کاربرد شاخص‌های مورفوتکتونیکی در تحلیل مخاطرات زمین‌لغزش در راه‌آهن ناحیۀ لرستان

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی تهران

2 استاد و عضو هیأت علمی ژئومورفولوژی دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی تهران

3 استادیار زمین شناسی-تکتونیک، دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی تهران

چکیده

یکی از مهم‌ترین پدیده‌هایی که ایمنی خطوط ریلی را کاهش می‌دهد، مخاطرات طبیعی ناشی از حرکات دامنه‌ای و زمین‌لغزش است که خسارات جانی و مالی بسیاری را در پی دارد. با شناسایی مناطق دارای پتانسیل خطر می‌توان از بروز چنین حادثه‌هایی جلوگیری کرد. هدف این تحقیق، ارزیابی محدودۀ خطوط ریلی ناحیۀ لرستان از لحاظ شدت فعالیت‌های تکتونیکی و تأثیر این فعالیت‌ها در ایجاد و تشدید مخاطرات زمین‌لغزش در این حوضه است. ارزیابی نسبی وضعیت تکتونیکی منطقه با استفاده از شاخص تکتونیکی lat، و محاسبۀ هفت شاخص ژئومورفولوژیکی و مورفوتکتونیکی نظیر منحنی‌های هیپسومتری(Hi)، انتگرال هیپسومتری، شاخص شیب طولی رودخانه (SL)، نسبت شکل حوضه (BS)، شاخص عدم تقارن حوضۀ زهکشی (AF)، شاخص نسبت پهنای کف دره به عمق دره (VF)، فاکتور تقارن توپوگرافی عرضی (T) و شاخص نسبت V انجام گرفت. زمین‌لغزش‌های منطقه نیز با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، نقشه‌های توپوگرافی و زمین‌شناسی و همچنین تحقیقات میدانی مشخص شد. در مرحلۀ بعد برای برقراری ارتباط کمّی بین لغزش‌های مشاهده‌شده و شاخص‌های تکتونیکی در زیر‌حوضه‌ها از روش تحلیل رگرسیون خطی استفاده و به‌دلیل ناهمگنی شاخص‌ها در دامنۀ اعداد‌، به روش نمرۀ Z استاندارد شد و برای برقراری ارتباط بین شاخص‌ها و برداشت‌های میدانی مدل رگرسیون خطی آن محاسبه شد. نتیجۀ این تحقیق نشان داد که منطقه از لحاظ فعالیت‌های نئوتکتونیکی جوان است، اما شدت فعالیت در همه جای آن یکسان نیست، به‌نحوی که حوضه‌های 1، 3 و 12 بیشترین فعالیت تکتونیکی را داشته و حوضه‌های 9، 10، 11 و 13، فعالیت به‌نسبت کمتری دارند. حداکثر رخداد زمین‌لغزش در اطراف خطوط ریلی در حوضه‌های 5 و 12 مشاهده شد. براساس مشاهدات میدانی، بیش از 80 درصد کل زمین‌لغزش‌های منطقۀ بین ایستگاه درود تا تنگ هفت، در محدودۀ فعالیت تکتونیکی زیاد تا بسیار زیاد قرار دارد که این موضوع نشان‌دهندۀ تأثیر فعالیت زمین‌ساخت بر فراوانی زمین‌لغزش‌های منطقه است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. آمبرسیز، نیکولاس؛ و ملویل، چارلز پیتر (1370). تاریخ زمین‌لرزه‌های‌ ایران، ترجمۀ ابوالحسن رده، تهران: آگاه.
  2. اجل‌لوئیان، رسول؛ زراعی سهامیه، رضا؛ بهاروند، سیامک؛ و فرهادی‌نژاد، طاهر (1382). «پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش در حوزۀ نوژیان (جنوب شرق خرم‌آباد- استان لرستان)»، مجلۀ زمین‌شناسی مهندسی، ج اول، ش 2، ص 119.
  3. بیاتی خطیبی؛ و رجبی، مریم (1388). «تشخیص فعالیت‌های نئوتکتونیکی در حوضۀ قرنقوچای در دامنه‌های شرقی سهند با استفاده از شاخص مورفوتکتونیک»، نشریۀ فضای جغرافیایی، ش 25، ص 50-23.
  4. بیرانوند، حجت‌اله؛ انتظاری، مژگان؛ و سیف، عبداله (1395). «برآورد شاخص‌های مورفومتری زمین‌لغزش کبیرکوه»، نشریۀ تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال شانزدهم، ش 41.
  5. جباری، ندا؛ ثروتی، محمدرضا؛ و حسین‌زاده، محمد‌مهدی (1391). «مطالعۀ مورفوتکتونیک فعال حوضۀ حصارک کرج (شمال باختر تهران) با استفاده از شاخص‌های مورفومتریک»، پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمّی، ش 2.
  6. حسنی، حسین (1387). روش‌های نوین مدیریت ترانشه‌ها در راه و راه‌آهن، انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه صنعتی امیرکبیر.
  7. روستایی، شهرام؛ رجبی، معصومه؛ و سمندر، نسرین (1394). «بررسی نقش عوامل مؤثر در تحول ژئومورفولوژی مخروط‌افکنه و بستر اسکوچای»، هیدروژئومورفولوژی، ش 2، ص 60-41.
  8. زارع، مهدی (1393). «کیفیت واکنش به زمین‌لرزۀ وان ترکیه با بزرگای 2/7: اول آبان 1390 برای کاهش مخاطرات»، دانش مخاطرات، دورۀ 1، ش 2، ص 202-189.
  9. سلیمانی، شهریار (1378). رهنمودهایی در شناسایی حرکات تکتونیکی فعال و جوان با نگرشی بر مقدمات دیرینه لرزه‌شناسی، مؤسسۀ بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله.
  10. سوری، سلمان؛ لشکری‌پور، غلامرضا؛ غفوری، محمد؛ و فرهادی‌نژاد، طاهر (1390). «پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش با استفاده از شبکۀ مصنوعی؛ مطالعۀ موردی حوضۀ کشوری (نوژیان)»، نشریۀ زمین‌شناسی مهندسی، سال پنجم، ش 2، ص 1286-1269.
  11. صمدی مقدم، رعنا؛ ده‌بزرگی، مریم؛ نورزعیم، رضا؛ و محجل، محمد (1395). «ارزیابی نئوتکتونیک گسل کلمرد با استفاده از GIS، منطقۀ شیرگشت (ایران مرکزی)»، جغرافیا و توسعه، ش 45، ص 180-159.
  12. کرمی، فریبا؛ رجبی، معصومه؛ و عسگری، مریم (1392). «تحلیل فعالیت‌های نئوتکتونیکی دامنۀ شمالی رشته‌کوه بزقوش با استفاده از روش‌های ژئومورفولوژیکی»، فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، سال 28، ش دوم، شمارۀ پیاپی 109، ص 158-141.
  13. ملکی راد، زینب (1390). پهنه‌بندی خطر زمین‌لرزه با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای در استان لرستان، پایان‌‌نامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال.
  14. مقیمی، ابراهیم؛ جعفربیگلو، منصور؛ مقصودی، مهران؛ مونیر، نولبرتو؛ و احمدی، امیر (1397). «تأثیر مخاطرات ژئومورفیک آبراهه‌ای بر خطوط انتقال انرژی با استفاده از محور ریسک خط لولۀ گاز نهم سراسری»، مدیریت مخاطرات محیطی، دورۀ 5، ش 2، ص 216-199.
  15. همتی، فریبا؛ مختاری، داود؛ روستائی، شهرام؛ و زمانی قره‌چمنی، بهزاد (2017). «ارزیابی فعالیت‌های نئوتکتونیکی محدودۀ گسل بناروان براساس شاخصه‌های ریخت‌سنجی»، جغرافیا و مخاطرات محیطی، 6(3)، ص 107-85.

 

  1. Anoop, Ambili; Prasad, Sushma; Basavaiah, Nathani; Brauer, Achim; Shahzad, Faisal; & Deenadayalan, Karen. (2012). “Tectonic versus climate influence on landscape evolution: a case study from the upper Spiti valley, NW Himalaya”, Geomorphology, 145–146, pp: 32–44.
  2. Ayalew, Lulseged & Hiromitsu,Yamagishi . (2005). “The application of GIS-based logistic regression for landslide susceptibility mapping in the Kakuda-Yahiko Mountains, Central Japan”. Geomorphology 65(1/2), pp: 15–31
  3. Berberian, Manuel. (1981). “Active faulting and tectonics of Iran. In: Delany, F.M. (Ed.), Zagros, Hindu Kush and Himalaya Geodynamic Evolution, Geodynamics Series”. American Geophysical Union, Washington, DC, pp: 33–69.
  4. Brand, Edward. Wiliam. (1984). “Landslides in Southeast Asia: A state-of-the-art report”. In Proceedings of the 4 international Symposium on Landslides, Vol. 1, Toronto, pp: 17–59.
  5. Bull, Wiliam.B.  & McFadden, Leslie D. (1977). “Tectonic geomorphology north and south of the Garlock fault”. Proceedings of the 8th Annual Geomorphology Symposium, Binghamton, State University of New York.
    1. Burbank, Douglas & Anderson, Rabert. (2011). “Tectonic geomorphology”. John Wiley & Sons 480 pp.
  6. Cancelli, Andrea & Nova, Roberto (1985). “Landslide in soil debris cover triggered by rain storm in Valtellina (Central Alps, Italy)” pp: 267-272, Proceeding of the IV International conference on Landslide, Tokyo, Rotterdam.
  7. Dehbozorgi, Maryam; Pourkermani, Mohsen; Arian, Mehran & Hoseini, Amin. (2010). “Quantitative Analysis of Relative Tectonic Activity in the Sarvestan Area central Zagros, Iran”. Geomorphology, 121T pp: 329-341.
  8. El Hamdouni, Rashid; Irigaray, Clemente; Fernandez, Tomas; Chacon, José. & Keller, Edward L. (2008). “Assessment of relative active tectonics, southwest border of the Sierra Nevada (southern Spain)”. Geomorphology 96, pp: 150-173. doi: 10.1016/j.geomorph.2007.08.004.
  9. Font, Yvonne & Lallemand, Sergi (2009). “Subducting oceanic high causes compressional faulting in southernmost Ryukyu forearc a revealed by hypocentral determinations of earthquakes and reflection/refraction seismic data”, Tectonophysics, 466(3–4), pp: 255–267.

 

 

Gloaguen, Richard; Marpu, Prashant R. & Niemeyer, Irmgard (2007). “Automatic extraction of Faults and Fractal analysis from remote sensing date”, Nonlinear processes Geophys,14, pp: 131-138.

  1. Guarnieri, Pierpaolo & Pirrotta,Claudia (2008). “The response of drainage basins to the late Quaternary tectonic in the Sicillian side of the Messina Strait (NE Sicily)”, Geomorphology,95, pp: 260-273.
  2. Hancock, Paul.L. (1994). “continental deformation” Pergamon Peress-oxford.
  3. Karami, Fariba (2009).” Geomorphic assessment of the tectonic activity in the drainage basin saydabad chay ”. Physical Geography research, 69, pp: 67-82.
  4. Keller, Edward A. & Pinter, Nicholas ( 2002). “Active Tectonics: Earthquakes, Uplift and Landscape”. New jersey, Prentice Hall.
  5. Morgan, Benjamin A.; Wieczorek, Gerald F.; Campbell, Roy H.; & Gori P.H. (1997). “Debris flow hazards in areas affected by the June 27, 1995 storm in Madison County, Virginia”, U.S. Geological Survey Open-file Report 97-438, 15p., 2 tables, 2 plates, scale 1: 24,000.
  6. Pérez-Peña, Jose Vicente; Azañón, José Miguel & Azor, Antonio (2009). “CalHypso: An ArcGIS extension to calculate hypsometric curves and their statistical moments Applications to drainage basin analysis in SE Spain”. Comput. Geosci. 35 (6), pp: 1214–1223.
  7. Reyaz Ahmad Dar; Shakil Ahmad Romshoo; Rakesh Chandra & Ishtiaq Ahmad (2014). “Tectonogeomorphic study of the karewa basin of Kashmir valley”, journal of Asian earth science, pp: 143-156.
  8. Schoenbohm, Lindsay M; Whipple, Kelin X.; Burchfiel, Benjamin C. & Chen, Lieping (2004). “Geomorphic constraints on surface uplift, exhumation, and plateau growth in the Red River region, Yunnan Province, China”. Geol. Soc. Am. Bull. 116 (7), 895.
  9. Shahzad, Faisal & Gloaguen, Richard (2011). “TecDEM: a MATLAB based toolbox for tectonic geomorphology, Part 1: drainage network preprocessing and stream profile analysis”. Comput. Geosci. 37 (2), pp: 250–260.
  10. Siva,Pablo, G.; Goy, José Luis; Zazo, Caridad  & Bardji, Teresa (2003). “Fault generated mountain front in south east spain: geomorphologic assessment of tectonic and seismic activity”. Geomorphology 50, pp:225-203.
  11. Snyder, Noah P.; Whipple, KelinX.; Tucker, Gregory E. & Merritts, Dorothy J. (2000). “Landscape response to tectonicforcing: digital elevation model analysis of stream profiles in the Mendocino triple junction region, northern California”. Geol. Soc. Am. Bull. 112 (8), pp: 1250–1263.
  12. Strahler, Arthur (1957). “Quantitative analysis of watershed geomorphology”. Defense Technical Information Center, pp: 913–920.
  13. Vojtko, Rastislav; Petro, Ľubomír; Benova, Alexandr; Bona, Jan & Hock, Jozef (2012). “Neotectonic Evolution of Northen Laborec Drainage”. geomorphology. Volume 138, Issue 1, February 2012, Pages 276-294.
  14. Wobus, Cameron; Whipple, Kelin X.; Kirby, Eric; Snyder, Noah; Johnson, Joel; Spyropolou, Katerina; Crosby, Benjamin. & Sheehan, Daniel (2006). “Tectonics from topography: procedures, promise, and pitfalls. Geol”. Soc. Am. Spec. Pap. 398, pp: 55–74.
مدیریت مخاطرات محیطی
دوره 6، شماره 1
فروردین 1398
صفحه 51-66

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار