جرم دولتی در جرایم علیه محیط زیست

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسنده

دانشیار دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

10.22059/jhsci.2023.366839.799

چکیده

دولت در قلمرو محیط زیست ممکن است سیاست‌هایی را اتخاذ کند که سبب تخریب و آسیب‌های جدی به محیط زیست شود. توجیه مرتکبان، توسعۀ اقتصادی- صنعتی، ایجاد اشتغال، کسب درآمد به نفع دولت، تأمین هزینه‌های جاری و عوامل مشابه دیگر است؛ درحالی‌ که این اقدامات موجب صدمه‌های شدید به حیات وحش و محیط زیست می‌شود و به همین دلیل، نوعی جرم دولتی زیست‌محیطی به شمار می‌رود. جرم‌شناسان انتقادی، به این موضوع توجه داشت و مفهوم نوظهور جرم دولتی را مطرح کرده‌اند. جرم دولتی زیست‌محیطی، مشتمل بر سیاست‌ها، رویه‌های عملی و اقدامات دولت‌ها با اتکا به قانون در ایجاد آسیب‌های عمده به محیط زیست است. در ابتدا این موضوع مورد توجه مباحث زمیولوژی (آسیب‌شناسی اجتماعی) قرار گرفت؛ سپس مفهوم جرم دولتی به‌ویژه در جرم‌شناسی سبز با تمرکز بر ساختار قدرت گسترش یافت.

کلیدواژه‌ها


  • آزادفلاح، زهره؛ بابایی، محبوب؛ بدراق‌نژاد، ایوب؛ و قادری، رضا (1396). شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤخر بر خشک شدن آب دریاچة ارومیه براساس مدل دلفی. جغرافیای طبیعی، 35، 101‌-‌114.
  • آقایی، سیدداود؛ و سعیدی، ندا (1400). تعهدات محیط زیستی دولت‌ها در کاهش مخاطرات زیست‌محیطی. مدیریت مخاطرات محیطی، 8(3)، 301-320.
  • بوک‌لی، اَوی؛ و کوتزه، جاستین (1401). زمیولوژی، ترجمه هانیه هژبرالساداتی، چاپ دوم، تهران: میزان.
  • دادنامه شمارۀ 140268390009317249 مورخ 28/6/1402 شعبۀ 1060 دادگاه کیفری 2، مجتمع قضایی کارکنان دولت.
  • شمس ناتری، محمدابراهیم (1398). مقابلة غیرکیفری با مخاطرات محیط زیستی در صنعت نفت و گاز. مدیریت مخاطرات محیطی، 6(4)، 377-394.
  • شمس ناتری، محمد ابراهیم؛ و مقیمی، ابراهیم (1402). مخاطرات و حقوق، تهران: میزان
  • شیری، عباس (1399). بررسی ابعاد سیاستگذاری جنایی جرم دولتی در ایران. سیاستگذاری عمومی دانشگاه تهران، 6(4)، 193-209.
  • شیری، عباس؛ و جعفرپور، الهام (1400). گونه‌شناسی جرایم دولتی مبتنی بر قوانین غیرقانونی و فاقد مشروعیت. مطالعات حقوق کیفری و جرمشناسی، 51(2)، 345‌-371.
  • شیلتون، دینا؛ و کیس، الکساندر (1396). حقوق محیط زیست، ترجمه محسن عبداللهی، چاپ دوم، تهران: خرسندی.
  • غلامی، حسین (1399). درآمدی بر آسیب اجتماعی‌شناسی، تهران: پژوهشگاه علوم انتظامی و مطالعات اجتماعی ناجا.
  • قهرودی تالی، منیژه؛ خدامرادی، فرهاد؛ و علی‌نوری، خدیجه (1402). تأثیر افت آب‌های زیرزمینی بر مخاطرات فرونشست زمین در دشت دهکلان، استان کردستان. مدیریت مخاطرات محیطی، 10(1)، 57-70
  • کشاورز، اسدالله (1399). بزهکاری سبز، جلوه‌ها و پاسخ‌های تقنینی- قضایی، تهران: میزان.
  • گرجی‌فرد، حمیدرضا (1395). جرم‌شناسی سبز، تهران: میزان.
  • گزارش‌های کارشناسی مرکز پژوهش‌های مجلس به شمارۀ 25017771 مورخ 5/5/1400، در ابعاد آسیب‌رسان، سد گتوند.
  • محمدزاده، مریم؛ و عابدینی، موسی (1401). تغییرات کاربری اراضی و ارتباط آن با سطح آب‌های زیرزمینی و مخاطرات آن (مطالعة موردی، شهرستان ملارد). مدیریت مخاطرات محیطی، 9(1)، 31-44.
  • مشهدی، علی (1392). حق بر محیط زیست سالم، تهران: میزان.
  • موسوی، فضل‌الله (1395). حقوق بین‌الملل محیط زیست، تهران: میزان.
  • میرزایی، محمدمهدی: سایت رسمی شرکت کنترل هوا، به آدرس tehran.ir
  • نامة شمارة 140/1401/36868/9000، مورخ 22/5/1401 دادستان کل کشور.
  • نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1391). از جرم‌شناسی تا آسیب اجتماعی‌شناسی، نکوداشت‌نامۀ شادروان دکتر رضا نوربها، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
  • یوسفی آذری، پیمان (1402): مدیرکل دفتر جنگل‌های خارج از شمال، مصاحبه با روزنامۀ همشهری، 25/07/1402، قابل دسترس: ir
  • Chambliss, W.J., & Moloney, C. J. (2015). State Crime, Volume II, Volume III, Volume IV. Routledge, , London New york
  • Hillyard, P., Pantazis, C., Tombs, S., & Gordon, D. (2004). Beyond criminology; taking harms Scriously, Pluto Press.
  • International Criminal Court (ICC). UN. 1998.
  • Maclaughlin, E., & Muncie, J. (2019). Sage Dictionary of Criminology, U.K.
  • N. Frame work Convention on Climate Change (VNFCCC), 1992.
  • United Nations Conference on Environment Development, (UNCED), 1992.
  • N. Conference on the Human Environment, (1972). para 2, documents-dds-ny.un.org
  • World Charter for Nature (1982). UN.