تحلیل مورفومتری و مخاطرات تکتونیکی گسل زندان در منطقۀ جاسک به‌منظور توسعۀ پایدار

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تکتونیک، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، گروه علوم زمین، تهران، ایران

2 دانشیار، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، گروه علوم زمین، تهران، ایران

3 دانشیار، پژوهشکدۀ علوم زمین، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران

4 استادیار، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، گروه علوم زمین، تهران، ایران

چکیده

در این مقاله به بررسی شاخص‌های ژئومورفیک حوضۀ زهکشی جاسک و تأثیر گسل زندان بر این شاخص‌ها و در نتیجه تأثیر آن بر مخاطرات زمین‌ساختی منطقه با استفاده از نرم‌افزارهایGlobal Mapper  و Arc GIS پرداخته شده است. شاخص‌های محاسبه‌شده عبارت‌اند از: شاخص طول- شیب رودخانه (SL)، نسبت عرض کف دره به ارتفاع آن (Vf)، شاخص نبود تقارن حوضۀ زهکشی (Af)، پیچ‌وخم پیشانی کوهستان (Smf)، شاخص سینوسی رودخانه (Bs)، فاکتور توپوگرافی عرضی (T) و شاخص زمین‌ساخت فعال نسبی (Iat). منطقۀ پژوهش در جنوب ایران و جنوب شرق استان هرمزگان قرار دارد. در این منطقه، گذر گسل زندان که جداکنندۀ دو صفحۀ زاگرس و مکران است، سبب ایجاد ساختارهای مختلف زمین‌شناسی و فرایندهای تکتونیکی حاصل از آن شده که عامل اصلی بروز مخاطرات در این منطقه‌اند. بر‌اساس نتایج تحقیق و شاخص‌های تکتونیکی، منطقه در شرایط تکتونیکی متوسطی به سر می‌برد. عوامل تهدیدکنندۀ منطقه، از جمله تأثیر گسل زندان بر بالاآمدگی منطقه سبب افزایش شیب منطقه در قسمت‌های شمالی و در نتیجه افزایش سرعت جریان آب و طغیان رودخانه‌ها در مناطق پایین‌دست و ایجاد ناپایداری دامنه‌ای و رانش زمین در منطقه شده‌اند. بنابراین با برنامه‌ریزی درست و آگاهی کامل از شرایط تکتونیکی حاکم بر منطقه می‌توان از توان مخاطرات و حوادث طبیعی پیش‌بینی‌پذیر کاست.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • اسماعیلی، رضا؛ متولی، صدرالدین؛ و حسین‌زاده، محمدمهدی (1397). «بررسی اثرات مورفوتکتونیک در نیمرخ طولی رودخانۀ واز؛ البرز شمالی استان مازندران»، پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمّی، شمارۀ 9، ص 464-444.
  • افشاری، امیر؛ قهرودی تالی، منیژه؛ صدوق، حسن؛ و احتشامی، محسن (1398). «کاربرد شاخص‌های مورفوتکتونیکی در تحلیل مخاطرات زمین‌لغزش در راه‌آهن ناحیۀ لرستان»، مدیریت مخاطرات طبیعی، دورۀ 6، شمارۀ 1، ص 66-51.
  • خیام، مقصود؛ و مختاری، داود (1382). «ارزیابی عملکرد فعالیت‌های تکتونیکی براساس مرفولوژی مخروط‌افکنه‌ها: مورد نمونه: مخروط‌افکنه‌های دامنۀ شمالی میشوداغ، پژوهش‌های. جغرافیایی، شمارۀ 44، ص 10-1.
  • سرهنگی، مهرداد؛ سلگی، علی؛ سربی، علی؛ و سلطانی، شکور (1393). «بررسی شاخص‌های کمّی زمین‌ساخت فعال و تعیین سطح فعالیت نسبی زمین‌ساختی حوضۀ مردق‌چای ملکان در جنوب آتشفشان سهند، شمال باختر ایران، علوم زمین، شمارۀ 94، ص 28-21.
  • قلیپور، ربابه؛ سلگی، علی؛ ستارزاده قدیم، یوسف؛ و سربی، علی (1397). «نشانه‌های زمین‌ریختی زمین‌ساخت فعال در حوضۀ آجی‌چای، شمال غرب ایران، علوم زمین، شمارۀ 109، ص 210-201.
  • پورکرمانی، محسن؛ و سلگی، علی (1388). مورفوتکتونیک، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات.
  • گورابی، ابوالقاسم؛ و نوحه‌گر، احمد (1386). «شواهد ژئومورفولوژیکی تکتونیک فعال حوضۀ آبخیز درکه»، پژوهش‌های جغرافیایی، شمارۀ 60، ص 196-178.
  • مختاری، داود؛ رضایی مقدم، محمدحسین؛ محمودی، شبنم؛ و مرادی، عباس (1397). «کاربرد شاخص‌های مورفومتری تکتونیکی جنبا در برآورد وضعیت تکتونیکی گسل‌های مکران در محدودۀ حوضه‌های آبریز تبرکن و گز»، ص 17-1.
  • مقصودی، مهران؛ و کامرانی دلیر، حمید (1387). «ارزیابی نقش تکتونیک فعال در تنظیم کانال رودخانه‌ها، مطالعۀ موردی: رودخانۀ تجن، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، شمارۀ 66، ص 55-37.
  • یمانی، مجتبی؛ مقیمی، ابراهیم؛ و تقیان، علیرضا (1387). «ارزیابی تأثیرات نو زمین‌ساخت فعال در دامنه‌های کرکس با استفاده از روش‌های ژئومورفولوژی، تحقیقات جغرافیایی، شمارۀ 23، ص 136-117.
  • نقشۀ 1:100000 جاسک، انتشارات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
  • نقشۀ 1:100000 گتان، انتشارات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
  • نقشۀ 1:100000 جگدان، انتشارات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
  • نقشۀ 1:100000 سیرک، انتشارات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
  • Azor, A.; Keller, E.A.; & Yeats, R.S. (2002). “Geomorphic indicators of active fold growth: South Mountain–Oak Ridge Ventura basin, Southern California”, Geological Society of America Bulletin, 114, pp: 745–753.
  • Bull ,W.B. (2007). Tectonic geomorphology of mountains: a newapproach to paleoseismology, Blackwell, Malden.
  • Bull, W.B. (1978). “Geomorphic Tectonic Classes of the South Front of the San Gabriel Mountains, California”, U.S. Geological Survey Contract Report, 14-08-001-G 394, Office of Earthquakes, Volcanoes and Engineering, Menlo Park, CA.
  • Bull, W.B. & McFadden, L.D. (1977). “Tectonic geomorphology north and south of the Garlock fault, California. In: Doehring, D.O. (Ed.), Geomorphology in Arid Regions. Proceedings of the Eighth Annual Geomorphology Symposium”, State University of New York, Binghamton, pp: 115–138
  • El Hamdouni, R.; Irigaray, C.; Fernandez, T.; Chacón, J.; & Keller, E.A. (2007). “Assessment of relative active tectonics, southwest border of Sierra Nevada (southern Spain)”, Geomorphology 96, pp: 150–173.
  • El Hamdouni, R.C.; Irigaray, T.; Fernández, J.; Chacón, J.; & Keller, E. (2008). “Assessment of relative active tectonics, southwest border of the Sierra Nevada (southern Spain)”, Geomorphology 96, pp: 150-173.
  • Hack, J.T. (1973). “Stream-profiles analysis and stream-gradient index”, Journal of Research of the U.S. Geological Survey, 1 (4), pp: 421
  • Hare, P.W.; & Gardner, T.W. (1985). “Geomorphic indicators of vertical neotectonism along converging plate margins”, Nicoya Peninsula, Costa Rica. In: Morisawa, M., Hack, J.T. (Eds.), Tectonic Proceedings of the 15th Annual Binghamton Geomorphology Symposium. Allen and Unwin, Boston, MA, pp: 123–134.
  • Keller, E.A.; & Pinter, N. (2002). “Active Tectonics: Earthquakes, Uplift, and Landscape. Prentice Hal”, l, New Jersey.
  • Dehbozorgi, M.; Pourkermani, M.; Arian, M.; Matkan, A.; Motamedi, H.; & Hosseiniasl, A. (2010). “Quantitative analysis of relative tectonic activity in the Sarvestan area, central Zagros”, Geomorphology 121, pp: 329-341
  • Ramirez- Herrera, M.T. (1998). “Geomorphic Assessment of active tectonic in the Acambay Graben Mexican Volkanic belt”, earth Surface & landforms, 23, pp: 317- 322
  • Salvany, J. M. (2004). “Tilting neotectonics of the Guadiamar drainage basin”, SW Spain. Earth Surface Processes and Landforms, 29, pp: 145-160.
  • Silva, P. G.; Goy, J. L.; Zazo, C.; & Bardajm, T. (2003). “Fault generated mountain fronts in Southeast Spain: geomorphologic assessment of tectonic and earthquake activity”, Geomorphology 250, pp: 203–226.
مدیریت مخاطرات محیطی
دوره 8، شماره 4
دی 1400
صفحه 337-354

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار