principles, tools and practice of urban indicators. Earthquakes and Megacities Initiative (EMI)”, The Philippines, ISBN-978-621-95288-0-1.
  • Moradi, M; Delavar, MR; & Moshiri, B. (2014).“A GIS-based multi-criteria decision-making approach for seismic vulnerability assessment using quantifer-guided OWA operator: a case study of Tehran. Iran”,Ann GIS, No. 21, pp: 209–222
  • Park, J.H.; Shin, M.; & Cho, G.H. (2016). “A dynamic estimation of casualties from an earthquake based on a time-use survey: applying HAZUS-MH software to Ulsan”,Nat Hazards,No. 81(1) : pp.289–306
  • Rezaie, F.; & Panahi, M. (2014). “GIS modelling of seismic vulnerability of residential fabrics considering geotechnical, structural, social and physical distance indicators in Tehran city using multi-criteria decision-making (MCDM) techniques”. Natural Hazards and Earth System Sciences Discussions, No. 2(9) , pp. 5903-5935.
  • Sinha, N; Priyanka, N; & Joshi, P. (2014).“Using spatial Multi-criteria analysis and ranking tool (SMART) in earthquake risk assessment: a case study of Delhi region, India”,Geom Nat Hazards Risk, No. 7, pp: 680–70
  • Suárez, M; Gómez-Baggethun, E; Benayas, J. & Tilbury, D. (2016). “Towards an urban resilience Index: a case study in 50 Spanish cities”, Sustainability, No. 8(8) , p:774.
  • United Nations. (2015). “Sendai framework for disaster risk reduction 2015–2030”. In Third United Nations World Conference on Disaster Risk Reduction (WCDRR), Resilient People. Resilient Planet. ‌
  • ‌ United Nations Climate Change Conference (COP21). (2015).“Climate Change and Natural Disasters Displace Millions, Affect Migration Flows”. December 10, Paris. available on: http://www.migrationpolicy.org/article
  • Zheng, H.; Guo, L.; Liu, J.; Zhen, T. & Deng, Z. (2020).“Evaluating seismic risk in small and medium-sized cities with the modifed vulnerability index method, a case study in Jiangyou City, China”,Bull Earthq Eng,No. 18, pp: 1303–1319.
مدیریت مخاطرات محیطی
دوره 8، شماره 3
مهر 1400
صفحه 267-282

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار