مخاطرات اجتماعی ناشی از جهل به قانون با نگاهی به رویۀ قضایی

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه آزاد واحد قشم

2 استادیار دانشگاه رجاء قزوین

3 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

جهل به قانون عامل بسیاری از مخاطرات و جرم‌هاست، چنانکه افزون‌بر 50 درصد زندانیان بی‌سوادند و هیچ علمی به قوانین ندارند. جهل موضوع جدیدی نیست و پیش از این به آن پرداخته شده است، اما باید اذعان داشت که بررسی مخاطرات اجتماعی ناشی از جهل موضوع کاملاً جدیدی است که در این پژوهش لحاظ شده است. براساس تحقیقات، وقوع جرم در جامعه با سطح سواد افراد ارتباط مستقیم دارد، به‌نحوی‌ که افراد جاهل به قانون بیشتر از دیگران مرتکب جرم و مسبب افزایش مخاطرات اجتماعی می‌شوند. برای مثال در زمینۀ آزادسازی کالاها، جهل به قوانین ترخیص کالا ممکن است به تغییر وضعیت قانونی به وضعیت قاچاق منجر شود. باید گفت در مورد آثار جهل قاعدۀ مهمی وجود دارد: جهل به قانون رافع مسئولیت نیست. نتایج حاکی از آن است که جهل، مفهومی نسبی است و شایسته نیست که تحت قاعده‌ای کلی بیان شود، بلکه تشخیص دفاع تلقی شدن یا نشدن جهل، نوعی کار دقیق قضایی است که بر عهدة متولیان امر قضایی است.

کلیدواژه‌ها


]1[. احمدی‌منش، علیرضا؛ و سایبانی، علی‌رضا (1400). «از حالت مخاطره‌آمیز جرم‌شناسی بالینی تا جرم در معرض مخاطره قرار دادن جان و مال دیگری»، مدیریت مخاطرات محیطی، دورۀ 8، شمارۀ 1، ص 18-1.
]2[. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن، لبنان – سوریه، دارالعلم - الدارالشامیه.
]3[. شمس ناتری، محمد‌ابراهیم (1392). قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی، تهران: میزان.
]4[. طریحی، فخرالدین (1375). مجمع‌البحرین، محقق/ مصحح: احمد حسینی اشکوری، تهران، مرتضوی.
]5[. عسکری، حسن بن عبدالله (1400ق). الفروق فی اللغه، بیروت، دارالآفاق الجدیده.
]6[. فروغی، فضل‌الله؛ و ایرانی، امیر (1397). «بازشناسی معیارمدار از تحولات ارکان رفتارهای مجرمانۀ مخاطره‌آمیز»، مدیریت مخاطرات محیطی، دورۀ 5، شمارۀ 2، ص 165-143.
]7[. مظفر، محمدرضا (1382). المنطق، قم: دارالعلم.
]8[. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین؛ و هاشم‌بیگی، حمید (1390). دانشنامة جرم‌شناسی، چاپ دوم، تهران: گنج دانش.
]9[. ون‌هام، فرانسواز (1392). آسیب اجتماعی‌شناسی، رشتۀ جدید، توسعۀ قلمرو جرم‌شناسی؟ ترجمۀ سید حسین حسینی و اقبال محمدی، در: دایره‌المعارف علوم جنایی (مجموعه مقاله‌های تازه‌های علوم جنایی، کتاب دوم)، تهران: میزان.
[10]. Durkheim, E. (2017). The evolution of punishment. In The Sociology of Law, Routledge.
[11]. Sword-Daniels, V.; Eriksen, C.; Hudson-Doyle, E. E.; Alaniz, R.; Adler, C.; Schenk, T.; & Vallance, S. (2018). “Embodied uncertainty: living with complexity and natural hazards”, Journal of Risk Research, 21(3), pp: 290-307.
[12]. Traczykowski, L. (2021). Ethics, Law and Natural Hazards: The Moral Imperative for International Intervention Post-Disaster, Routledge.