امروزه با تغییرات صورت‌گرفته، رویکرد آمایش مرزها نیز اهمیت بیشتر و جایگاه برجسته‌ای در برقراری امنیت یافته است. امروزه برقراری امنیت در گسترۀ قلمرو سرزمینی هر کشور مبتنی بر رویکرد آمایش سرزمین، از وظایف اولیة نظام سیاسی حاکم بر آن کشور است. جنوب شرق ایران با مخاطرات انسانی بسیاری دست به گریبان است که زمینه‌ساز ناپایداری سکونت در این ناحیه شده است. روش پژوهش در این مقاله، روش آمیخته (کمّی- کیفی) است. برای توصیف پاسخ‌های داده‌شده به سؤال‌های عمومی پرسشنامۀ تحقیق از نرم‌افزار آماری SPSS26 استفاده شد. پرسش پژوهش حاضر این است که کدام مخاطرات انسانی بر آمایش نواحی مرزی جنوب شرق ایران بیشتر اثرگذارند؟ «فقر، حضور اتباع خارجی، مهاجرت، تروریسم و فقدان اشتغال» از مخاطرات انسانی تأثیرگذار بر امنیت در این ناحیه است که در تحقیق حاضر به آنها پرداخته شده است. یافته‌ها نشان‌دهندۀ آن است که این ناحیه در کنار محرومیت‌های چشمگیر در بنیادهای زیستی و طبیعی، از نظر شاخص‌های توسعه‌یافتگی در پایین‌ترین سطح در مقایسه با متوسط‌های ملی قرار دارد. نتایج تحقیق بیانگر آن است که «فقدان اشتغال، قاچاق کالا و مواد مخدر» با امتیاز 75/3 در رتبۀ اول، «فقر» با امتیاز 65/3 در رتبۀ دوم، «مهاجرت» با امتیاز 86/2 در رتبۀ سوم، حضور اتباع بیگانه با امتیاز 40/2 در رتبۀ چهارم و تروریسم با امتیاز 33/2 در رتبۀ پنجم قرار دارد. بنابراین، شناخت این مخاطرات و در نظر داشتن آنها در برنامه‌های آمایشی گام اولیه است که باید در سند آمایشی این ناحیه مدنظر قرار گیرد تا بتوان مخاطرات انسانی شکل‌گرفته در این ناحیه را مدیریت کرد.
ابراهیم‌زاده آسمین، حسین؛ و عباسیان، مجتبی (1389). «بررسی عوامل و دلایل قاچاق در استان سیستان و بلوچستان و راهکارهای رفع آن»، دوماهنامۀ توسعة انسانی پلیس، سال هفتم، شمارۀ 31، ص 130-109.
آبیلی، مریم (1391). «نقش پدیدۀ مهاجرت در امنیت استان سیستان و بلوچستان»، همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت؛ چالش‌ها و رهیافت‌ها، ص 7-1.
پرنیان، حاتم (1396). استراتژی‌های توسعۀ مناطق مرزی با رویکرد آمایش سرزمین (ناحیۀ مطالعاتی: ارومیه- سلماس)، اطلاعات جغرافیایی سپهر، دورۀ 26، شمارۀ 104، ص 184-173.
جان‌پرور، محسن؛ صالح‌آبادی، ریحانه؛ و زرگری، مطهره (1396). «پیامدهای بحران مهاجرت ناشی از خشکسالی‌های کوتاه‌مدت در استان سیستان و بلوچستان»، جغرافیا، سال پانزدهم، شمارۀ 52، ص 199-183.
حیدری‌فر، محمدرئوف (1391). «مخاطرات انسانی: تهدیدهای امنیتی ناشی از تقابل انسان و محیط»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دورۀ 44، شمارۀ 81، ص 176-157.
خنیفر، حسین (1389). «درآمدی بر مفهوم آمایش سرزمین و کاربرد آن در ایران»، آمایش سرزمین، سال دوم، شمارۀ 2، ص 25-5.
ذکـی، یـاشار؛ افضلی، رسول؛مرادی، اسکندر؛ و رنجبری کمال (1398). «عوامل اثرگذار بر رویکرد امنیتی در آمایش نواحی مرزی استان کردستان»، جغرافیا، سال هفدهم، شمارۀ 62، ص 61-41.
رحمتی، صفرقادر؛ خادم‌الحسینی، احمد؛ و محمدی‌فرد، علی (1389). «تحلیلی بر درجۀ توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان سیستان و بلوچستان»، آمایش محیط، دورۀ 3، شمارۀ 9، ص 113-97.
سازمان برنامه و بودجه (1385). «گزارش عملکرد گذشته و وضع موجود بخش‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی استان سیستان و بلوچستان»، سازمان برنامه و بودجۀ زاهدان.
شاطریان، محسن؛ اشنویی، امیر؛ و گنجی‌پور، محمود (1396). تحلیل راهبردی مناطق مرزی (مطالعۀ موردی؛ شهرهای مرزی استان کردستان)، مطالعات شهری، دورۀ 3، شمارۀ 11، ص 100-87.
عرب، موسی؛ و کوچکزایی، زهرا (1398). «مهاجرت اتباع بیگانه به استان سیستان و بلوچستان راهکارها و پیامدها»، دانش انتظامی سیستان و بلوچستان، سال دهم، شمارۀ 33، ص 56-28.
عزتی، نصرالله؛ حیدری‌پور، اسفندیار؛ و اقبالی، ناصر (1390). «نقش و جایگاه آمایش مناطق مرزی در نظام برنامه‌ریزی (مطالعۀ موردی: مناطق مرزی ایران)»، نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، سال سوم، شمارۀ 4، ص 197-179.
علی‌پور، عباس؛ و محمدحسینی، مسعود (1391). «سنجش تهدیدهای امنیتی در جنوب شرق ایران (با تأکید بر امنیت مرزی)»، سیاست دفاعی، سال بیستم، شمارۀ 78.
عندلیب، علیرضا؛ و مطوف، شریف (1379). تجربه‌های آمایش مناطق مرزی دوپارة آلمان و درس‌هایی برای ایران، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
قاسمی، محمد؛ وکیلی، نیما؛ و وکیلی، نادیا (1398). «بررسی سیاست‌های کاهش فقر براساس اسناد فرادستی با رویکرد آینده‌نگاری منطقه‌ای: مطالعۀ موردی: استان سیستان و بلوچستان، ایران»، سیاست‌های مالی و اقتصادی، سال هفتم، شمارۀ 28، ص 89-61.
قربانی سپهر، آرش؛ متقی، افشین؛ صمدزاده، حسن؛ و دلالت، مراد (1398). «تحلیل تهدیدات طبیعی و انسانی سیستان و بلوچستان و پیامدهای امنیتی آن»، پژوهشنامۀ نظم و امنیت انتظامی، سال دوازدهم، شمارۀ 1، ص 60-33.
کالینگورس، بری وی (1387). برنامه‌ریزی بریتانیایی: پنجاه سال سیاستگذاری شهری و منطقه‌ای، ترجمۀ عارف اقوامی مقدم، تهران: آذرخش.
کاویانی، حسن؛ ابراهیمی، حسین؛ و ساعدی، بیژن (1398). «آینده‌پژوهی سناریوهای احتمالی گروهک‌های تروریستی در استان سیستان و بلوچستان»، راهبرد دفاعی، سال هفدهم، شمارۀ 65، ص 139-111.
کریمی‌پور، یدالله (1379). «ایران و همسایگان (منابع تنش و تهدید)»، جهاد دانشگاهی تربیت مدرس، تهران.
محسنی‌پور، حمیدرضا؛ محمودیان عطاآبادی، حمید؛ و سلطانی، حسن (1400). «کاهش مخاطرات قاچاق کالا و ارز با استفاده از راهبردهای اقتصاد مقاومتی و تقویت تولید ملی»، مدیریت مخاطرات محیطی، دورۀ 8، شمارۀ 2، ص 205-191.
محمدزاده، لیلا (1391). «نقش و تأثیر تروریسم سازمان‌یافته در بروز و تشدید ناامنی‌های جنوب شرق ایران»، تهران، دانشگاه آزاد تهران مرکزی.
مطیعی لنگرودی، سید حسن (1396). «ضرورت پرداختن به مخاطرات انسانی؛ بیکاری»، مدیریت مخاطرات محیطی، دورۀ 4، شمارۀ 2، ص 101-97.
Cutter, S. L.; & Emrich, C. T. (2006). “Moral Hazard, Social Catastrophe: The Changing Face of Vulnerability along the Hurricane Coasts”, The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, Vol.604, No.1, pp: 102–112. https://doi.org/10.1177/0002716205285515.
Cutter, S. L.; Boruff, B. J.; & Shirley, W. L. (2003). “Social vulnerability to environmental hazards”, Social Science Quarterly, Vol.84, No.2, pp: 242–261. https://doi.org/10.1111/1540-6237.8402002.
Emel, J.; & Peer, R. (1989). “Resource management and natural hazards”, In Peet, R. and Thrift, N. (EDS) New models in geography, Vol.1, pp. 49-76. Unwin and Hyman, London.
Hewitt, K. (1983). Interpretation of calamity, Allen and Unwin, Boston and London.
Vatsa, S. K. (2004). “Risk, vulnerability, and asset-based approach to disaster risk management”, International Journal of Sociology and Social Policy, Vol.24, pp:1-48. https://doi.org/http://dx.doi.org/10.1108/MRR-09-2015-0216.
Siagian, T. H.; Purhadi, P.; Suhartono, S.; & Ritonga, H. (2014). “Social vulnerability to natural hazards in Indonesia: Driving factors and policy implications”, Natural Hazards, Vol.70, No.2, pp.1603–1617. https://doi.org/10.1007/s11069-013-0888-3.
Yi Ming, W.; Ying, F.; Cong, L.; & Hsien Tang, T. (2004). “The assessment of vulnerability to natural disasters in China by using the DEA method”, Environmental Impact Assessment Review, Vol.24, No.4, pp.427–439. https://doi.org/10.1016/j.eiar.2003.12.003.
)