تحلیل و پهنه‌بندی مخاطرات مورفوتکتونیک شهرستان کامیاران

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد، مخاطرات محیطی، دانشگاه کردستان؛ سنندج، ایران

2 ، دانشیار، ژئومورفولوژی، دانشگاه کردستان؛ سنندج، ایران

3 استادیار، ژئومورفولوژی، دانشگاه پیام نور

چکیده

این پژوهش به ارزیابی کمّی تأثیر تکتونیک فعال در توسعه و تحول لندفرم‌ها و پهنه‌بندی خطر آسیب‌های تکتونیکی شهرستان کامیاران در جنوب استان کردستان می‌پردازد. منطقۀ پژوهش شامل دو حوضه به نام رازآور و سیروان است. داده‌های حاصل از نقشه‌های توپوگرافی، زمین‌شناسی، تصاویر ماهواره‌ای و بررسی‌های میدانی با نرم‌افزارهای ARC GIS و EXCEL تجزیه‌و‌تحلیل شدند. در ارزیابی کمّی تأثیر تکتونیک فعال در تحول لندفرم‌ها از شاخص‌های مورفوتکتونیکی (شاخص شیب طولی رودخانه، سینوزیتۀ جبهۀ کوهستان، شاخص پهنای کف دره نسبت به ارتفاع و شاخص عدم تقارن حوضه) استفاده شد و نتایج ارزیابی به‌صورت شاخص نسبی فعالیت‌های تکتونیکی (Iat) ارائه شد. برای پهنه‌بندی خطر آسیب‌های تکتونیکی از متغیرهای طبیعی ( شیب، سطح ایستایی آب، مقاومت لیتولوژی، فاصله از گسل و ترکیب نقشه‌های حاصل از آنها) استفاده شد، سپس تجزیه‌و‌تحلیل و همپوشانی لایه‌های اطلاعاتی در محیط نرم‌افزار ARC GIS  با استفاده از مدل وزن‌دهی سلسله‌مراتبی (AHP ) اجرا و منطقه پهنه‌بندی شد. نتایج نشان داد این شهرستان به‌دلیل قرار گرفتن در دو زون ساختاری سنندج – سیرجان و زاگرس مرتفع، تنوع سنگ‌شناسی و وجود گسل‌ها دارای  وضعیت ژئومورفیک ویژه‌ای است. نتایج حاصل از شاخص‌های مورفومتری در هر دو حوضۀ آبخیز بیانگر فعال بودن منطقۀ تحقیق از نظر فعالیت‌های تکتونیکی است. براساس شاخص Iat، دو حوضۀ شمالی و جنوبی در کلاس فعالیت‌های تکتونیکی شدید قرار دارد. بنابر نقشۀ آسیب‌پذیری تکتونیکی تحلیل سلسله‌مراتبی، بیشترین خطر نسبی منطقه در محدودۀ  شمال، جنوب‌ غرب و قسمت‌هایی از شمال‌ شرق واقع است. نواحی مرکزی حوضه‌های شمالی و جنوبی دارای حد متوسط آسیب‌پذیری است. بیشترین سطح منطقۀ تحقیق در محدوده‌ای با آسیب‌پذیری زیاد قرار دارد و کمترین آسیب‌پذیری نسبی نیز به‌صورت پراکنده در حوضه‌های شمالی و جنوبی مشاهده می‌شود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1.  

    1. ارفع‌نیا، رامین (1389)، تکتونیک فعال در منطقۀ اقلید، کاربرد مدل رقومی سرزمینی (DTM) در مورفوتکتونیک. فصلنامۀ زمین‌شناسی کاربردی. شمارۀ 4: 256 – 245.
    2. امیدوار، کمال (‌1390)، مخاطرات طبیعی. انتشارات دانشگاه یزد، 311 صفحه.
    3. امیراحمدی، ابوالقاسم؛ آب‌باریکی، زکیه (‌1393)، ریز پهنه‌بندی خطر زلزلۀ شهر سبزوار با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، جغرافیا و توسعه، شمارۀ 35: 152-133.
    4. اسمیت، کیت (1391)، مخاطرات محیطی، ترجمۀ ابراهیم مقیمی؛ شاپور گودرزی‌نژاد، چاپ پنجم. سمت، 288 صفحه.
    5. بنیاد مسکن انقلاب اسلامی (1390)، ریزپهنه‌بندی ژنتیک لرزه شهر سنندج. پژوهشکده سوانح طبیعی                                                    
    6. سیف، عبدالله؛ خسروی، قاسم (1389)، بررسی تکتونیک فعال در قلمرو تراست زاگرس منطقۀ فارسان. پژوهش‌های جغرافیای طبیعی. شمارۀ 74: 146 – 125.
    7.  سازمان آب منطقه‌ای غرب استان کردستان، مرداد (1393)، داده‌های سطح ایستایی آب شهرستان کامیاران. 
    8.  شهابی، هیمن؛ قلی‌زاده، محمدحسین؛ نیری، هادی (1388)، پهنه‌بندی خطر زمین‌لرزه با روش تحلیل چندمعیارۀ فضایی جغرافیا و توسعه. شمارۀ 21: 80 – 65.                                                                                                                     
    9. قنبری، ابوالفضل؛ سالکی ملکی، محمدعلی؛ قاسمی، معصومه (‌1392)، پهنه‌بندی میزان آسیب‌پذیری شهرها در مقابل خطر زمین‌لرزه (نمونۀ موردی: شهر تبریز)، جغرافیا ومخاطرات محیطی، شمارۀ 5: 35-21.
    10. ملکی، امجد ( 1386)، پهنه‌بندی خطر زمین لرزه و اولویت‌بندی بهسازی مساکن در استان کردستان، پژوهش‌های جغرافیایی. شمارۀ 59:  124 – 115.
    11.  مقیمی، ابراهیم( 1388)، اکوژئومورفولوژی و حقوق رودخانه‌ها، انتشارات دانشگاه تهران.  
    12.  میرزایی، نوربخش؛ حیدری، رضا (‌1388)، الگوی لرزه زمین‌ساختی گسل اصلی عهد حاضر زاگرس بین 33 تا 35 درجۀ عرض شمالی. مجلۀ فیزیک زمین و فضا: 96-83. 
    13.  نگارش، حسین( 1383)، زلزله، شهرها وگسل ها، نشریه پژوهش‌های جغرافیایی دانشگاه تهران، شمارۀ 52 :34-51.
    14.   کامرانی دلیر،حمید؛ باقری، سجاد (‌1390)، مورفومتری و ارزیابی شاخص‌های ژئومورفیک برای تعیین میزان فعالیت نوزمین ساخت در حوضۀ آبریز چله (زاگرس شمال غربی ) فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی. شمارۀ 785: 16270 – 16245
      1. 15.  Andrew s. Goodie. (2014), Geomorphological Hazards and Disaster Prevention Edited by raceme Alcan Tara – Ayala. Book DOI:  http://dx.doi.org/1001.10171cb.978.511807527.
      2. 16.  Bull,W.B.and Mcfadden,L,(1977).Tectonic geomorphology north and south of the Garloc fault. California. In:Do,(ed),Geomorphologyin arid regions publ.In geomorphology, state university of new york.pp. 115-138.
      3. 17.  Keller,M.,Totschnig, R.,Glade,T.(2012),Improvement of vulner ability cures using data from extreme events: debris flow eventin south tyrol 2083-2105.                                                              
      4. 18.  .Keller, E.A, Pinter, n.(1996),Active tectonic, Earthquakes, uplift .and landscape. Prentice Hall, pup.          
      5. 19.  .Li,y.yang.j.&Tan,L,Duan,f.(1999),Impact of tectonic alluvial landforms in the latex. corridor, northwest china,Geomorphology,28pp:299-308.                                                                                     20.laurap.perucca a,b martin Roth is b,c      ,Horacion.2014.Morph tectonic and nontectonic control on river pattern in the sierra de la canter a piedmont, central Precordillera ,province of san Juan,Argentina673-682. 

    21-Silva. P.G.J.L, Zazo.C.Bardij,T.( 2003), fault generated mountain frouts in southest Spain: geomorphology assessment of tectonic and seismic activity, Geomorphology, 203-205   

    22- Ramirez. Herrera.m.T.(1998),Geomorphic assessment of active tectonic in the Acamby Graben  ,Mexican volcanic belt. Earth surface process and landform,vo123.

    23-Thomos.L.satty.(1988),Decision-making for leaders,Rws publication. 

    24- Vimal sing.s.k.Tandon .( 2008),The pinjaur dun (inter Montane longitudinal valley) and associated active mountain fronts, NW Himalaya: Tectonic geomorphology and morph tectonic evolution, department of geology.   

    25- Jackson,J.,Van Dissen,R., Berryman,K(.1998),Tilting of Active Folds and Faults in the Manawatu region , New Zealand , Evidence from surface Drainage patterns, New Zealand Journal of Geology and Geophysics 41,pp.377- 385. 

    26- Hamdouni,R. E, Irigaray,c. , Fernandez, T. , chcon, J., Keller, E .A.( 2008), Assessment of relative acive tectonic, south west border of the sierra noada.(southern spain).geomorphology.96:150-173.

     

     

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار